در یک دفتر لوکس در بیلویو، طبقه پانزدهم، راهروها توسط نگهبانان امنتی محافظت میشود؛ آنها مطمئن میشوند که بازدیدکنندگان از محدوده تعیینشده خارج نمیشوند. دلیل احتیاط واضح بود: من (خبرنگار سایت theverge) به مقر والو (Valve) آمدهام، جایی که تعداد کمی از خبرنگاران اجازه ورود به آن را دارند. بعد از همراهی نگهبانان به یک اتاق دموی کوچک رسیدم؛ جایی که دو مهندس والو با افتخار دستگاهی را نشانم دادند که امید دارند آینده کنسولهای خانگی باشد: مکعب کوچکی نورانی، شش اینچی، به اندازهای کوچک که از جعبه دستمال کاغذی تنها کمی بزرگتر است.
برای لحظهای احساس کردم تاریخ دوباره تکرار میشود. دوازده سال پیش، در دفتر دیگری از والو، شرکتی که خلقکننده آثار بزرگی مثل Half-Life و Portal است، محصولی را در برابر من گذاشت که در نهایت به یکی از بزرگترین شکستهای تکنولوژی آن دهه تبدیل شد: دستگاهی به نام Steam Machine. آن زمان هم به نظر میرسید والو در حال ساخت کنسولی است که میتواند سلطه ایکسباکس و پلیاستیشن را به چالش بکشد؛ ترکیب فروشگاه پرجنبوجوش استیم با انعطافپذیری سختافزار پیسی، فرمولی بود که تصور میرفت اتاق نشیمن را از آن دو غول بگیرد.
اما Steam Machine آن دوره به دلیل تکیه بر لینوکس و کتابخانه محدود بازیها شکست خورد. وقتی که سختافزار در 2015 عرضه شد، پس از دو سال انتظار، عملاً مرده متولد شد.
استیم ماشینِ دوم: چه چیزی فرق کرده است؟
والو دوباره گزینهای را در مقابل پلیاستیشن و ایکسباکس معرفی میکند؛ آن را باز هم استیم ماشین مینامد. اما اینبار تصمیم متفاوتی گرفته شده است: به جای منتظر ماندن برای جذب حمایت توسعهدهندگان، والو ده سال گذشته را صرف زیرساختهایی کرده که حجم عظیمی از بازیهای پیسی را از روز اول قابل اجرا کند.
فاصله جغرافیاییِ کوتاهی تا مقر مایکروسافت نشان میدهد برنامه والو ساده و در عین حال قدرتمند است: اجازه بده مردم بازی کنند. بدون دیالوگهای پیچیده، بدون تنظیمات آزاردهنده ویندوز؛ به محض فشردن دکمه روی کنترلر بیسیم جدید، دستگاه باید مثل هر کنسول خانگی رفتار کند: تلویزیون را با دستور HDMI روشن کند، بازی قبلی را از همان جایی که ترک کردهایم ادامه دهد، و فروشگاهی ساده برای خرید بازیها داشته باشد.
آنچه این تجربه را متمایز میکند، تبدیل استیم به یک سیستمعامل کامل است؛ سیستمی که بازیهای ویندوزی را طوری در لینوکس اجرا میکند که بازیها فکر کنند در ویندوز اجرا میشوند؛ بدون بسیاری از دردسرهای متداول ویندوز. این همان کاری است که والو طی چند سال اخیر با پروژههایی مثل Proton انجام داده است.
از استیم تا پروتون و استیم دِک: مسیر یک تحول
در سال 2004 بسیاری از بازیکنان از معرفی استیم ناراحت شدند چون دریافت نصبِ اجباریِ یک پلتفرم توزیع بازی را نوعی DRM میدانستند. اما استیم در نهایت به راحتترین و قابلاعتمادترین راه برای پیدا کردن، خریدن، سازماندهی و اجرای مجموعه بازیها تبدیل شد. امروز استیم بیش از صد هزار عنوان را در خود جا داده و با آمارِ میلیونی کاربران فعال، حتی مایکروسافت و سونی نیز نمیتوانند به راحتی در برابر آن مقاومت کنند.
تحول بزرگ دیگر، توسعه Proton و تلاش برای اجرای بازیهای ویندوزی روی لینوکس بود. والو به جای اصرار بر جذب توسعهدهندگان برای ساخت بازیهای لینوکسی، به دنبال راهی برای اجرای بازیهای ویندوز روی لینوکس رفت. نتیجه این تلاشها را در 2022 با معرفی Steam Deck دیدیم: نخستین پیسی دستی که بازیهای ویندوزی را واقعا قابل حمل کرد. اگرچه در ابتدا دستگاه مشکلات نرمافزاری داشت، اما با بهروزرسانیها و پشتیبانی، استیم دک به محصولی قابلاعتماد برای اجرای گستره وسیعی از بازیها تبدیل شد.
پایه فنی: پروتون و لایههای سازگاری
والو سرمایهگذاری زیادی روی Proton کرد؛ لایهای که بر پایه Wine ساخته شده و APIهای گرافیکی مایکروسافت را ترجمه میکند. این فناوری اجازه میدهد بازیهایی که برای ویندوز توسعه یافتهاند، روی یک سیستمعامل مبتنی بر لینوکس اجرا شوند بیآنکه به تنظیمات پیچیده کاربر نیاز باشد.
تجربه کاربریِ کنسول: هدف نهایی
هدف والو این است که تجربهای شبیه به کنسولهای متداول ارائه دهد: هیچوقت دسکتاپ یا خط فرمان را نمیبینید مگر اینکه عمداً آنها را جستوجو کنید. همهچیز باید با جویاستیک و دکمههای کنترلر قابلدسترس باشد. این همان چیزی است که نینتندو، سونی و مایکروسافت سالهاست ارائه میکنند، اما ویندوز هنوز در این زمینه ضعف داشته است.
بخشی از برنامه والو، طراحی کنترلری آشنا و درعینحال قدرتمند بوده است. این کنترلر جدید دیگر مدل عظیم و یکجای سابق نیست و قابلیتهای شخصیسازی فراوانی دارد؛ از هدفگیری همانند ماوس تا استفاده از پروفایلهای جامعه برای بازیهایی که در اصل با کیبورد طراحی شدهاند.
ویژگیها و قابلیتهای کلیدی استیم ماشین
- بوتِ سریع و آماده به کار: از فشردن دکمه تا نمایش بازی روی تلویزیون باید حسِ یک کنسول «همیشه آماده» را القا کند.
- مدیریت بهروزرسانیها در پسزمینه: سیستمعامل، بازیها و ذخیرههای ابری میتوانند بدون دخالت کاربر آپدیت شوند؛ نوار RGB دستگاه وضعیت بهروزرسانی را حتی وقتی تلویزیون خاموش است نمایش میدهد.
- پشتیبانی از طیف گستردهای از بازیها: با استفاده از Proton و ترجمه APIها، حجم بزرگی از عناوین ویندوزی باید از روز اول کار کند.
- کنترلر پیشرفته و قابل شخصیسازی: هدفگیری سریع، پروفایلهای کنترلی قابل دانلود و تنظیمات دقیق که تجربه بازی پیسی را با پد بهبود میدهد.
عملکرد سختافزاری و تجربه بصری
والو وعده داده عملکردی حدود شش برابر استیم دک ارائه شود. در دموی نشاندادهشده در اتاق، Cyberpunk 2077 روی یک تلویزیون 4K با تنظیماتی که یادآور یک PS5 Pro یا حتی فراتر از آن بود، اجرا شد. این نشان میدهد از نظر قدرت خام گرافیکی، استیم ماشین جدید میتواند در رقابت با کنسولهای ردهبالا حرفی برای گفتن داشته باشد.
قیمت؛ بزرگترین چالش
اما مهمترین عامل برای موفقیت یک کنسول، قیمت آن است. سنت تاریخی سازندگان کنسول این است که سختافزار را با زیان بفروشند و درآمد را از فروش بازی و خدمات جبران کنند. والو با استیم دک در سالهای قبل نشان داد میتواند تصمیمات سختقیمتی بگیرد و قیمت اولیه 399 دلار را با حمایت از سهم بازار تحمل کند. با این حال، برای استیم ماشین جدید والو تأکید کرده قیمت دستگاه «قابلمقایسه با یک پیسی با سختافزار مشابه» خواهد بود.
این بدان معناست که احتمال دارد قیمت نهایی نزدیک یا بالای 1000 دلار باشد، چون وقتی پیسیهایی با کارت گرافیک مشابه ساخته میشوند هزینهها معمولاً به آن بازه نزدیک است. اگر قیمت دستگاه به مرز یا بالاتر از PS5 Pro سونی نزدیک شود، فشار فوری روی سونی و مایکروسافت وارد نخواهد شد و استیم ماشین ممکن است تبدیل به گزینهای نسبتاً نیچ (niche) شود که بهمرور زمان سهمی از بازار کسب کند.
موقعیت بازار و فرصتِ والو
اوضعیت فعلی بازار کنسولها، فرصتی برای تغییر است. قیمت پلیاستیشن و ایکسباکس نسبت به چند سال قبل افزایش یافته و مایکروسافت نیز با مشکلات داخلی و تغییرات ساختاری مواجه است؛ پروژهها لغو میشوند، استودیوها بسته میشوند و هزاران نفر از کارکنان اخراج شدهاند. در چنین شرایطی، ترکیب سختافزار پیسیمانند با فروشگاهی انعطافپذیر و امکان اجرای بینپلتفرمی بازیها، ایدهای جذاب است.
والو که سالها روی استیماواس و پروتون کار کرده، حالا از نظر فنی چند قدم جلوتر از رقباست؛ لینوکس اکنون میتواند بازیهای ویندوزی را بهتر از خودِ ویندوز در برخی آزمونهای کنارهم اجرا کند. علاوه بر این، والو به پلتفرمهای دیگر نیز چشم دوخته است: هدفون واقعیت مجازی Steam Frame، با کنترلرهای شبیه به دسته بازی و پشتیبانی از برخی بازیها به صورت محلی یا از طریق استریم، میتواند بازار VR را نیز به چالش بکشد.
تجربه کاربری: چه انتظاری داشته باشیم؟
تجربهای که والو میخواهد بسازد باید سه وعده را عملی کند:
- سادگی: از روشنکردن تا اجرای بازی نباید با منوها و تنظیمات پیچیده روبهرو شد.
- سازگاری: اکوسیستم عظیم استیم باید در دسترس و بدون دردسر باشد؛ بازیها باید بهسادگی نصب و اجرا شوند.
- قیمت منطقی: سختافزار باید برای اکثریت قابلتحمل باشد تا بازار گستردهای شکل بگیرد.
اگر استیم ماشین بتواند این سه وعده را عملی کند، احتمالاً گیمرهای قدیمیِ پیسی و کسانی که به دنبال جایگزینی برای کنسولهای سنتیاند، جذب آن خواهند شد.
مزایا برای گیمرها
- دسترسی مستقیم به کتابخانه عظیم استیم
- تجربهای از پیسی گیمینگ بدون پیچیدگیهای معمول ویندوز
- کنترلر پیشرفته و قابلسفارشیسازی
- هماهنگی با ذخیرهسازی ابری و پروفایلها
محدودیتها و ریسکها
- قیمت بالقوه بالا میتواند مانعی جدی باشد.
- برخی بازیها ممکن است همچنان با مشکلات سازگاری مواجه شوند.
- موفقیت تجاری بستگی به پذیرش گسترده جامعه و نیز سیاستهای قیمتی والو دارد.
جمعبندی: آیا جنگ کنسولها دوباره آغاز میشود؟
والو با استیم ماشین جدید قصد دارد همان چیزی را ارائه دهد که کنسولها از آن سود بردهاند: سادگی و تجربه همگانی بازی در اتاق نشیمن، اما با دسترسی به گسترهای فراتر از کتابخانه انحصاریِ هر برند. برخلاف تلاش قبلیِ این شرکت در دهه گذشته، حالا نرمافزار و زیرساخت فنی برای اجرای بازیهای ویندوزی روی لینوکس آماده است و استیم دک ثابت کرده این مسیر از نظر فنی عملی است.
با این حال، همهچیز به قیمت و تجربه واقعیِ نهایی بازمیگردد. اگر والو توانایی ارائه سختافزاری قابلقبول با قیمت رقابتی را داشته باشد و تجربه کاربری وعدهدادهشده را محقق کند، احتمالاً کنسولهای سنتی مجبور خواهند شد سازوکارهای خود را بازنگری کنند. در غیر این صورت، استیم ماشین میتواند مانند نسخه قبلی به گزینهای برای علاقهمندان و پیسی بازان تبدیل شود، نه تهدیدی برای جریان اصلی بازار.
«نرمافزار اینبار کار میکند.» این جملهای است که از خروجی جلسه دموی والو همراه داشتم؛ جملهای ساده اما بار معنایی بزرگی دارد. وقتی نرمافزار و سازگاری در سطحی قرار بگیرند که بازیها بهراحتی اجرا شوند، دیگر فقط سختافزار نیست که تصمیم میگیرد؛ تجربه، اکوسیستم و راحتی استفاده حرف اول را میزنند. اگر والو توانسته باشد این مجموعه را کنار هم قرار دهد، شاید واقعاً زمان بازگشت جنگ کنسولها فرا رسیده باشد.
نکات برجسته
- استیم ماشین جدید والو ترکیبی از لینوکس، Proton و تجربه استیم است تا بازیهای ویندوزی را به تلویزیون بیاورد.
- کنترلر جدید والومیتواند تجربه پیسی را با پد برای عموم قابلدسترستر کند.
- قیمت نهایی و سازگاری عنوانها دو عامل تعیینکننده برای موفقیت دستگاه خواهند بود.
در نهایت، اگر به آینده گیمینگ خانگی علاقهمند هستید، استیم ماشین جدید والترِ والو ارزش تماشا و بررسی دقیق را دارد؛ چه برای طرفداران پیسی و چه برای گیمرهایی که دنبال گزینهای فراتر از پلیاستیشن و ایکسباکس میگردند.