به فصل سرما کم کم نزدیک می‌شویم، این توصیه‌ها را حتما بخوانید!

با نزدیک شدن فصل سرد هر ساله بازار خرید محصولات گرم کننده رونق پیدا می‌کند چون نخستین چیزی که به ذهن صاحبان منازل و فروشگاه‌ها می‌رسد، این است که وسایلی خرید کنند تا با مشکل سرما مواجه نشوند، در حالی که برای تامین این ضرورت عقلی در بسیاری از موارد اصلا نیازی به خرید محصولات تازه نیست. دو هراس بزرگ همیشه ابتدای فصل سرد از سوی بازار مصرف جامعه انسانی را تهدید می‌کند، یکی بحران انرژی و دیگری امنیت وسایل گرمایشی. متاسفانه این حرکت ضد مدنی در تمام خانه‌های دنیا رخ می‌دهد که میزان گرمای مورد نیازشان را بر اساس ارتفاع شعله‌های بخاری‌های گازی یا سرخی المنت هیترهای مستقر در اتاق‌ها تنظیم می‌کنند، بدون توجه به این که این همه ماده‌ای که به انرژی تبدیل می‌شود به هیچ عنوان قابل برگشت نیست و گرم شدن زمین، افزایش مبلغ پرداختی قبض برق، محروم شدن مشترکان بخش‌های روستایی که اولویت‌های دست چندم گاز و برق رسانی دارند، هیچ تاثیری بر تصمیم گیری‌های این مصرف کنندگان ندارد. عایق کاری درب‌ها و پنجره‌های منازل، استفاده از لباس‌های گرم و مصرف غذاهای پر کالری باعث می‌شود نیاز تمام مصرف کنندگان به افزایش بی‌رویه آمار عملکرد وسایل گرمایشی کاهش پیدا کند و بار مصرف شبکه مشترکین کاهش پیدا کند تا هم دچار قطعی‌های بی موقع نشوند و هم مجبور نباشند هزینه‌ای بابت تعمیر بخش‌های آسیب دیده شبکه توزیع برق و گاز پرداخت کنند.

عکس‌های فتو ترمال که از منازل مسکونی و واحدهای تجاری گرفته می‌شود، نشان می‌دهد گرمای تولید شده در هر واحد با چه آماری هدر می‌رود، یعنی به محیط بیرون تحویل داده می‌شود و طبعا ساکنان برای جبران آن فقط می‌توانند شعله‌های بخاری‌ها را بالا ببرند. روش‌های بسیاری برای مراعات این نکته وجود دارد که بخشی از آن‌ها از عهده ساکنان منازل بیرون است، نظیر نکاتی که معماران و سازندگان منازل رعایت نکرده‌اند و امروز دشواری‌هایش مربوط به مستاجران و مالکان است. ولی باید به این نکته توجه داشته باشیم که افزایش نرخ عملکرد وسایل گرمایشی باید آخرین راهی باشد که برایمان باقی مانده است و هر کاری تا پیش از آن می‌توانیم باید برای کاهش ابعاد مشکل سرما بکنیم و حتی الامکان از افزایش گرمای داخل منازل بپرهیزیم. بارها دیده‌ایم فروشگاه‌ها در داخل بخاری‌های خود را روشن نگه می‌دارند ولی درب ورودی را حتی با یک پوشش ضخیم شفاف نمی‌پوشانند که از هدر رفتن گرما جلوگیری شود. به محض این که از گرمای داخل منازل کمی اذیت می‌شویم برای تعدیل دمای منزل به جای کم کردن شعله بخاری‌ها، درب‌ها را باز می‌کنیم و میزان زیادی از انرژی را هدر می‌دهیم و از این وضع احساس رضایت خاطر هم می‌کنیم! این یک دستور اخلاقی نیست و دلیل رعایت آن فقط اقتضائات ایدئولوژیک و سنتی نیست، بلکه لزوم رعایت آن ریشه در آینده نگری ما برای فرزندان‌مان، نسل‌های آینده و مردمان مناطق محروم است که به خاطر زندگی کردن در فاصله‌های دور از نیروگاه‌ها و افت فشاری که با این روش مصرف به بار می‌آید، اغلب اوقات نمی‌توانند منازل خود را گرم کنند. منظور صرفه جویی هم نیست! صرفه جویی وقتی است که می‌خواهیم در پرداخت هزینه‌ها به ترتیبی امساک کنیم و دریافتی ناشی از این کار را به مصرفی برسانیم یا این که به خاطر کمبود محسوس و ملموس در یک منبع آن را جیره بندی می‌کنیم. کاهش هزینه‌هایی که به این ترتیب به دست می‌آید، مبلغ قابل توجهی نیست که بتوان برنامه‌ای برای آن ریخت. از سویی شبکه توزیع نیرو در کشور ما کمبود چندانی ندارد که احساس نیاز، ضرورت و خطر کنیم. این است که اغلب هموطنان ما معمولا این دستورات ساده و انسانی را رعایت نمی‌کنند. منظور ما در این مقاله اشاره به الگوی انسانی مصرف است که با توجه به وضعیتی که دیگران دارند باید معقول‌تر از این که می‌بینیم، برنامه ریزی بشود و از سویی عقلا وقتی می‌توانیم مصرف‌مان را کاهش دهیم، چرا این کار را نکنیم؟

زیر پوست ماده کیهانی زمین، یعنی همین سیاره‌ای که ما در آن زندگی می‌کنیم، موادی وجود دارد که اکسید کردن یا سوزاندن آن‌ها گرما تولید می‌کند و بشر در طول میلیون‌ها سال تمدن خود یاد گرفته است از این گرمایی که آزاد می‌شود برای پختن غذا و گرم کردن خود و ده‌ها کار دیگر استفاده کند. ولی سوی دیگر قضیه این است که میزان ماده و انرژی موجود در حهان ثابت است، خلق و نابود نمی‌شود و فقط به هم تبدیل می‌شوند، آن هم نه از هر دو سو بلکه ماده به انرژی تبدیل می‌شود، به بیان دقیق‌تر گسستن پیوند بین ذرات باعث می‌شود ماده اولیه به ماده دیگری تبدیل بشود (مثل بنزین به آب و دود) و انرژی بین ذرات آن آزاد شود. این فرایند قابل بازگشت نیست، البته هست ولی برای انجام آن هم باید انرژی زیادی صرف کرد و ضمن تبدیل مقداری اندک انرژی به مقداری اندک ماده (در جریان همجوشی هسته‌ای) انرژی بسیاری لازم است که باز برای تبدیل آن به ماده انرژی مضاعفی می‌خواهیم. با مصرف بی رویه انرژی که در تمام وسایل خانگی ما اتفاق می‌افتد، این فرایند همین طور ادامه پیدا می‌کند تا جایی که با فاجعه‌های زیست محیطی نظیر آب شدن یخ‌های قطب و زیرآب رفتن زمین‌های حاصلخیز روبرو خواهیم بود.

مشکل دیگری که این سبک استفاده از وسایل خانگی دارد، اتصالات نامناسب و نصب غیراستاندارد وسایل بسیار خطرناک گرمایشی گازی در منازل است. پدرانی که برای طبخ برخی انواع غذاها کپسول‌های گاز را سر و ته می‌کنند تا فشار گاز آن افزایش پیدا کند یا با لوله کشی‌های ابتکاری با شیلنگ‌های نامناسب به سلیقه خود در منزل‌شان انشعابات متعدد درست می‌کنند، باید بدانند این کار متاسفانه هر سال در جهان قربانیانی می‌گیرد که همیشه از نزدیک‌ترین افراد به ما هستند، یعنی همسر، فرزندان و والدین. اگر گرمای وسایل خانگی در حد متعادلی باشد آمار بسیاری از این رویدادها کم می‌شود و شاهد بروز فجایع کمتری خواهیم بود. قبل از استفاده از تمام این وسایل باید یاد بگیریم چطور از آن‌ها استفاده کنیم که به جای گرما و آسایش، آتش خانمان سوز و مرگ و میر به همراه نداشته باشند که آینده نسل‌های بعد را تهدید کنند. وسایل گرمایشی با آمار معتدلی در منازل ما کار کنند و میزان گرمایش آن‌ها به صورت بی‌رویه بالا نرود و از سویی اتصالات و استقرارشان حالت قابل قبولی طبق استانداردهای درج شده در دفترچه‌های ایمنی همراه‌شان داشته باشد تا رخداد ناگواری پیش نیاید. حتی در برخی واحدها از آتش اجاق گاز و کباب پزهای روباز که اصلا برای گرم کردن منازل مناسب نیست و دود ناشی از آن حاوی انواع بخارات سمی است استفاده می کنند. استدلال این افراد این است که چون شعله اجاق گاز با رنگ آبی می‌سوزد سوختن بی‌خطری است که تولیدات مسموم ندارد! ولی این مساله فقط درمورد بررسی عملکرد بخاری‌ها حقیقت دارد. درست است که آتش درون بخاری باید به رنگ آبی بسوزد ولی این اصلا به این معنی نیست که هر شعله‌ای در منازل با رنگ آبی سوخت خطری برای مصرف کنندگان در بر ندارد. در واقع در این عالم هستی هیچ سوختی به طور کامل نمی‌سوزد. خوب است بدانیم اگر یک گرم چوب به طور کامل بسوزد یعنی تمام پیوندهای بین ذرات آن به طور کامل بشکند، انرژی ناشی از آن یعنی گرمایی که تولید می‌کند خیلی خیلی زیاد است. به همین دلیل است که انرژی فرایندهای هسته‌ای تا این میزان مخرب و گسترده است زیرا در سطح زیر اتمی اتفاق می‌افتد. تنها راه استفاده درست و همراه با آسایش از این وسایل این است که اولا به صورت کاملا استاندارد و ضمن رعایت تمام اصول ایمنی، مستقر و راه اندازی شوند و دوما نرخ عملکرد آن‌ها در حد قابل قبولی پایین باشد. کاهش هزینه برق و گاز که به این ترتیب اتفاق می‌افتد، درمقابل امنیت و سلامتی که با آن همراه خواهد بود، هیچ خواهد بود. فرهنگ درست استفاده از وسایل گرمایشی داخل منازل اقتضای فصل سرد است. ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد!