در بین یخچال‌های بادخیز و کوه‌های یخی غرب قطب جنوب، زندگی در جریان است. نهنگ کوهان‌دار و وال مینک، که نهنگی کوچک و تندرو است، در معرض خطر قرار گرفته‌اند. ماهی، ماهی‌های مرکب و شیر آبی به همراه گروه‌های مختلف پنگوئن‌های پر سروصدا، در ساحل شنا می‌کنند. زندگی به طرز پیچیده‌ای جریان دارد. همه این گونه‌های جانوری از سخت‌پوستان ریزی مانند میگو به نام کریل قطب جنوب تغذیه می‌کنند. همین جانداران نیز خود طعمه پلنگ آبی، نهنگ‌های قاتل و پرندگان دریایی درنده مانند اسکوآ و مرغ طوفان غول‌پیکر خواهند شد.
این اکوسیستم حساس اکنون در معرض خطر است. شبه جزیره غربی قطب جنوب (شمالی‌ترین قسمت این قاره) با سرعت در حال گرم شدن است. در بهمن ماه، دما در قطب جنوب به بیشترین حد خود یعنی 20.75 درجه سانتی‌گراد رسید. این میزان نسبت به هفتاد سال گذشته که دمای متوسط در هر روز 2 درجه سانتی‌گراد بوده است، بیشترین مقدار به حساب می‌آید. بیشتر یخچال‌های طبیعی این منطقه در حال آب شدن هستند و یخ دریا‌ها نیز رو به کاهش یافتن‌اند (از تصاویر ماهواره‌ای ثبت شده در دهه 1970 تا بهار 2016، یخچال‌ها اکنون در کوچک‌ترین حد خود قرار دارند). اگر گاز کربن هم‌چنان در حال افزایش باشد، در طی 50 سال، منطقه پوشیده شده با یخ دریا نصف شده و حجم این یخ‌ها نیز به یک چهارم میزان کنونی خواهد رسید.
ماهیگیری زیاد بخش اعظمی از منبع اصلی غذایی، کریل را کاهش داده است. آب‌های اطراف قطب جنوب حاوی هفتاد درصد کریل است که کرم حشره آن در یخ دریا قرار می‌گیرد. از بین رفتن آن‌ها به معنای گرسنگی بسیاری از گونه‌ها است. حتی چرخه‌های زیست‌زمین‌شیمیایی در اقیانوس از جمله چرخه کربن را تغییر می‌دهد. کریل‌ها از فیتوپلانکتون‌ها (جلبک‌های دریایی میکروسکوپی که کربن را از جو استخراج می‌کنند) تغذیه می‌کند. کریل‌ها، کربن و سایر مواد مغذی از جمله فلوراید، کلسیم و فسفر را که از منابع انرژی بی‌شمار جانوران کوچک و میکروسکوپی هستند، دفع می‌کنند.
با افزایش فعالیت‌های انسانی و ساخت و ساز، تنوع زیستی مهم منطقه در معرض نابودی قرار گرفته است. باید اقداماتی برای جلوگیری از این خطرات در دریا و خشکی انجام شود.
اولین مرحله، محافظت از دریاهای اطراف قطب جنوب است. طی دو هفته دیگر پیشنهادی برای تبدیل این مناطق به یک منطقه حفاظت شده دریایی توسط کمیسیون حفاظت از منابع دریایی قطب جنوب (گروهی از دولت‌ها که به طور جمعی منابع اقیانوس جنوبی را مدیریت می‌کنند) ارائه خواهد شد. خواسته ما اکنون این است که حالا اقدام کنند.
خطرات رو به افزایش است!
ماهیگیری: صید کریل در اقیانوس جنوبی در چند دهه اخیر برای پاسخ به افزایش تقاضا برای مکمل‌های غذایی امگا 3 و گرد ماهی بسیار افزایش یافته است. تقریباً چهارصد هزار تن کریل (سومین صید بزرگ کریل در تاریخ، مقداری بی‌سابقه که از دهه 1980 وجود نداشته است) از قطب جنوب در سال 2019 صید شد. بیشتر از 90 درصد کریل‌ها در اطراف شبه جزیره قطب جنوب صید شده است. میزان صید در آنجا از سال 2000 سه برابر شده است و از 88800 تن به 289،500 تن در سال 2018 رسیده است.
با آب شدن یخ‌های دریا بر اثر گرم شدن آب‌های شمالی، کریل به سمت جنوب حرکت می‌کند و کشتی‌های بیشتری را به سمت مناطقی که پنگوئن‌ها و پستانداران دریایی هستند، جذب می‌کند. حتی صیدهای کوچک نیز می‌توانند بسیار آسیب‌زا باشند. به عنوان مثال، ماهیگیری در نزدیکی گروه‌های پنگوئن‌ها از تولید مثل آن‌ها جلوگیری می‌کند. نهنگ‌های کوهان‌دار نیز قبل از حرکت به سمت شمال برای تولید مثل به آب‌های غنی از کریل برای تغذیه کردن مهاجرت می‌کنند. اگر این موجودات نتوانند مقدارغذای کمی برای خوردن در آنجا پیدا کنند، توانایی تولید مثل آن‌ها نیز کاهش می‌یابد.
یافتن تأثیرات ماهیگیری در چنین مکان دوری بسیار دشوار است. اطلاعات بسیار کمی نیز درباره وضعیت بسیاری از گونه‌های اقیانوس جنوبی، از جمله بسیاری از پرندگان دریایی و پستانداران دریایی، در اختیار داریم. این اقدام مدیریت صیادی را برای حفاظت از کل اکوسیستم، به ویژه در آب و هوای گرم، دشوار می‌کند. بنابراین باید احتیاط کنیم و چیزهای بیشتری نیز یاد بگیریم.
گردشگری: این شبه‌جزیره پربازدیدترین منطقه در قطب جنوب است. این منطقه نزدیک به آمریکای جنوبی است و دارای مناظر چشمگیر و حیات وحش غنی است. تعداد گردشگران در دهه گذشته دو برابر شده است و بیش از هفتاد و چهار هزار نفر در سال گذشته از این مناطق نیز دیدن کرده‌اند. برخی از مناطق معروف در هر فصل حدود بیست هزار بازدید کننده دارند که شامل بندر زیبای نکو (Neko) (جایی که یخچال‌ها و نهنگ‌های زیادی وجود دارد) و بندر لاکروی (Lockroy) که در آنجا نیز دسته پنگوئن‌های جنتو و اداره پست قرار دارد، است.
سفری به شبه جزیره
زنان در تاریخچه قطب جنوب، که فقط مردان قهرمانان داستان‌ها هستند، به طرز عجیبی حضور ندارند. زنان دانشمند در ایستگاه‌های تحقیقاتی منطقه بسیار در اقلیت هستند. ما اگر بخواهیم تهدیدهای بسیاری را که کره زمین با آن روبرو است را کاهش دهیم، این طرز فکر باید تغییر کند.
افراد امضا کننده در برنامه‌ای جهانی (به نام Homeward Bound) شرکت کردند تا بتوانند زنان را به عنوان رهبرانی در علوم، فناوری، مهندسی، ریاضیات و پزشکی برای تصمیم‌گیری سیاست‌ها برای آینده سیاره اتخاذ کنند. تاکنون 437 زن از 41 کشور به این برنامه یک ساله ملحق شده‌اند. این برنامه در یک سفر سه هفته‌ای به شبه جزیره قطب جنوب به اوج خود می‌رسد تا از همان ابتدا شاهد تأثیر این تغییرات روی آب و هوا باشند. برای برخی از این زنان اولین بار بود که سه هفته با خود تا زمان دانشمند شدن، مادر یا رهبر شدن فاصله داشتند.
قطب جنوب، منطقه‌ای قابل‌توجه است. وقتی کشتی از کنار کوه‌های یخی پوشیده از پنگوئن و پلنگ‌های دریایی عجیبی که در حال استراحت هستند، نهنگ‌های کوهان‌دار که از گروه‌های مختلف کریل تغذیه می‌کنند یا یخچال‌های طبیعی عبور می‌کند، واقعا نمی‌توان تحت تاثیر این زیبایی قرار نگرفت. اما همانطور که این سفر نیز نشان داد، این منطقه بسیار حساس است و نیاز به محافظت دارد. این مسئولیت همه ما است.
برخلاف بقیه قسمت‌های قطب جنوب، که یک سوم آن هنوز مورد بازدید افراد قرار نگرفته است، در شبه جزیره هیچ منطقه بزرگی باقی نمانده است که توسط بشر کشف نشده باشد. کشتی‌ها می‌توانند اقیانوس‌ها را با پلاستیک‌های ریز، روغن و صدای موتور آلوده کنند. بین سال‌های 1981 و 2011، حداقل 19 کشتی در قطب جنوب به مشکلاتی برخوردند که باعث شد نفت به دریا سرازیر شود. کشتی‌ها ممکن است باعث تولید گونه‌های مهاجمی مانند صدف‌ها، ستاره‌های دریایی درنده و جلبک‌های خفه‌کننده شوند. این موجودات می‌توانند با گونه‌های بومی رقابت یا آن‌ها را شکار کنند.
دستورالعمل‌های مربوط به کشتی‌های تفریحی و گردشگری که از منطقه بازدید می‌کنند توسط انجمن بین‌المللی تور قطب جنوب (انجمنی که حامی سفرهای ایمن و مسئول محیط زیست است) ارائه می‌شود. این انجمن تعداد مشخصی از بازدیدکنندگان را در طی یک روز از هر مکان تعیین می‌کند: حداکثر 100 نفر از یک کشتی می‌توانند در یک زمان در ساحل باشند. هیچ زباله‌ای نباید در منطقه رها شود و حیوانات نیز اذیت نشوند. با این حال، فقط اعضای انجمن بین‌المللی تور قطب جنوب باید این شرایط را رعایت کنند. تعداد زیادی از کشتی‌ها نیز وجود دارد که به طور غیرقانونی تعداد زیادی گردشگر با خود می‌آورند.
باید راهکارهایی برای کاهش این تأثیرات به کار گرفته شود. این انجمن از پروژه‌ای استفاده کرده است تا شواهدی را برای مدیریت بهتر گردشگری، علوم و تنوع زیستی در شبه جزیره اعمال کند که انتظار می‌رود سال آینده نیز تکمیل شود. این نوآوری با همکاری کمیته علمی تحقیقات قطب جنوب (تشکیلاتی که تحقیقات بین‌المللی را در قطب جنوب هماهنگ می‌کند) انجام شده است. در این جهت باید کارهای بیشتری از جمله کاهش تأثیر کشتی‌ها انجام شود.
زیرساخت‌های پژوهشات: حتی بازدید دانشمندان از قطب جنوب نیز می‌تواند به محیط این منطقه آسیب برساند. این شبه جزیره از بیشترین ایستگاه‌های تحقیقاتی در این قاره برخوردار است؛ 18 کشور در این منطقه دارای امکانات علمی از فیزیک فضا گرفته تا علوم زمین، نظارت بر حیات وحش و تحقیقات آب و هوا هستند. پژوهشگران به دلیل متنوع بودن منطقه در آنجا گردهم می‌آیند، یخ‌های شناور دریا در فصول مختلف جابجا می‌شوند و بیشتر زمین بدون یخ است.
ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها می‌توانند حیات وحش و پوشش گیاهی را تغییر دهند. سر و صدای هواپیما‌ها ممکن است پنگوئن‌ها، سایر پرندگان دریایی و شیرهای دریایی را که در این شبه جزیره جمع شده و تولید مثل می‌کنند را اذیت کند. به همراه این فعالیت‌های انسانی، زمین‌ها و سواحل کنار ایستگاه‌های پژوهشی ممکن است توسط هیدروکربن‌ها، فلزات، کند کننده‌های آتش‌سوزی و آلودگی میکروبی ناشی از فاضلاب آلوده شوند.
کشورها باید میزان مکان‌های تحقیقاتی خود را در قطب جنوب محدود کنند. چندین پروژه زیربنایی جدید نیز در منطقه به وجود آمده است. برزیل ایستگاه تحقیقاتی خود را که در اثر آتش سوزی تخریب شده بود، را بازسازی کرد و سپس دو برابر آن را ساخت. انگلستان نیز اکنون اسکله خود را گسترش داده و ساحل نزدیک ایستگاه خود را تقویت می‌کند. در منطقه دیگر، کشور استرالیا در نظر دارد باند بتونی به طول 2.7 کیلومتر در شرق قطب جنوب راه‌اندازی کند. همچنین کشور چین در حال ساخت یک ایستگاه تحقیقاتی در جزیره تر نوا است.
تغییرات آب و هوایی: گرم شدن کره زمین می‌تواند اکوسیستم کل اقیانوس جنوبی را تهدید کند. گرمایش زمین می‌تواند مخصوصا در شبه جزیره قطب جنوب تاثیراتی داشته باشد. در اینجا گونه‌هایی مانند پنگوئن، شیرهای آبی، نهنگ و کریل در تلاشند تا با آب شدن یخ‌های دریا کنار بیایند. گرمای هوا باعث می‌شود پنگوئن‌ها بیشتر در معرض بیماری‌های مختلف قرار بگیرند. باران شدید یا بارش برف غیر فصلی ممکن است پرندگان را منجمد کند، جوجه‌ها را از بین ببرد و لانه‌ها و تخم آن‌ها را نیز در زیر خود دفن کند.
سایر گونه‌ها اکنون در حال مهاجرت به مکانی دیگر هستند. سنجاقک‌های کوچک دریایی که بعد از کریل‌ها مغذی هستند، نسبت به سال 1920 دو برابر شده‌اند. صدف‌های مهاجم و بی‌مهرگان به وسیله کشتی‌ها به شبه جزیره وارد می‌شوند. اگر این موجودات در خط ساحلی قرار بگیرند، احتمالاً با سایر گونه‌ها مانند اسفنج‌ها نیز رقابت می‌کنند. در خشکی نیز چمن‌های غیربومی کنار یخچال‌های طبیعی به وجود آمده است.
حافظت بیشتر
وجود کارشناسانی در اطراف شبه جزیره قطب جنوب برای حفظ این منطقه در دریا ضروری است. این پیشنهاد که توسط کشورهای شیلی و آرژانتین در سال 2018 ارائه شده بود، سومین مرکز کارشناسی قطب جنوب است. اولین آن در جزایر اورکنی جنوبی در شمال در سال 2009 و دیگری در دریای راس (یک خلیج عمیق بین قطب جنوب و شرق در سال 2016) اجرا شد. اکنون دو پیشنهاد دیگر که یکی در شرق قطب جنوب و دیگری در دریای ودل قرار دارد، برای این مراکز نیز ارائه شده است. اگرچه حفاظت کردن از شبه جزیره به خاطر افزایش تهدیدات انسانی بسیار آسیب‌زا است، کمیسیون حفاظت از منابع دریایی قطب جنوب باید هر سه پیشنهاد را تصویب کند. این ممکن است تعهد سال 2002، راه‌اندازی شبکه تخصصی متشکل از اکوسیستم‌ها را برآورده کند.
این مناطق در شبه جزیره قطب جنوب به دو منطقه، در کل ششصد و هفتاد هزار کیلومتر مربع مساحت، تقسیم شده است. این مراکز تغییرات آب و هوایی در آینده را در نظر می‌گیرند؛ بیشترین تأثیرات آن ابتدا در شمال احساس می‌شود و سپس به جنوب گسترش می‌یابد. برخی از صیدهای کریل که توسط کمیسیون حفاظت از منابع دریایی قطب جنوب محدود شده بود، در منطقه شمالی مجاز خواهند بود. ماهیگیری در جنوب برای محافظت از آب‌ها هنگام آب شدن یخ دریا ممنوع خواهد شد. متخصصان تخمین زده‌اند که باید تعداد نهنگ‌ها حدود 5 درصد و پنگوئن‌ها 10 درصد افزایش پیدا کند.
این پیشنهادات تا 70 سال آینده اجرا خواهند شد و طی هر دهه مرور می‌شود تا به مناطق اجازه دهند اکوسیستم‌ها را به بهترین شکل خود حفظ کنند. پژوهش و نظارت برای پیگیری تأثیرات ماهیگیری و تغییرات آب و هوایی به کار گرفته شده است. به عنوان مثال، داده‌های برنامه نظارت بر اکوسیستم (که شامل پژوهشات طولانی‌مدت درباره فراوانی و توزیع کریل‌ها و شکارچیان آن است) که از کمیسیون حفاظت از منابع دریایی قطب جنوب ارائه شده است، استفاده خواهد شد.
مذاکرات درباره این مراکز تاکنون مثبت بوده است، اما تصویب آن به کشورهای عضو کمیسیون حفاظت از منابع دریایی قطب جنوب وابسته است که بسیار چالش‌برانگیز است، چون پنج سال طول کشید تا مذاکره در مورد مراکز تخصصی دریای راس انجام شود. مسائل رخ داده اکنون نیز مشابه سابق است. برخی از کشورهایی که کریل صید می‌کنند، نگرانند که این مراکز مانع فعالیت آن‌ها شوند. برخی از گروه‌ها علم را نادیده می‌گیرند و تهدیدات حیات وحش و تغییرات آب و هوایی را نیز انکار می‌کنند که اقدامی کاملا سیاسی به شمار می‌رود. کشورها باید به شدت خطرات آگاه شده و برای جلوگیری از تأخیرهای آسیب‌زا با یکدیگر همکاری کنند.
در خشکی، تأثیرات ماهیگیری، گردشگری، پژوهشات و تغییرات آب و هوایی نیز باید مدیریت بهتری داشته باشد. تاکنون این امر به صورت جزئی انجام شده است، در حالی که گروه‌های کوچکی از کشورها مکان‌هایی را برای حفاظت از قطب پیشنهاد داده‌اند. این اقدام باعث شده است که فقط 1.5 درصد از زمین‌های بدون یخ در سراسر قطب جنوب (0.005 درصد از کل قاره) به طور رسمی برای حفاظت از تنوع زیستی محافظت شود. بسیاری از این سایت‌ها به ایستگاه‌های تحقیقاتی و مکان‌های گردشگری نزدیک هستند. کمتر از نیمی از گونه‌های شبه جزیره قطب جنوب در این مناطق حفاظت شده قرار دارند. در مقابل نیز قرارداد تنوع زیستی سازمان ملل متحد، حفاظت از حدود 17 درصد از سرزمین‌های جهانی را توصیه می‌کند.
قطب جنوب برای تعیین مناطق حفاظت شده به یک روش هدفمند نیاز دارد. مناطق با ارزش حفاظت بالا باید به طور مشترک شناسایی شوند. قطب جنوب به اولویت‌بندی جامع برای مدیریت نیاز دارد. برای این خاطر، انجمن بین‌المللی تور گردان‌های قطب جنوب، قرارداد حفاظت از منابع دریایی و کمیته حفاظت از محیط زیست قطب جنوب باید در کنار سایر ذینفعان مانند شورای مدیران برنامه‌های ملی قطب جنوب کار کنند. شورای مدیران برنامه‌های ملی قطب جنوب همچنین باید تلاش کند تا گسترش زیرساخت‌های تحقیقاتی را محدود کند. انجمن بین‌المللی تور گردان‌های قطب جنوب و طرفین پیمان قطب جنوب، باید فعالیت‌های گردشگری را محدود کنند و همچنین اطمینان حاصل کنند که همه شرکت‌ها از مقررات آن‌ها پیروی می‌کنند.
ملت‌ها و موسسات دارای منافع قطب جنوب باید برای ایجاد پایگاه علمی مورد نیاز برای اطلاع از برنامه ریزی‌ها و سیاست‌های حفاظتی، همکاری کنند. انجمن SCAR نیز در حال حاضر چنین برنامه‌ای را تحت عنوان علوم یکپارچه برای اطلاع از قطب جنوب و حفاظت از اقیانوس جنوبی در نظر گرفته است.
قطب جنوب به مدت 60 سال نشان دهنده سیاست بین‌المللی، همکاری علمی و صلح آمیز بوده است. ما اگر نتوانیم از آخرین منطقه بزرگ و بی‌نظیر جهان محافظت کنیم، تاریخ در آینده درباره ما بسیار بد قضاوت خواهد کرد.
