رادیوفوبیا چیست و چرا مردم گرفتار رادیوفوبیا می‌شوند؟

رادیوفوبیا (Radio-Phobia) یک بحث اساسی در سراسر جهان است و همه کشورها با آن درگیر هستند. تحقیقات جهانی نشان می‌دهد درصد قابل توجهی از مردم هر کشوری به نوعی گرفتار رادیوفوبیا هستند و مشکلاتی برای دولت‌ها و برنامه های ارتقاء نشانگرهای فنآوری اطلاعات و ارتباطات (ICT Indicators)، و همچنین برنامه‌های بالادستی حکومتی همچون بهبودِ شاخص جهانی توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات (IDI = ICT Development Index)، توسعه سرویس‌های مبتنی بر شبکه‌های موبایل و مخابرات به وجود آورده‌اند.

بسیاری از این مردم گرفتار، حساسیت‌ها و توهمات ذهنی خود را به امواج رادیویی نسبت می‌دهند در حالی‌که هیچ‌گونه استدلال علمی برای آن وجود ندارد. طبق آمارهای رسمی منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهانی، حدود ۱۵ درصد از جمعیت جهان نسبت به امواج رادیویی حساسیت دارند و بدون اینکه خودشان اطلاع داشته باشند، به پرتوهای الکترومغناطیسی حساسیت بیش از حد دارند (EHS = Electromagnetic Hyper Sensitivity) ولی درصد افرادی که رادیوفوبیا دارند، بسیار بیشتر است.

شکل 1 – شخص دارای EHS

رادیوفوبیا چیست؟

اکنون چندین دهه است که جهان درگیر واژه رادیوفوبیا شده است و در کنار بحث‌هایی مانند گرم شدن زمین و کاهش منابع انرژی، رادیوفوبیا هم در کانون توجه فعالان محیط‌زیست قرار گرفته است.

اگر بخواهیم یک تعریف ساده از رادیوفوبیا ارائه دهیم؛ باید بگوییم «ترس مبالغه‌آمیز از ارتعاشات الکترومغناطیس و تاثیرات منفی آن‌ها بر سلامتی موجودات زنده و به‌ویژه انسان به همراه محیط زیست» را رادیوفوبیا می‌گویند.

شکل 2 –  کنترل میزان پرتوگیری رادیو اکتیو درگوجه فرنگی

منشا این عبارت به دهه ۱۹۸۰ و آن واقعه معروف نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل روسیه برمی‌گردد که در اثر انفجار راکتورهای هسته‌ای، بیش از ۴۰۰ هزار نفر آواره و چندین قاره درگیر اثرات منفی پرتوهای هسته‌ای شدند.

شکل 3- انفجار نیروگاه چرنوبیل و بنای یادبود کشته شدگان حادثه

 در ابتدا، رادیوفوبیا به ترس از پرتوهای هسته‌ای و امواج یونیزان اطلاق می‌شد ولی کم‌کم و در دهه‌های بعدی به ترس از امواج با فرکانس رادیویی و پرتوهای غیر یونیزان کشیده شد و مردم نسبت به بی‌خطر‌ترین تشعشعات الکترومغناطیسی مانند امواج موبایل نیز «فوبیا» گرفتند.

برای مثال، فردی به دادگاه شکایت می‌کند و می‌گوید به دلیل نزدیکی محل سکونت‌اش به یک دکل مخابراتی، سقط جنین داشته است یا فرد دیگری بیماری سرطان و سایر بیماری های پوستی خودش را به آنتن‌های موبایل نسبت می‌دهد.

چرا مردم گرفتار رادیوفوبیا می‌شوند؟

همان‌طور که اشاره کردیم، اکنون تمام جهان درگیر مسئله رادیوفوبیا است و محدود به یک کشور یا منطقه خاص نیست.

در پیشرفته‌ترین کشورهای جهان، باز هم درصدی از مردم دارای بیماری رادیوفوبیا هستند و هر پدیده غیرطبیعی در جامعه یا محیط زیست را به تشعشعات الکترومغناطیسی نسبت می‌دهند.

اگر در یک پارک چند پرنده مُرده دیده شود، سریعاً شایع می‌کنند آنتن‌های موبایل تازه نصب شده در پارک عامل مرگ این پرندگان است یا اگر یک بیماری پوستی در یک منطقه گسترش پیدا کند، باور می‌کنند امواج رادیویی عامل آن بوده و از خانه خارج نمی‌شوند.

شکل 4 –  یک پرنده که به مرگ طبیعی مُرده است

از آن‌جایی که امواج رادیویی و پرتوهای الکترومغناطیسی برای مردم ملموس نیستند و عموما نسبت به ماهیت و کارکردِ مداخله آن‌ها دانش و آگاهی کافی را ندارند، برخی شواهد را به طور ذهنی با ترس‌های غریزی خود انطباق داده و تشعشعات را متهم می‌کنند.

در این میان، برخی اطلاع‌رسانی‌های نادرست رسانه‌ها یا اعلام ناقص برخی نتایج و مطالعات بر ترس مردم از امواج رادیویی می‌افزاید و آن‌ها را تحریک می‌کند، استرس و اضطراب بیشتری نسبت به این موضوع داشته باشند.

یک تضاد بزرگ افراد رادیوفوبیا، نترسیدن از تشعشعات الکترومغناطیسی است که در خانه وجود داشته و منبع آن‌ها وسایل الکترونیکی و تجهیزات آشپزخانه هستند.

آن‌ها از امواج رادیویی آنتن‌های موبایل می‌ترسند و هر روز توهم دارند که سلامتی‌شان به خطر افتاده است ولی از میدانهای مرتبط با تلویزیون، سشوارها و موخشک کن‌های قوی، و امواج ناشی از گوشی های موبایل هوشمند، تلفن ثابت بی‌سیم و روترهای وای‌فای هرگز نمی‌هراسند.

آیا رادیوفوبیا شامل آنتن‌های موبایل هم می‌شود؟

مطلب نخستی که باید بدانیم؛ بیماری رادیوفوبیا، زاده انفجارهای هسته‌ای و خطرات تشعشعات رادیواکتیو است ولی بطور ناخودآگاه و به اشتباه در دهه‌های اخیر وارد باور عموم مردم شده و شامل امواج فرکانس رادیویی گوشی‌ها و آنتن‌های موبایل هم شده است.

همان‌طور که در مقاله‌های «به یک دلیل ساده امواج رادیویی شبکه‌های موبایل سرطان‌زا نیستند» و «چهار باور اشتباه درباره آنتن‌های موبایل و تشعشعات رادیویی» اشاره کردیم؛ تشعشعات الکترومغناطیس به دو دسته یونیزان و غیریونیزان تقسیم می‌شوند.

اشعه‌های یونیزان انرژی کافی برای تخریب DNA سلول‌های انسان را دارند و می‌توانند سلامتی او را به خطر بیندازند. اشعه‌های یونیزان شامل اشعه‌های فرابنفش، اشعه ایکس، اشعه گاما و برخی اشعه‌های رادیواکتیو و هسته‌ای هستند.

نکته مهم اینجا است که اشعه‌های الکترومغناطیس با طیف فرکانسیِ رادیویی که RF هم خطاب می‌شوند؛ اشعه‌هایی یونیزان نیستند و در دسته اشعه‌های غیریونیزان قرار می‌گیرند که انرژی بسیار کمی داشته و فقط باعث گرم شدن بافت‌های بدن می‌شوند.

پس، کُلاً رادیوفوبیا برای امواج موبایل و آنتن‌های BTS یا دکل‌های مخابراتی محلی از اِعراب ندارد و نباید مطرح باشد. اما دانش پایین مردم و عدم آگاهی صحیح و کافی آن‌ها نسبت به این امواج باعث می‌شود هر اتفاق و پدیده غیر طبیعی در زندگی‌شان را سریعا به آنتن‌های موبایل نسبت دهند.

با افراد رادیوفوبیا چه باید کرد؟

در وهله نخست، باید افرادی که از امواج با فرکانس رادیویی ترس و استرس دارند را توجیه کرد. انواع تشعشعات الکترومغناطیس و تفاوت‌های آن‌ها را با مثال‌هایی روزمره بیان و دلایل ایمن بودن پرتوهای آنتن‌های موبایل را برایشان برشمرد.

باید به این افراد گوشزد کرد که ده‌ها نوع منبع تششع‌کننده این امواج در محیط زندگی ما وجود دارد و اگر قرار بر تهدید سلامتی باشد، فقط باید به کوه‌ها و غارها پناه برد و استفاده از تمام دستگاه‌های الکترونیکی و در یک کلمه “فنآوری” را کنار باید گذاشت.

در گام بعدی، باید به آن‌ها ثابت کرد هنوز اثبات نشده است امواج رادیویی خطرزا هستند یا عامل چه بیماری‌ها و تهدیداتی برای سلامتی انسان هستند. اگر فرد یا افرادی هم تصور می‌کنند در اثر تابش امواج رادیویی وای‌فای و موبایل دچار حساسیت‌های پوستی می‌شوند و مثلا پوست بدن‌شان قرمز شده یا خارش می‌گیرند؛ با مراجعه به پزشکان و متخصصان عامل اصلی بروز این آلرژی را یافته و اقدامات درمانی لازم را انجام دهند.

شکل 5- مردگی پوست ناشی از تابش نور خورشید

اثبات اینکه تشعشعات الکترومغناطیس عامل یک حساسیت یا آلرژی است، بسیار سخت بوده و همانند دیگر حساسیت‌ها، فقط براساس حدس و گمان صورت می‌گیرد.

متخصصان بیماری‌های پوستی و آلرژی‌ها، دخیل بودن تشعشعات الکترومغناطیس در بروز برخی حساسیت‌ها و آلرژی‌ها را بسیار کم می‌دانند و باور دارند عوامل دیگری در این زمینه مطرح است که هنوز ناشناخته هستند.