به احتمال زیاد اکثر شما از گوشی هوشمندتان به‌عنوان دوربین عکاسی اصلی خود استفاده می‌کنید. با این‌که این روزها کاربری دوربین‌های DSLR آسان شده و در اکثر خانه‌ها پیدا می‌شوند، اما باز هم هیچ‌کس دلش نمی‌خواهد مزیت داشتن یک دوربین جمع‌وجور و کارآمد در جیبش را از دست بدهد.
کیفیت دوربین موجود در اکثر گوشیهای هوشمند برای ثبت لحظات در زندگی روزمره اغلب کاربران، بیشتر از حد نیاز است. علاوه بر این، به‌نظر می‌رسد تولیدکنندگان گوشیهای هوشمند هر روزه تکنولوژی‌های مرتبط با دوربین را توسعه می‌دهند. در کنار دوربین‌های دوگانه که نقل محفل گوشیهای هوشمند جدید شده‌اند، این محصولات از دوربینی با دیافراگم‌های بازتر نیز استفاده می‌کنند.
ال‌جی V30 خودش را به‌عنوان نخستین گوشی هوشمند با دیافراگم دوربین f/1.6 معرفی کرده است. این در حالیست که این رقم در پرچمدارانی مانند گلکسی S8 سامسونگ و آی‌فون 7 پلاس اپل به ترتیب f/1.7 و f/1.8 بوده و گوشی ایکس‌ال گوگل که بر روی قابلیت‌های دوربین آن مانور زیادی داده شده، گشادگی دیافراگم f/1.8 را ارائه می‌دهد. تمام محصولات ذکر شده عکس‌های بسیار خوبی را ثبت می‌کنند. براساس شایعات به‌نظر می‌رسد هوآوی نیز فبلت میت 10 خود را با دوربینی با گشادگی f/1.6 عرضه کند. علاوه بر این، کمپانی‌های بزرگ و کوچک دیگر نیز سعی می‌کنند دیافراگم‌های بازتری را برای محصولات خود در نظر بگیرند.
اگرچه دوربینی با این مشخصات در روی کاغذ بسیار جذاب به‌نظر می‌رسد، اما آیا واقعا این عریض‌تر شدن دیافراگم کمکی به بهتر شدن تصاویر خواهد کرد؟ اصلا دیافراگم چیست؟ در این مطلب ما می‌خواهیم به این سوالات جواب‌هایی مناسب بدهیم.
همه چیز به ورود نور بیشتر مربوط می‌شود
به‌طور کلی عکاسی یعنی دریافت درست و مناسب نور و اگر بخواهیم یک قانون ساده برای سنجش کیفیت یک دوربین ارائه دهیم باید ببینیم چه میزان نور را می‌تواند ثبت کند. یک سنسور رده بالا به همراه یک لنز بی‌نقص معیارهای اصلی انتخاب یک DSLR محسوب می‌شوند. همین موضوع البته با کمی محدودیت در مورد گوشیهای هوشمند نیز صدق می‌کند.
ابعاد کوچک گوشیهای هوشمند به معنای لنز و سنسورهای کوچک‌تر است و بدین‌ترتیب نمی‌توان انتظار ورود مقدار زیادی از نور را به آن‌ها داشت که طبیعتا بر روی کیفیت تصاویر خروجی تاثیر منفی خواهد گذاشت. برخی از تولیدکنندگان در گوشیهای هوشمند خود از سایز پیکسل سنسور بزرگ‌تر با ابعاد 1.2µm تا 1.55µm استفاده کرده‌اند که نتایج بسیار خوبی را شاهد باشیم. اما یک بخش دیگر معادله ثبت نور، میزان نور ورودی از طریق لنز و رسیدن آن‌ها به پیکسل‌های سنسور است. دیافراگم دقیقا در همین قسمت معادله نقش خودش را نشان می‌دهد.
دیافراگم و استاپ‌ها
خب پس با این تفاسیر دیافراگم دقیقا چیست؟ دیافراگم یا Aperture با اندازه بازشدگی یک دریچه که نور از طریق آن به دوربین می‌رسد تعریف می‌شود. دیافراگم با ارقامی به نام استاپ یا f-stop اندازه‌گیری شده و نمایان‌گر نرخ عددی فاصله کانونی تقسیم بر میزان گشادگی خواهد بود. بدین‌ترتیب اف-استاپ‌های کوچک به معنی بزرگ‌تر بودن حفره دریچه ورودی نور بوده و این یعنی سنسور نور بیشتری را دریافت کرده و تصاویر ثبت شده در شرایط نوری ضعیف باکیفیت‌تر بوده و نویز کمتری خواهند داشت. اگر دریچه دیافراگم را یک استاپ کامل کوچک‌تر کنید (مثلا ƒ/2 تا ƒ/2.8 و ƒ/4 تا ƒ/5.8)، میزان نور ورودی به سنسور را به نصف کاهش خواهید داد.
البته این موضوع کاملا منفی نیست، برای مثال وقتی دست شما لرزش می‌لرزد و یا قصد دارید در یک شرایط نوری نسبتا مناسب از یک سوژه متحرک عکس بگیرید، کوچک کردن دریچه دیافراگم می‌تواند به شما کمک کند تا با سرعتهای شاتر کمتری عکاسی کنید. این امر در کنار استفاده از یک سیستم تثبیت کننده تصویر قوی، می‌تواند تصاویر بسیار شارپ و با جزییات بالایی را ارائه دهد. بنابراین اگر به دنبال ثبت یک صحنه اکشن و سریع هستید، بهتر است از این مزیت بهره ببرید.
دوربین‌های موجود در گوشیهای هوشمند به نسبت دوربین‌های DSLR، در فاصله به مراتب کمتری از لنز قرار گرفته‌اند. دوربین‌های گوشیهای هوشمند فواصل کانونی کوتاه‌تری را نسبت به دوربین‌های حرفه‌ای ارائه می‌دهند. از آن‌جایی که معادله دیافراگم، فاصله کانونی تقسیم بر اندازه گشادگی دیافراگم است، می‌توان متوجه شد که چرا دوربین‌های موبایل در اکثر مواقع دیافراگم عریض‌تری نسبت به اکثر لنزهای DSLR دارند که البته لزوما به معنای دریافت نور بیشتر نخواهد بود.
علاقه‌مندان جدی عکاسی معمولا به دنبال لنز‌هایی با دیافراگم عریض‌تر و عمق میدان سطحی هستند که در نتیجه تصاویر با بوکه نرم و زیبا ثبت می‌گردند. اما در دوربین‌های گوشیهای هوشمند ما با یک دیافراگم ثابت، سنسور کوچک‌تر که در فاصله کمی از لنز قرار گرفته سروکار داریم. باتوجه به عمق میدان نسبتا عریضی که معمولا در این دوربین‌ها ارائه می‌شود به هیچ‌عنوان نمی‌توان عمق میدانی که آن بوکه‌های زیبا را خلق می‌کند، از گوشیهای هوشمند انتظار داشت.
در واقع بازشدگی دیافراگم f/2.2 در یک گوشی هوشمند تقریبا عمق میدانی برابر با بازشدگی f/13 یا f/14 در یک دوربین فول فریم را ارائه می‌دهد که نتیجه آن یک محو شدگی خفیف خواهد بود. گوشیهای جدید که بر روی قابلیت بوکه در تصاویر پرتره تمرکز کرده‌اند، صرفا یک ترفند نرم‌افزاری دارند که ظاهر عکس را کمی جذاب‌تر نمایش می‌دهد.
اگرچه یک دیافراگم عریض نمی‌تواند کیفیت یک دوربین را تضمین کند، اما مقادیر پایین‌تر f-stop اجازه ورود نور بیشتری را به سنسور دوربین می‌دهد که در نتیجه سرعت شاتر پایین‌تر و نویز تصویر کمتری را ارائه خواهد داد. این مقوله البته همیشه باید در کنار ابعاد پیکسل‌ها مورد بررسی قرار بگیرد، چرا که پیکسل‌های بزرگ‌تر لزوما برای دریافت نور کافی نیازی به دیافراگم عریض نخواهند داشت. اما به هر حال، پیکسل‌های کوچک و دیافراگم‌های کوچک می‌تواند نشان‌دهنده احتمال عملکرد ضعیف در شرایط نوری نامطلوب باشد.
کیفیت لنز
یکی از قطعات بسیار مهم که معمولا در گوشیهای هوشمند نادیده گرفته شده و یا اهمیت کمی به آن می‌دهند، لنز دوربین است. این قطعه نیز مانند هر چیز دیگری دارای درجات کیفیت مختلفی است. به‌طور کلی یک لنز کثیف تصاویر نامطلوبی را ثبت می‌کند و علاوه بر این، یک لنز با شیشه نه چندان شفاف می‌تواند منجر به کاهش دریافت نور لازم توسط سنسور برای ثبت تصاویر باکیفیت شود.
گوشیهای هوشمندی مانند V30 که از دیافراگم بسیار عریض بهره می‌برند باید توجه به مراتب بیشتری به طراحی و کیفیت لنز به کار رفته در ساختار دوربین داشته باشند تا بتوانند از اعوجاج انحرافی و یا هاله‌های نوری که در برخی از دستگاه‌ها مشاهده شده، جلوگیری نمایند.
درواقع این‌طور در نظر بگیرید که متمرکز کردن نور زمانی که از یک حفره بزرگ عبور می‌کند کار دشوارتری است و به همین دلیل طراحی لنز اهمیت به مراتب بیشتری پیدا خواهد کرد. اعوجاج انحرافی شامل چند مشکل می‌شود که در نتیجه عدم توانایی لنز برای متمرکز کردن دقیق نور ورودی اتفاق می‌افتد. دوربین گوشیهای هوشمندی که دیافراگم عریضی دارند معمولا به نسبت مواردی با دیافراگم بسته‌تر، تمرکز کمتری را بر روی یک بخش خاص از سوژه یا صحنه ارائه داده و بدین‌ترتیب مستعد مشکلات بیشتری خواهند بود.
اعوجاج انحرافی دارای آثار مختلفی است. این موارد شامل اعوجاج کروی (کاهش شفافیت و شارپنش تصویر)، کما (محو شدگی یا دنباله‌دار شدن)، انحنای میدانی (عدم فوکوس در قسمت‌های کناری تصویر)، اعوجاج (محدب یا مقعر شدن تصویر) و انحراف کروماتیک (عدم فوکوس بر روی رنگ‌ها و تقسیم نور سفید) می‌شوند. البته توجه داشته باشید که موارد ذکر شده از معروف‌ترین مشکلات انحرافی به حساب می‌آیند که می‌توانید نمونه هریک را در عکس زیر مشاهده نمایید.
لنز دوربین‌های مختلف از جمله موارد استفاده شده در گوشیهای هوشمند از چند گروه تصحیح کننده به منظور متمرکزسازی بهتر نور و کاهش این انحرافات ساخته می‌شود. لنزهای ارزان قیمت‌تر از گروه‌های کمتری بهره برده و در نتیجه احتمال بروز چنین مشکلاتی در آن ها بیشتر است. جنس استفاده شده در ساخت لنزها نیز اهمیت زیادی دارد، به نوعی که شیشه‌های با کیفیت و پوشش‌های چندگانه عمل تصحیح را بهتر کرده و اعوجاج کمتری خواهند داشت. عکاسان گاهی اوقات از این نوع لنزها به‌عنوان لنزهای سریع یاد می‌کنند.
اظهار نظر در مورد کیفیت لنزها از روی اعداد و ارقام و مشخصات کار دشواری بوده و بسیاری از تولیدکنندگان حتی این مشخصات ریز را نیز اعلام نمی‌کنند. هرچقدر هم در مبحث دیافراگم و ابعاد پیکسل‌ها پیشرفت حاصل شود اما کیفیت لنزهای استفاده شده در دوربین پایین باشد، یقینا نمی‌توان انتظار یک خروجی باکیفیت را داشت.
خوشبختانه برخی از نام‌های شناخته شده در صنعت تولید عدسی و لنز وارد بازار گوشیهای هوشمند شده‌اند. همکاری لایکا با هوآوی و زایس با نوکیا از این جمله‌اند. همچنین ال‌جی نیز از یک ساختار جدید با 6 لنز شیشه‌ای بسیار شفاف در پرچمدارش V30 بهره برده که قادر است از دیافراگم عریض دوربین آن حداکثر استفاده را به عمل آورد.
به‌عنوان جمع‌بندی، کیفیت لنز به اندازه سایر فاکتورهایی که راجع به آن‌ها صحبت کردیم، اهمیت دارد. اگر این قطعه با کیفیت پایینی طراحی و ساخته شود، می‌تواند تمام مهندسی‌ها و تلاشی را که برای بهبود سایر قسمت‌ها صورت گرفته، زیر سوال ببرد. متاسفانه ارزیابی و سنجش دقیق کیفیت یک لنز بدون بررسی و تجربه نزدیک یک دوربین امکان‌پذیر نخواهد بود.
جمع‌بندی
حالا شما درک بهتری از دیافراگم دارید و احتمالا متوجه شده‌اید که یک دیافراگم عریض به تنهایی نمی‌تواند تضمین‌کننده کیفیت خوب دوربین یک گوشی هوشمند باشد. مانند سایر بخش‌های عکاسی، زمانی که قصد خرید و بهره‌گیری از یک دوربین مناسب را دارید، نباید بر روی اعداد و ارقام دیافراگم تکیه کنید. همچنین باید بدانید که دیافراگم عریض‌تر می‌تواند یکی از عوامل مهم برای بهبود کیفیت تصاویر در شرایط نوری ضعیف و عکاسی با سرعتهای شاتر پایین محسوب شود.
اما به هر حال برای کاربران خلاق و حرفه‌ای، یک دیافراگم عریض‌تر به جز امکان عکاسی از سوژه‌های متحرک و سریع، مزیت خاصی در زمینه توانمندی‌های عکاسی ارائه نمی‌کند. لنزها در دوربین گوشیهای هوشمند ثابت هستند؛ بنابراین نمی‌توانید کنترل خاصی بر روی محوشدگی هنری یا همان بوکه داشته باشید، مگر این‌که تصاویری از نمای بسیار نزدیک تهیه کنید. این روزها اکثر دوربین‌های موجود در گوشیهای هوشمند جلوه بوکه را با کمک دوربین ثانویه و به‌صورت نرم‌افزاری ارائه می‌دهند. اما اگر به دنبال عکس‌های خاص هستید، احتمالا دوربین‌های دوگانه با چینش دوربین زاویه باز (واید) و زوم انتخاب مناسب‌تری خواهند بود.
همان‌طور که گفتیم ابعاد کوچک سنسورهای استفاده شده در دوربین گوشیهای هوشمند حساسیت خوبی در شرایط نوری ضعیف داشته و یک دیافراگم عریض به همراه لنزی خوش‌ساخت و سنسوری با کیفیت، به‌صورت تئوری تصاویری باکیفیت و با نویز کمتری را تولید خواهند کرد. اما تا زمانی که خودتان با آن دوربین کار نکنید، نمی‌توانید به‌طور قطعی در موردش اظهار نظر نمایید.
