دانشمندان موفق به کشف فسیل مقداری کپک مخاطی (slime mould) در کنار پای عقب یک مارمولک شدند که متعلق به ۱۰۰ میلیون سال پیش است. ظاهرا مارمولک در تلاش برای فرار کردن از شیره چسبناک درختی بوده است که بخشی از کپک مخاطی روی درخت را کنده و هر دو به آن چسبیده‌اند.
البته این حادثه تراژیک که حالا به‌صورت فسیل باقی مانده، قبلا توسط پژوهشگران با جزییات بیشتر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است، اما این‌بار توجه دانشمندان از پای مارمولک به رشته‌های نازک کپک مخاطی که در نوع خود یک نمونه کاملا منحصربه‌فرد به شمار می‌رود، معطوف شده است.
کپک‌های مخاطی، به‌خاطر توانایی‌شان در سازگاری سریع با تغییرات بیوشیمیایی محیط اطراف‌شان، شناخته شده‌اند و به‌راحتی می‌توانند راه‌های مقابله با خطر و پیدا کردن غذا را یاد گرفته و به خاطر بسپارند.
هیچ شکی نیست که این کپک‌ها، ارگانیسم‌های بسیار مسحورکننده‌ای هستند، اما شاخک‌های خزنده شبکه‌مانند آن‌ها، تنها بخشی از داستان زندگی‌شان است. چیزی که درباره آن‌ها می‌توانیم بگوییم، این است که آن‌ها در واقع نه کپک هستند و نه حتی مخاطی، بلکه در اصل میکروب‌هایی تک‌سلولی از نوع آمیبوزوا هستند.
از آنجاییکه بدن این کپک‌ها بسیار نرم است و زندگی میکروسکوپی دارند، یافتن بقایای قدیمی آن‌ها بسیار دشوار است. در واقع، این مورد کشف‌شده، تنها نمونه به‌جامانده از عصر دایناسورها در دوره کرتاسه است.
دانشمندان، کپک مخاطی چند میلیون‌ساله را با کپک‌های مدرن مقایسه کردند و متوجه شدند که این کپک بیشترین مشابهت را با کپک Stemonitis (یک نوع کپک مخاطی عمومی که در اکثر قاره‌ها بر روی چوب‌های فاسدشونده رشد می‌کند) دارد.
در واقع، باید بگوییم که نمونه قدیمی کشف‌شده نه تنها قابل مقایسه با نمونه مدرن است بلکه مشخصات آن‌ها نیز بسیار نزدیک به هم هستند. این موضوع نشان می‌دهد که فیزیولوژی این ارگانیسم‌ها در طول میلیون‌ها سال تغییر چندانی نکرده است.
Alexander Schmidt، دیرینه‌شناس از دانشگاه Göttingen می‌گوید: فسیل پیداشده، نمونه منحصربه‌فردی برای نشان دادن دیرپایی سازگاری اکولوژیکی کپک‌های مخاطی است.
بد نیست بدانید که وقتی طبیعت یک فرمول برنده را پیدا می‌کند، دیگر تمایل چندانی به انحراف از آن ندارد. به نظر می‌رسد که پخش و گسترش شاخک‌ها توسط این کپک‌ها، در میلیون‌ها سال پیش نیز به‌اندازه الان خوب کار می‌کرده و بنابراین آن‌ها دلیلی برای اتخاذ یک روش جدید نداشته‌اند.
Jouko Rikkinen، میکروبیولوژیست از دانشگاه هلسینکی فنلاند می‌گوید: ما این موضوع را به‌عنوان مدرکی بر انتخاب طبیعی قوی تفسیر کردیم. به نظر می‌رسد که گسترش شاخک‌ها با استفاده از باد، مزیت بزرگی برای کپک‌های مخاطی محسوب می‌شده است.
چیزی که نمونه کشف‌شده را بسیار شگفت‌انگیز کرده این است که هاگدان‌های کپک‌های مخاطی معمولا عمر کوتاهی دارند و دوام آوردن آن‌ها در طول این همه سال واقعا یک اتفاق نادر محسوب می‌شود. تنها دو نمونه مشابه دیگر در دنیا وجود دارد که تقریبا ۳۵ تا ۴۰ میلیون سال عمر دارند.
Rikkinen می‌گوید: هاگدان‌های ضعیف و شکننده این کپک مخاطی به احتمال زیاد توسط مارمولکی که در شیره چسبناک درختی گیر افتاده بوده است کنده شده‌اند و درنهایت به‌همراه پای حیوان به‌صورت فسیل درآمده‌اند.
مطمئنا آن روز، روز سختی برای مارمولک بوده است، اما ما می‌توانیم از او تشکر کنیم که نقش کوچک اما بسیار مهمی در حفظ این کپک مخاطی بازی کرده و باعث شده تا ما به این نکته پی ببریم که این ارگانیسم‌های عجیب چگونه می‌توانند تا میلیون‌ها سال دوام بیاورند.
مطالعه حاضر در مجله Scientific Reports چاپ شده است.
