تمدن مایا در طول قرن‌ها شهرهایی را در مکزیک، گواتمالا و بلیز ساخته‌اند و ما تازه متوجه شده‌ایم که این تمدن چقدر غنی بوده و کشاورزان و مهندسان آن چه تغییرات بزرگی را در منطقه آمریکای میانی ایجاد کرده‌اند. حالا براساس بررسی‌های لیزری که باستان‌شناسان در طول چند سال گذشته انجام داده‌اند، یک منطقه باستانی بزرگ که قبلا زیر مزارع مخفی بوده کشف شده است. این منطقه که Aguada Fenix نام دارد، بهخاطر وسعت‌اش قابل تشخیص از روی زمین نبوده است.
تاکشی اینوماتا (Takeshi Inomata) باستان‌شناس از دانشگاه آریزونا و همکارانش در مقاله خود نوشته‌اند: شناسایی یک ساختار افقی با چنین وسعتی از روی زمین بسیار دشوار است. این منطقه، ۱.۴ کیلومتر طول و عرض و ۱۰ الی ۱۵ متر عمق دارد و از طریق گذرگاه‌های خاکی، سایت‌های کوچک‌تر اطراف را به هم وصل کرده است. براساس بررسی‌های انجام‌شده، این منطقه ظاهرا نقش یک مرکز آیینی را برای مردمان مایا داشته است.
تیم تحقیق در مقاله خود نوشته‌اند: اینجا یک منطقه توسعه‌یافته است و مردمانی در آن زندگی می‌کرده‌اند. این منطقه بهخاطر وسعت زیاد و مسطح بودن‌اش تا الان ناشناخته مانده بود، اما حالا با فناوری لیزری لیدار (Lidar)، شکل کلی آن مشخص شده است.
تیم تحقیق، منطقه مذکور را ابتدا در مجموعه‌ای از تصاویر کم‌کیفیت شناسایی کرده بودند، اما بعدا با استفاده از تصاویر باکیفیت موفق به کشف آنجا شدند.
آن‌ها با استفاده از فناوری لیدار، ۲۱ سازه تاریخی دیگر را نیز پیدا کرده‌اند که در گروه‌هایی حول این منطقه جمع شده‌اند. Aguada Fenix بزرگترین بنای باستانی تمدن مایاست که باستان‌شناسان تاکنون موفق به کشف آن شده‌اند. طبق برآورد اینوماتا و همکارانش، حدود ۳.۲ میلیون تا ۴.۳ میلیون مترمکعب رس و خاک برای ساختن این سازه استفاده شده است. این حجم از خاک، بسیار بیش از آن چیزی است که قرن‌ها بعد در ساخت اهرام مشهور مایا در دوره کلاسیک استفاده شده است.
Aguada Fenix همچنین قدیمی‌تر از همه بناهای تاریخی تمدن مایاست، بطوریکه ساخت آن احتمالا بسیار زودتر از آنچه که باستان‌شناسان فکر می‌کنند شروع شده است. براساس زمان‌سنجی رادیوکربنی تکه‌های زغال یافت‌شده در بین لایه‌های Aguada Fenix، ساخت این بنا حوالی سال ۱۰۰۰ قبل از میلاد آغاز شده است.
انقلاب نوسنگی در دنیای جدید
کشف جدید از آن جهت مهم است که اکثر شواهد تاریخی نشان می‌دهند که مردمان مایا در حدود سال ۱۰۰۰ قبل از میلاد، تازه شروع به سکونت در روستاهای کوچک‌تر کرده‌اند و در این سال‌ها استفاده از ظروف سفالین را آغاز کرده‌اند. به نظر می‌رسد که این دوره در تمدن مایا بیشتر شبیه به دوره‌ای است که باستان‌شناسان آن را انقلاب نوسنگی می‌نامند.
تقریبا تا حوالی سال ۳۵۰ قبل از میلاد طول کشیده تا این روستاهای اولیه تبدیل به شهرهای بزرگ‌تر در دوره کلاسیک بشوند. این شهرها، نوعی مراکز سیاسی، اقتصادی و آیینی بودند که بر جوامع کوچک‌تر اطراف خود تسلط داشتند و توسط طبقه نخبگان اداره می‌شدند. به نظر می‌رسد که مردمان مایا، تا زمان به وجود آمدن این شهرها، نیروی کار و منابع کافی برای ساختن بناهای بزرگ را نداشته‌اند.
اما Aguada Fenix داستان کاملا متفاوتی دارد. مردمان مایا سال‌ها قبل از ساخت آن، در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند. اینوماتا و همکارانش سفال‌ها و استخوان‌هایی را در این منطقه یافته‌اند که تاریخ آن‌ها به حدود سال‌های ۱۰۵۰ تا ۱۲۵۰ سال قبل از میلاد باز می‌گردد. اولین مرحله از بنای Aguada Fenix در حوالی سال ۱۰۰۰ قبل از میلاد ساخته شده است.
تیم تحقیق در مقاله خود نوشته‌اند: در ساخت Aguada Fenix، رس‌ها و سایر خاک‌ها با رنگ‌های مختلف، در چندین لایه قرار گرفته‌اند و هر لایه دارای الگوی افقی شطرنجی‌مانند است. کار ساختن بنا حدود ۲۰۰ سال به طول کشیده تا به ارتفاع نهایی خود برسد. عملیات ساخت در حوالی سال ۸۰۰ قبل از میلاد متوقف شده است.
بنابراین، کشف جدید نشان می‌دهد که مردمان مایا حتی بسیار قبل‌تر از ساخت اهرام دوره کلاسیک قادر به ساختن بناهای بزرگی مثل Aguada Fenix بوده‌اند. به گفته اینوماتا و همکارانش، مردمان مایا هرچند در زمان ساخت Aguada Fenix، سلسله‌مراتب اجتماعی و سیاسی دوره‌های بعد را نداشتند، اما ظاهرا نیروی کار و منابع کافی برای ساختن آن را داشته‌اند.
نتیجه‌گیری
بنای Aguada Fenix در منتهی‌الیه غربی ناحیه‌ای به نام Maya Lowlands ساخته شده است، اما بسیار نزدیک به محل زندگی مردمان تمدن اولمک (Olmec) نیز است که سازه‌های مشابهی را قبل از ظهور تمدن مایا ساخته‌اند. براساس زمان‌سنجی رادیوکربنی، Aguada Fenix قدمتی به اندازه چندین بنای بزرگ اولمک دارد. اما برخلاف بناهای اولمک که دارای مجسمه‌های سنگی بزرگی هستند، فاقد چنین مجمسه‌هایی است.
این شاید به خاطر آن باشد که جوامع اولمک بسیار سلسله‌مراتبی‌تر از جوامع مایا در حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ قبل از میلاد بوده‌اند. اگر حدس اینوماتا و همکارانش درست باشد، مردمان مایا اولین بناهای بزرگ خود را به‌طور جمعی و گروهی ساخته‌اند و این موضوع احتمالا با تغییراتی که در زندگی روستایی آن‌ها اتفاق افتاده مرتبط بوده است.
تیم تحقیق در مقاله خود نوشته‌اند: در اثر تغییرات سریع در شرایط اجتماعی آن دوره، بسیاری از ساکنین منطقه به احتمال زیاد به‌طور فعالانه در ساخت بناها شرکت کرده‌اند و سازه‌های جدید را بدون اجبار نخبگان قدرتمند ساخته‌اند.
اینوماتا و همکارانش در بنای Aguada Fenix هیچ نشانی از فضاهای زندگی واقعی، مثل بناهای کوچک‌تری که مردمان برای سکونت خود می‌سازند، پیدا نکردند. این نشان می‌دهد کسانی که این سازه را ساخته‌اند دارای سبک زندگی بسیار سیالی بوده‌اند، اما با وجود این، در کنار هم جمع شده‌اند تا میلیون‌ها مترمکعب خاک را برای ساختن چنین بنای عظیمی جابه‌جا کنند.
