فناوری هر روز در حال پیشرفت است و سروکله آن در بخش‌های مختلف زندگی ما خواه‌ناخواه پیداشده است، مطالعه و خواندن کتاب نیز از این قاعده مستثنی نیست و فناوری به این میدان نیز پا گذاشته است. اگر روزی یار مهربان کاغذی بود و پندهای بسیاری می‌داد با گسترش فناوری و گجت‌های نو این یار مهربان الکترونیکی شده است؛ اما از چه زمانی پای فناوری به کتاب‌خوانی ما بازشده و چه آینده‌ای در انتظارش است؟!
مطالعه الکترونیک آغاز می‌شود
مطالعه و کتاب قدمتی به عمر تاریخ دارد؛ انسان‌های اولیه با تراشیدن و حک روی سنگ‌ها به‌نوعی مطالعه را آغاز کردند و این روند با ساخت کاغذ از پاپیروس به اوج خود رسید کتاب‌های الکترونیکی و مطالعه الکترونیکی اما قدمت چندانی ندارد و می‌توان شروع تاریخ مطالعه الکترونیک را از سال ۱۹۷۱ میلادی، دانست. در این سال جنبشی در اروپا تحت عنوان پروژه گوتنبرگ به راه افتاد که سعی داشت کتاب‌های کاغذی را به کتاب‌های الکترونیک تبدیل کند. در واقع آغاز همه‌گیری و گسترش این سبک از مطالعه را می‌توان در این سال دانست. داوطلبان این پروژه بیش از هزار کتاب را به‌صورت دیجیتال در کتاب‌خانه‌ها قراردادند و با ایجاد کمپین‌های مختلف مردم را به مطالعه الکترونیک تشویق کرند. آن‌ها مخالف از بین بردن درختان برای تولید کاغذ و همچنین آسیب زدن به محیط زیست بودند.
این گروه معتقدند به‌جای قطع درختان و از بین بردن جنگل‌ها می‌توان کتاب‌ها را در دستگاه‌هایی مثل تبلت، کتاب‌خوان الکترونیکی، موبایل و… مطالعه کرد و درعین‌حال به محیط زیست نیز ضربه‌ای وارد نکرد.
کتاب‌خوان الکترونیکی چیست؟
کتاب‌خوان الکترونیک نوعی وسیله الکترونیکی قابل‌حمل است که در اصل برای خواندن کتاب‌ها و نشریات الکترونیکی طراحی شده. هر وسیله‌ای که قادر به نشان دادن متن بر روی صفحه خود باشد می‌تواند به‌عنوان کتاب‌خوان الکترونیکی مورد استفاده قرار گیرد، ولی این وسایل مزایای فناوری کاغذ الکترونیک را ندارند. کاغذ الکترونیک امکان شارژ طولانی‌مدت دارد. مهم‌تر از همه مطالعه زیاد با استفاده از کتاب‌خوان به چشم آسیب نمی‌زند. تاریخچه این گجت به سال ۱۹۳۰ بازمی‌گردد جایی که باب برون در یک بیانیه با عنوان «خوانندگان» ایده یک ماشین ساده را بیان کرد که بتواند حمل شود، به دوشاخه برق وصل شده و در عرض ۱۰ دقیقه رمان‌های صد هزارکلمه‌ای را بخواند. ماشین فرضی او از یک نوار کوچک ویدئویی استفاده می‌کرد که با استفاده از یک ذره‌بین امکان بزرگنمایی نوشته‌ها فراهم می‌شد و خواننده می‌توانست اندازه‌ها را میزان کند. اما این ایده کم‌کم گسترش یافت و سروکله کیندل‌های آمازون و سایر برندها در دنیای مطالعه پیدا شد.
چرا باید به‌جای کتاب از کتاب‌خوان‌ها استفاده کنیم؟
شاید یکی از سؤالات مهمی که باید به آن پاسخ داد این است که چرا با وجود جذاب و پرطرفدار بودن مطالعه به شیوه سنتی و کاغذی، تکنولوژی‌های جدیدی همچون کتاب‌های الکترونیکی، صوتی و کتاب‌خوان‌های الکترونیکی تولید شده‌اند؟ پاسخ اینجاست که هرچند کتاب‌های کاغذی در نگاه برخی افراد همه چیزتمام هستند اما برای نشر یک کتاب، درختان بسیاری قطع می‌شوند و با وضعیت فعلی و نا به سامان محیط زیست و ارزش درختان به‌نوعی می‌توان این مسئله را متضاد با حفاظت از محیط زیست دانست. ضمن اینکه کتاب‌های کاغذی سهولت دسترسی کمی دارند درحالی‌که شما در یک یا چند فایل PDF و یا یک کتاب‌خوان الکترونیک سبک می‌توانید هزاران کتاب از جمله کتاب‌های منبع را به همراه خود جابه‌جا کرده و همیشه در دسترس داشته باشید. کتاب‌های الکترونیکی مطالعه آسان را برای بسیاری از افراد و به‌خصوص افرادی با ناتوانی و محدودیت‌های جسمی مهیا کرده است.
آیا کتاب الکترونیک جایگزین کتاب کاغذی می‌شود؟
با تمام این تفاسیر و محاسنی که کتاب‌ها و کتاب‌خوان‌های الکترونیکی مهیا کرده‌اند اما تحقیقات اخیر نشان می‌دهد راندمان و بازدهی مطالعه و همچنین تأثیر مطالعه به شیوه سنتی بیشتر از شیوه جدید است و این بدان معناست که کتاب‌های کاغذی با حس و حال خود بهتر می‌توانند تأثیر مطالعه را به مخاطب منتقل کنند کاری که کتاب‌خوان‌های الکترونیکی با تمام پیشرفتشان از آن عاجز هستند. احتمالا این جمله آشنا را شنیده‌اید که لمس کاغذ و کتاب، حال و هوای بهتری به علاقه‌مندان به مطالعه منتقل می‌کند. بااین‌حال فناوری‌های جدید نیز بیکار نمانده و سعی می‌کنند تا با طراح‌های آینده خود جذابیت کتاب‌های کاغذی را منتقل کنند.
طبق پیش‌بینی‌ها دیر یا زود کتاب‌های الکترونیکی بیش از کتاب‌های کاغذی مورد توجه قرار می‌گیرند چراکه مشکلات زیست‌محیطی و مسئله آلودگی هوا بیش‌ازپیش جدی شده است بااین‌حال هنوز جایگزین مناسبی برای انتقال حس کتاب‌های کاغذی طراحی و تولید نشده است و باید منتظر ماند و دید کمپانی‌های بزرگ دنیا چه برنامه‌ای برای مطالعه آیندگان دارند.
نظر شما چیست شما کتاب‌های کاغذی را ترجیح می‌دهید یا مطالعه با ابزارهای الکترونیکی را؟ به نظر شما در آینده کتاب‌های کاغذی به‌طور کامل از بین خواهند رفت؟!
