اگر تصمیم به فعالیت در زمینه عکاسی دارید یا حتی برای استفاده معمولی به فکر انتخاب و خرید یک دوربین عکاسی دیجیتال افتاده باشید، حتما با انواع مختلفی از این دستگاه‌ها روبرو شده‌اید که با وجود رزولوشن یکسان عکسبرداری و مشخصات کلی نسبتا مشابه، دارای تنوع بسیار از لحاظ شکل ظاهری، سایز، وزن و صد البته قیمت بوده‌اند!
واضح است که اگر با دنیای عکاسی آشنایی کافی نداشته باشید برای انتخاب دوربین مناسب کار سختی در پیش دارید و اگر هدف شما از این خرید، کار در حوزه خاصی از عکاسی باشد انتخاب دوربین نامناسب چیزی جز اتلاف وقت و هزینه نخواهد بود. برای این که با انواع گوناگون دوربین‌های دیجیتال، کاربردها و ویژگی‌های هرکدام آشنا شوید، ادامه مطلب را بخوانید.
لازم به توضیح است که در این نوشته، انواع دوربین دیجیتال را از لحاظ رده کاربردی و عملکردی بررسی می‌کنیم و در فرصتی دیگر به بررسی انواع فرمت‌های تصویری و سنسورها و کاربرد انواع آنها در شرایط مختلف عکسبرداری می‌پردازیم؛ اما برای آشنایی با انواع دوربین دیجیتال، دانستن تاریخچه مختصری از تولید این دستگاه لازم است:
دوربین دیجیتال نخستین بار در سال ۱۹۵۷ توسط استیون ساسون (از مهندسین کمپانی ایستمن کداک) اختراع شد و با وجود این که همین اختراع، سرانجام در عین ناباوری کمپانی بزرگ مخترعش را به نابودی کشاند، سرآغاز یک تحول بزرگ در هنر- صنعت عکاسی بود و به سرعت توانست حتی بهترین دوربین‌های آنالوگ را راهی موزه‌ها کرده و به خاطرات بسپارد. البته لازم است بدانید که بیشترین دگرگونی بوجود آمده در ساختار دوربین، مربوط به قسمت ذخیره‌سازی تصویر و حسگرهای پیشرفته بوده و ساختار اپتیکی دوربین کم و بیش ثابت مانده است.
انواع دوربین‌های دیجیتال که امروز وجود دارند به شرح زیر هستند:
دوربین کامپکت
سبک‌ترین، کوچک‌ترین و ارزان‌ترین نوع دوربین دیجیتال هستند که با توجه به عملکرد و کیفیت، قیمت مناسبی دارند و همین ارزانی و قابلیت حمل بالا و کاربرد آسان، مهمترین مزیت این گروه بوده و باعث می‌شود که مناسب‌ترین انتخاب برای استفاده‌های معمول و ثبت خاطرات زندگی باشند. در این نوع دوربین، تمامی عملکردها به صورت اتوماتیک کنترل شده و کادربندی تصویر از طریق صفحه نمایش انجام می‌شود و به همین دلیل point to shot هم لقب گرفته‌اند.
دوربین‌های کامپکت به سنسورهای تصویر cmos یا ccd در سایز کراپ مجهز هستند، قابلیت تعویض لنز ندارند و با توجه به قیمت، به امکاناتی نظیر لرزش‌گیر اپتیکال، قابلیت ثبت تصاویر با فرمت غیر فشرده و سنسورهای بزرگ مجهز می‌شوند. در این نوع از دوربین‌ها تصویر از طریق صفحه نمایش کادر بندی می‌شود و معمولا منظرهیاب اپتیکی وجود ندارد و در صورت داشتن منظرهیاب اپتیکی، نوری که به سنسور می‌رسد با نور رسیده به منظرهیاب متفاوت است. این دوربین‌ها با توجه به کیفیت ساخت و امکاناتی مانند زوم، سایز سنسور و امکانات جانبی، قیمت متفاوتی دارند اما در مجموع ارزان‌تر از سایر دسته‌ها هستند.
شبه DSLR like) DSLR)
این نوع دوربین که “بریج” و گاهی هم “کامپکت پیشرفته” یا “کامپکت سوپرزوم” هم نامیده می‌شود حد فاصل میان دوربین‌های کامپکت و DSLR بوده و برای افراد علاقه‌مند به شروع کار حرفه‌ای یا عکاسی آماتور بسیار مناسب است. معمولا بریج‌ها از دید ظاهری بسیار مشابه دوربین‌های DSLR هستند و به تعدادی از قابلیت‌های آنها مجهز شده‌اند اما قابلیت تعویض لنز ندارند. در مقایسه با گروه اول، بدنه بزرگ‌تر، امکان نصب سنسور بزرگ‌تر و لنز زوم را ممکن می‌کند؛ همچنین این دوربین‌ها نسبت به کامپکت‌ها از پردازنده‌های بهتر تصویر بهره می‌برند و خروجی تصویر خوبی دارند، تا جایی که برخی از آنها قابل رقابت با دوربین‌های حرفه‌ای هستند. وزن کمتر، قیمت پایین‌تر و کاربرد آسان‌تر باعث می‌شود که یک دوربین بریج بهترین انتخاب برای یک کاربر آماتور یا نیمه‌حرفه‌ای باشد.
DSLR
دوربین‌های “دیحیتال تک لنزی بازتابی” (DSLR) گران‌ترین و بهترین نوع دوربین هستند و کاربردی کاملا حرفه‌ای دارند. مکانیسم عمل اپتیکی آنها دقیقا مشابه انواع نگاتیوی SLR است؛ بنابراین برای این که بهتر با مکانیسم عمل آنها و انواع دیگر دوربین‌ها آشنا شوید ابتدا باید نحوه عملکرد یک دوربین SLR را به صورت خلاصه توضیح دهیم:
دوربین (SLR (Single Lens Reflex به معنای “تک لنزی بازتابی”، پس از دوربین‌های عکاسی دو لنزی قدیمی ساخته شدند. دوربین‌های قدیمی دارای دولنز بودند که نور سوژه از طریق یکی از لنزها به فیلم عکاسی و از طریق لنز دیگر به منظرهیاب می‌رسید؛ مشکل اساسی این سیستم این بود که نور رسیده به فیلم دقیقا با منظرهیاب یکسان نبود؛ به عبارت دیگر به دلیل اختلاف مکان لنزها کادربندی سوژه دارای دقت کافی نبود و این مشکل، بخصوص در مورد سوژه‌های نزدیک با شدت بیشتری به وجود می‌آمد، از سوی دیگر جهت کادر بندی هم معکوس بود یعنی با حرکت دوربین به سمت بالا، تصویر به سمت پایین و با حرکت به سمت چپ، تصویر به سمت راست می‌رفت. برای حل این مشکلات، دوربین SLR ساخته شد که نور از طریق یک لنز به آینه و سپس منشور برخورد کرده و به منظرهیاب می‌رسد و در هنگام فشردن شاتر، آینه هم هم‌زمان با آن از سر راه نور کنار رفته و نور سوژه به میزان تنظیم شده توسط دیافراگم، به نگاتیو می‌رسد. در ضمن به علت استفاده از منشور پنج وجهی، مشکل معکوس بودن کادربندی هم حل می‌شود. در این دوربین‌ها بخصوص در انواع جدیدتر امکان نمایش زنده تصویر بر روی صفحه نمایش یا منظرهیاب الکترونیکی هم وجود دارد که با بالا رفتن آینه قبل از عکسبرداری انجام می‌شود.
همان طور که در مقدمه اشاره شد، تفاوت اساسی دوربین DSLR با نوع SLR، جایگزینی سنسور تصویر با نگاتیو حساس به نور است. هم اکنون دوربین‌های این رده بزرگ‌ترین سنسورها و بهترین پردازنده‌های تصویر را دارند و قابلیت نصب لنزهای گوناگون و تنظیمات فراوان دستی، امکان هنرنمایی را برای عکاس فراهم می‌کند و در واقع با یک دوربین DSLR است که تفاوت اصلی یک عکاس حرفه‌ای با دیگران مشخص می‌شود. این دوربین‌ها با توجه به سایز سنسور به انواعی مانند Aps-c، فول‌فریم و مدیوم فرمت تقسیم‌بندی می‌شوند که در فرصتی دیگر به توضیح این واژه‌ها خواهیم پرداخت، اما بد نیست بدانید که همین مولفه نقش اصلی را در تعیین قیمت کلی دستگاه دارد. از معایب این نوع دوربین‌ها می‌توان به قیمت بالا، وزن زیاد، اندازه بزرگ و تولید صدای زیاد (به علت قطعات مکانیکی) در هنگام عکسبرداری اشاره کرد.
SLT
گفتیم که یکی از معایب دوربین‌های DSLR، تولید صدای زیاد به علت حرکت قطعات مکانیکی است. در واقع آینه توسط یک موتور در زمان مشخصی (سرعت عکاسی) باید از جلوی لنز کنار برود تا نور سوژه روی سنسور بتابد، اما مشکل فقط تولید صدا نیست! حرکت آینه موجب تولید جریان هوا شده و احتمال نشستن گرد و غبار و خراب شدن سنسور را زیاد می‌کند. به علاوه امکان خراب شدن سیستم مکانیکی آینه پس از کارکرد طولانی مدت نیز وجود دارد؛ برای حل مشکلات آینه متحرک، راهکارهایی ابداع شده که یکی از آنها توسط کمپانی سونی معرفی شده و تکنولوژی (SLT (Single Lens Translucent به معنای “تک لنزی نیمه شفاف” نام دارد. در دوربین SLT، آینه به صورت نیمه شفاف ساخته می‌شود و نور می‌تواند با عبور از آن به سنسور برسد؛ بخشی از نور هم توسط آینه شفاف بازتابانده شده و به سنسور فوکوس اتوماتیک می‌رسد. به این ترتیب علاوه بر حذف چشمی اپتیک، سیستم مکانیکی حرکت آینه و مشکلات آن حل شده و فوکوس با سرعت بیشتری صورت می‌گیرد و از سوی دیگر وزن و حجم دوربین کاهش یافته و سرعت عکسبرداری هم بیشتر می‌شود، اما مشکل کار این است که آینه شفاف مقداری از نور سوژه را جذب می‌کند؛ بنابراین با وجود پیشرفت بسیار در تکنولوژی ساخت SLT، یک دوربین DSLR بخصوص در محیط‌های کم نور عملکرد بهتری دارد. تکنولوژی SLT به صورت انحصاری در دوربین‌های سونی به کار می‌رود و به نظر نمی‌رسد به‌زودی بتواند همه‌گیر شود.
دوربین بدون آینه
راهکار سونی برای بهبود تجربه عکاسی با دوربین‌های حرفه‌ای به ابداع SLT منجر شد اما همان‌طور که خواندید، مهمترین مشکل آن جذب نور توسط آینه نیمه شفاف و درنتیجه عملکرد نه چندان خوب در نور کم بود. کمپانی اپسون که بیشتر به تولید پرینتر مشهور است، در سال ۲۰۰۴ دوربین جدیدی به نام RD1 را معرفی کرد که آن را به نام “بدون آینه” یا “میکرو سه چهارم” می‌شناسیم و مهمترین تفاوت آن با دیگران حذف کامل آینه از ساختار دوربین است. دوربین بدون آینه که در حال حاضر توسط کمپانی‌های متعددی تولید می‌شود منظرهیاب اپتیکال ندارد و تصویر سوژه به صورت الکترونیکی از سنسور خوانده شده و در صفحه نمایش و منظرهیاب الکترونیکی آشکار می‌شود. این ساختار موجب کوچک و سبک شدن قابل توجه دوربین، بدون از دست دادن مزیت تعویض لنز می‌شود و علاوه بر مزایای زیادی که منظرهیاب الکترونیکی به همراه دارد، این دوربین‌ها برای فیلمبرداری هم مناسب‌تر بوده و همچنین سیستم فوکوس بهتری دارند. یکی از اشکالات این گونه دوربین‌ها امکان نشستن گرد و غبار روی سنسور در هنگام تعویض لنز است؛ چون به خاطر حذف کامل آینه، سنسور هیچ پوششی ندارد. همچنین عمر باتری دوربین‌های بدون آینه، به دلیل استفاده از منظرهیاب الکترونیکی، پایین‌تر از سایر انواع دوربین است و به دلایلی مانند استفاده از سنسورهای کوچک‌تر نسبت به DSLRها، دامنه انتخاب لنزها محدود بوده و امکان نصب لنزهای بزرگ بر روی آنها وجود ندارد. به هرحال انتظار می‌رود دوربین‌های “میکرو سه چهارم” آینده هنر عکاسی باشند و بتوانند با رفع موانع و محدودیت‌های موجود، دوربین‌های DSLR را از صحنه خارج کنند.
