خارش پوست یک حس سخت و آزاردهنده است؛ خصوصا وقتی که خاراندن پوست تنها باعث بدتر شدن وضع بشود. در واقع اینجا اختلالات مشخصی وجود دارد که باعث ایجاد خارشِ بدون تسکین در میان افراد میشود. در یک مورد بهخصوص، یک زن از خارش پوست سر رنج میبرد که این خارش موجب شد دستش به مغزش برسد! همراه آیتیرسان باشید تا به علت پدیدار شدن این عارضه و لذت ناشی از خاراندن پوست پی ببرید.
خارش پوست یک احساس کاملا عجیب و غریب است که حتی دانشمندان نیز تاکنون به تمام ابعاد آن دست نیافتهاند. البته در همین ابتدای کار باید بگوییم که لازم است تصورتان از خارش را کمی تغییر دهید. در حقیقت خارش پوست به عنوان یک راه دفاعی از بزرگترین ارگان بدن (پوست) در برابر انگلها و تجمع سلولهای مرده شناخته شده است. زمانی که دیگر اعضای ما به لطف سیستم ایمنی در امنیت کامل درون بدنمان به سر میبرند، برای پوست نیز باید راههای حفاظتی وجود داشته باشد. پوست که به عنوان اولین راه دفاعی بدن به شمار میرود، به طور مداوم در تماس با دنیای بیرون قرار داشته و همین علتی است که باور کنیم برای سالم ماندنش میبایست تکامل یافته باشد.
همچنین این موضوع میتواند توجیهی برای این باشد که چرا خارش، همهگیر (مسری و واگیر) بوده است. به قبلها و دوران پارینهسنگی (پالئولیتیک یا Paleolithic) برگردیم؛ زمانی که انسانها در محلی نزدیک به هم زندگی میکردند. اگر آن روزگار یک قبیله آلوده به بیماریهای پوستی را میدیدید که خودشان را میخاراندند، ناخودآگاه این حس در شما ایجاد میشد که شما نیز پوستتان را بخارانید تا از بروز ضرب و شتم یا آلوده شدن به چیزی که آنها را آزار داده، جلوگیری کنید. با این حال نمیتوان توجیه این موضوع را یافت که چرا خارش چنین حس منحصر بهفرد و دیوانهکنندهای را ایجاد میکند.
دانشمندان تا همین دهه گذشته فکر میکردند که خارش یک نوع خفیف از درد است. در حقیقت دانشمندان بر این باور بودند که در هنگام ایجاد خارش، همان گیرندههای درد موجود در اپیدرم (به معنای روپوست یا همان پوست بیرونی) در بطن کار قرار دارند که با ایجاد و فرستادن پیامهای شیمیایی و الکتریکی به ستون فقرات و سپس ارسال شدن آنها به مغز، نسبت به وجود یک عامل آسیبرسان هشدار میدهند. اما امروزه میدانیم که خارش به نوبه خود یک سری اجزا و جریانهای خاص دارد که شامل مواد شیمیایی و سلولهای ویژه آن میشود. در حالی که ما واکنشهای متفاوتی به درد داریم، اما یک واکنش مشترک و همگانی نسبت به خارش بروز میدهیم؛ خاراندن!
حس خوبِ هنگام خاراندن پوست را میتوان به این موضوع نسبت داد که این کار موجب ایجاد سیگنالهای سطح پایینی از درد میشود که به مغز فرستاده شده و با از میان بردن سیگنالهای خارش، باعث ایجاد تسکین موقت در انسان میشود. این استدلال را میتوان برای حسِ خوب نیشگون گرفتن و ضربه زدن به نقطه خارش نیز به کار برد. با این حال بعضی از مسکنهای طبیعی بدن که شامل موادی همچون سروتونین میشوند، روند فعال شدن مجدد سیگنالهای خارش را تسهیل میکنند تا باز هم خارش را در پوست حس کنیم و باز هم نقطه ملتهب را بخارانیم. این نیز استدلال محکمی برای تکرار کردن عمل خاراندن پوست است؛ رفتاری نادرست و در حقیقت مضر که محققان به آن چرخه خارش-خراش میگویند.
هرگونه آسیب به اعصاب درگیر در این چرخه میتواند خارشهای غیر قابل کنترل و بدون محرک را ایجاد کند. زمانی که این اتفاق رخ دهد، همه اینها مشترکا به عنوان اختلالات خارش شناخته میشوند. دلایل زیادی وجود دارد که چرا این اتفاق روی میدهد و گاهی اوقات محققان حتی علت آن را نمیدانند. گاهی اوقات علت این امر را باید به عفونتهای ویروسی نسبت داد که روی سیستم عصبی اثر میگذارند. حتی گاها شرایطی مانند مسدود شدن یک عصب خاص در گردن میتواند منجر به ایجاد خارش brachioradial شود.حتی میتوان به خارش آکواژنیک (aquagenic pruritus) نیز اشاره کرد که پس از تماس با آب ایجاد میشود. بعضی از موارد دیگر نیز به شرایطی نادر مرتبط میشوند که برای این مورد میتوان ازدیاد گلبولهای قرمز در خون را نام برد.
ناگفته نماند که همه این عارضهها میتوانند پس از خارشهای خستهکننده و آزاردهنده بدن را ترک کنند؛ هر چند بدون دلیل آشکار و بدون تسکین بالقوه. در یک مورد عجیب زنی که از خارش پوست سرش کلافه شده بود، آنقدر پوست سرش را خاراند که بدون درد جمجمه سرش را خراشیده و به مغزش رسید! دانشمندان هنوز در حال یادگیری چیزهای بیشتری در مورد پاسخ منحصر به فرد انسانها به خارش پوست هستند، بنابراین میتوان امیدوار بود که در آینده بتوانیم خاراندن غیر قابل کنترل پوست را متوقف کرده و با یک راهحل ساده جلوی این حس آزاردهنده را بگیریم.