ویندوز 10 ایکس نسخه‌ای از ویندوز 10 بوده که طراحی شده تا در دستگاه‌های مجهز به دو نمایشگر، همانند مایکروسافت Surface Neo مورداستفاده قرار گیرد. این سیستم‌عامل پتانسیلی فرای این قابلیت دارد. احتمال دارد که روزی این سیستم‌عامل را بر روی تمامی دستگاه‌ها مشاهده کنیم.
ویندوز 10 ایکس می‌تواند نرم‌افزارهای ویندوز را اجرا کند
در رویداد Surface مایکروسافت در سال 2019، این شرکت اعلام کرد که ویندوز 10 ایکس از بسیاری از اپلیکیشن‌های ویندوزی پشتیبانی می‌کند. این سیستم‌عامل در زمینه اجرای بسیاری از این نرم‌افزارها عملکردی مشابه ویندوز 10 نسخه Home و یا Professional را ارایه می‌دهد.
ویندوز 10 ایکس یک سیستم‌عامل کاملا جدید نیست و همچنین اپلیکیشن‌های کاملا متفاوتی نیز برای آن طراحی نشده‌اند. ظاهرا این سیستم‌عامل بر اساس Windows Core OS توسعه داده شده است.
برنامه‌ها از طریق قالب‌ها اجرا می‌شوند
در رویداد Microsoft 365 Developer Day در سال 2020، مایکروسافت جزئیات بیشتری را به اشتراک گذاشت. هسته اصلی ویندوز از اپلیکیشن‌های اجرایی شما مجزا خواهند بود. ویندوز 10 ایکس نرم‌افزارهای 32 بیتی مرسوم نسخه دسکتاپ را اجرا می‌کند، اما با این تفاوت که این نرم‌افزارها در قالبی جداگانه اجرا می‌شوند. ویندوز 10 ایکس، اپلیکیشن‌های جهانی ویندوز (UWP) و برنامه‌های مترقی وب (PWA) را اجرا کرده و همچنین می‌تواند این برنامه‌ها را در قالب‌های جداگانه نیز به اجرا درآورد.
تمامی اپلیکیشن‌های 32 بیتی نسخه دسکتاپی ویندوز 10 در یک قالب واحد و ترکیبی به اجرا در می‌آیند. این اپلیکیشن‌ها از هسته اصلی سیستم‌عامل شما جدا شده و کرش و مشکلات امنیتی را پدید نمی‌آورند. توسعه‌دهندگان مجبور نیستند که تغییراتی را در این نرم‌افزارها پدید آورند. اپلیکیشن‌های 32 بیتی دسکتاپی به خوبی با ویندوز 10 ایکس کار خواهند کرد.
این محیط ساده‌شده محدودیت‌هایی را نیز به وجود آورده است. هنگامی‌که یک نرم‌افزار در پس‌زمینه در حال اجراست، از آیکون‌های System tray، افزونه‌های فایل اکسپلورر، برنامه‌های هنگام راه‌اندازی دسکتاپ و نیز کدهای ماشینی مربوط به ماوس و صفحه‌کلید پشتیبانی نمی‌شوند. همچنین عملیات پس‌زمینه نیز ممکن است توسط سیستم‌عامل به حالت تعلیق درآید.
برخی از نرم‌افزارهایی که نیازمند دسترسی عمیق به سیستم‌عامل هستند؛ همانند: ضدتقلب‌‌ها و ضدسرقت‌ها، مخصوصا در بازی‌های قدیمی‌تر رایانه‌های شخصی، در این سیستم‌عامل پشتیبانی نمی‌شوند. به‌هرحال این ابزارها در ویندوز 10 نیز باعث مشکلات مکرری می‌شوند.
به‌روزرسانی‌های سریع‌تر، عمر باتری طولانی‌تر و امنیت بهبودیافته
به لطف سیستم‌عامل فقط-خواندنی (read-only)، سیستم‌عامل ویندوز می‌تواند در هنگام راه‌اندازی مجدد، به‌روزرسانی‌هایی را دانلود کرده و به سیستم جدید تغییر وضعیت دهد. مایکروسافت اعلام کرده که نصب یک به‌روزرسانی بزرگ کمتر از 90 ثانیه به طول خواهد انجامید.
قرار دادن اپلیکیشن‌ها در یک قالب جداگانه باعث بهبود عمر باتری نیز می‌شود. نرم‌افزارهای 32 بیتی از بقیه برنامه‌های سیستم‌عامل جداشده و مایکروسافت می‌تواند بر عملکرد آن‌ها کنترل داشته باشد. این کنترل به معنای مدیریت بهتر اپلیکیشن‌های پس‌زمینه و همچنین جلوگیری از کندشدن رایانه شما توسط برنامه‌های هنگام راه‌اندازی (startup) است.
سرانجام، بخش امنیت نیز بهبودی قابل‌توجه را دریافت کرده است. اپلیکیشن‌هایی که شما اقدام به نصب آن‌ها می‌کنید، نمی‌توانند فایل‌های اصلی سیستم‌عامل شما را آلوده کنند. این موضوع باعث می‌شود تا خطرات ناشی از بدافزارها کمتر شده و همچنین کرش‌ها نیز کاهش یابند.
بهینه‌سازی‌شده برای دستگاه‌های مجهز به دو نمایشگر
به گفته مایکروسافت، ویندوز 10 ایکس از یک رابط کاربری بهره برده که جهت استفاده در دستگاه‌های مجهز به دو نمایشگر همانند Surface Neo طراحی و بهینه‌سازی شده است. این چیزی است که مایکروسافت در حال حاضر اعلام می‌کند، اما به احتمال‌زیاد، مایکروسافت از دستگاه‌های تاشونده فقط به‌عنوان یک پلتفرم آغازین برای ویندوز 10 ایکس استفاده می‌کند. شاید در آینده این سیستم‌عامل برای رایانه‌های شخصی مرسوم نیز عرضه شود.
Microsoft Surface Neo یک دستگاه مجهز به دو نمایشگر بوده و به یک لولا نیز مجهز است. اگر به‌جای یکی از نمایشگرها، یک صفحه‌کلید قرار داده می‌شد، آنگاه می‌توانستیم آن را یک لپ‌تاپ بنامیم. از سوی دیگر، انگار که دو عدد تبلت توسط یک لولا به هم وصل شده و این دستگاه را پدید آورده‌اند. اگر بتوانید دستگاه مفهومی لغوشده Courier را به خاطر آورید، آنگاه می‌بینید که این دو شباهت‌هایی به یکدیگر دارند.
در نمایشگاه CES 2020، شرکت لنوو اعلام کرد که دستگاه تاشونده جدید خود به نام ThinkPad X1 Fold در هنگام عرضه از ویندوز 10 پرو بهره برده و نسخه مبتنی بر ویندوز 10 ایکس آن نیز در آینده عرضه خواهد شد. انتظار می‌رود که این سیستم‌عامل در سایر دستگاه‌های تاشونده این تولیدکننده نیز مورداستفاده قرار گیرد.
دیگر خبری از کاشی‌های زنده (Live Tiles) نیست
بخشی از بهینه‌سازی ویندوز 10 ایکس در دستگاه‌های مجهز به دو نمایشگر، مربوط به حذف کاشی‌های زنده است. یک منوی استارت جدید ساده و مبتنی بر آیکون اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌ها طراحی شده است. این ظاهر جدید احتمالا همانی است که در سال 2019 مورد افشاگری قرار گرفته بود.
ترفندهای رابط کاربری نمایشگرهای دوگانه
هنگامی‌که یک اپلیکیشن را راه‌اندازی می‌کنید، می‌بینید که بر روی یک طرف دستگاه اجرا می‌شود. این ویژگی تا حدودی شبیه به قابلیت Snap ویندوز 10 است که در آن نیز اپلیکیشن‌ها به‌جای هر دو نمایشگر، بر روی یک نمایشگر (یا یک طرف دستگاه) اجرا می‌شوند. شما می‌توانید پنجره یک نرم‌افزار را به لبه میانی نمایشگر کشیده و آن را رها کنید، تا بدین شیوه اپلیکیشن موردنظر در هر دو نمایشگر به اجرا درآید. مایکروسافت می‌گوید که این موضوع فقط به معنای گسترده‌شدن رابط کاربری نیست، بلکه از این طریق رابط کاربری برنامه موردنظر بهینه شده و در نتیجه اپلیکیشن می‌تواند به‌صورت هوشمندانه از هر دو نمایشگر استفاده کند.
مایکروسافت همچنین نشان داد که ویندوز 10 ایکس می‌تواند صفحه‌کلید موجود در یک طرف دستگاه را تشخیص دهد و در نتیجه Wonder Bar یا Wunderbar را که قابلیتی مشابه touchbar مک‌بوک‌های اپل است، نمایش داده می‌شود. در Wonder Bar، کلیدها، یک ترک‌پد و یک صفحه‌نمایش عریض که بتوانید در آن به نمایش ویدیو بپردازید، جای داده شده‌اند. مایکروسافت می‌گوید که این بخشی از قابلیت‌های Neo بوده، اما ظاهرا این ویژگی بخشی از ویندوز 10 ایکس بوده و در حقیقت یکی از ترفندهای رابط کاربری است که به این دستگاه‌ها اضافه شده است.
ویندوز 10 ایکس و دستگاه‌های مجهز به دو نمایشگر هنوز در بازارها رواج نیافته‌اند. مایکروسافت ویندوز 10 ایکس را حدود یک سال پیش از Surface Neo معرفی کرده است. بنابراین توسعه‌دهندگان در این مدت می‌توانند اپلیکیشن‌های خود را به‌صورت بهینه برای این سیستم‌عامل طراحی کنند.
مایکروسافت طی یک پست وبلاگی ویندوز 10 ایکس را برای دستگاه‌های تاشونده معرفی کرد، اما اطلاعات فنی چندانی را در اختیار مخاطبین خود قرار نداد. حال ردموندی‌ها ابزارهای توسعه ویندوز 10 ایکس را پیشنهاد داده‌اند. این بسته شامل شبیه‌سازی قابل دانلود و همچنین تعدادی ویدیو جهت آموزش نحوه استفاده از این ابزارها می‌شود.
