در اوایل همه‌گیری ویروس کرونا، مشخص شد که بسیاری از افراد آلوده به ویروس SARS-CoV-2 حس بویایی خود را از دست می‌دهند، حتی بدون اینکه علائم دیگری نشان دهند. محققان همچنین کشف کردند که افراد آلوده می‌توانند حس چشایی و توانایی خود را در تشخیص احساسات شیمیایی تحریک شده مانند ادویه از دست بدهند. در ادامه این مطلب با آی‌تی‌رسان همراه باشید.
تقریباً یک سال بعد، برخی مبتلایان هنوز این حس‌ها را در خود مشاهده نکرده‌اند و برای بخشی از افرادی که دچار این عارضه شده‌اند، حس بویایی کاملا مبهم است. رایحه‌های نامطبوع جای عطرهای خوشایند طبیعی را گرفته است. در حال حاضر محققان دلیل علمی پشت این پدیده طولانی‌مدت و ناتوان‌کننده را بررسی می‌کنند.
چه تعداد از افراد مبتلا به COVID-19 حس بویایی خود را از دست می‌دهند؟
درصد دقیق بین مطالعات متفاوت است، اما در اکثر از دست دادن بویایی از علائم رایج است. در یک بررسی که در ژوئن گذشته منتشر شد، داده‌های مربوط به 8438 نفر مبتلا به COVID-19 گردآوری شده است و نشان می‌دهد که 41 درصد آنها گزارش کرده‌اند که دچار از دست دادن بویایی شده‌اند. در مطالعه دیگری که در مردادماه منتشر شد، تیمی به سرپرستی محقق شیما تی معین (Shima T. Moein) در انستیتوی تحقیقات علوم بنیادی در تهران، ایران، آزمایش شناسایی بویایی را برای 100 نفر مبتلا به COVID-19 انجام دادند که در آن افراد باید چیزهای مختلفی را بو می‌کردند. نود و شش درصد از شرکت کنندگان دارای اختلال عملکرد بویایی بودند و 18 درصد از دست دادن بوی کامل داشتند (در غیر این صورت آنوزمیا شناخته می‌شود).
معین گفته است:
معمولا این بیماران می‌گویند که به طور ناگهانی بویایی خود را از دست داده‌اند.
باید گفت که این نشانه‌ای از علائم ویروس کرونا و مرتبط بودن علائم آن است. غالبا، اختلال در عملکرد تنها علامت COVID-19 است که افراد ثبت می‌کنند که نشان می‌دهد این پدیده جدا از گرفتگی بینی ناشی از ویروس است. برخی از محققان می‌گویند که از دست دادن بو باید به عنوان آزمایش تشخیصی COVID-19 استفاده شود. تحقیقی که در اکتبر گذشته منتشر شد نشان داد که تغییر بو و طعم خود گزارش دهنده علامت بهتری از انتشار عفونت نسبت به سایر شاخص‌های ردیابی شده توسط دولت‌ها مانند ورود به بیمارستان و بخش‌های اورژانس است.
چرا افراد مبتلا به COVID-19 حساسیت خود را نسبت به بویایی از دست می‌دهند؟
اگرچه مکانیسم‌های این امر به طور کامل درک نشده است، اما اتفاق نظر جدیدی که وجود دارد این است که وقتی ویروس کرونا به سلول‌هایی که از سلول‌های عصبی در بینی پشتیبانی می‌کنند، حمله کند، افراد حس بویایی خود از دست می دهند.
هنگامی که محققان برای اولین بار کاهش بویایی را به عنوان علامت COVID-19 شناسایی کردند، آنها نگران بودند که ویروس نورون‌های حسی بو را در بینی آلوده کند که سیگنال‌ها را به قسمت بویایی مغز می‌فرستد، بنابراین ویروس می‌تواند به مغز دسترسی پیدا کند. با این حال، مطالعات پس از مرگ افرادی که به COVID-19 مبتلا بوده‌اند، نشان داده است که ویروس به ندرت به مغز می‌رسد.
تیمی به سرپرستی سندیپ رابرت داتا (Sandeep Robert Datta)، متخصص مغز و اعصاب در دانشکده پزشکی هاروارد در بوستون، ماساچوست، در عوض دریافتند که سلول‌هایی که از سلول‌های عصبی حسی در بینی پشتیبانی می‌کنند، احتمالاً همان چیزی است که ویروس آن را آلوده می‌کند.
داتا و همکارانش سلول‌های بطنی را به صفر رساندند زیرا SARS-CoV-2 با هدف قرار دادن یک گیرنده به نام ACE2 بر روی سطح سلول‌ها حمله می‌کند و سلول‌های محافظ گیرنده‌های زیادی از این دست دارند. نورون‌های حسی بویایی این کار را نمی‌کنند. این نشان می‌دهد که ویروس کرونا ویروس‌های پشتیبانی‌کننده را آلوده می‌کند، سلول‌های عصبی را آسیب‌پذیرمی‌کند و نمی‌گذارد مواد مغذی به آن برسد.
اما ممکن است راه‌های دیگری وجود داشته باشد که در آنها COVID-19 باعث از دست رفتن حس بویایی می‌شود. به عنوان مثال، یک تیم تحقیقاتی در ایتالیا نشان دادند که از دست دادن حس بویایی و چشایی همزمان با افزایش سطح خون در یک مولکول سیگنالینگ التهاب به نام اینترلوکین اتفاق می‌افتد. یک مطالعه پس از مرگ افرادی که به ویروس کرونا مبتلا بوده‌اند، در دسامبر گذشته منتشر شد، علائم واضحی از التهاب مانند نشت رگ‌های خونی را در پیازهای بویایی نشان داد.
اگرچه دانشمندان درک درستی از مکانیسم‌های دخیل در بویایی دارند، اما آنها در مورد چگونگی تأثیر ویروس کرونا بر طعم و بو ایده کمی دارند. جان هیز (John Hayes)، استاد علوم غذایی در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا در دانشگاه پارک که در حال بررسی تأثیر COVID-19 بر روی حس‌های شیمیایی است، می‌گوید:
هنوز هیچ کس توانایی انجام این کار را ندارد.
طعم و مواد شیمیایی حس‌هایی هستند که از بویایی متمایز هستند، حتی اگر هر سه با هم ترکیب شده و نشان دهند که یک ماده غذایی یا نوشیدنی چه عطر و طعمی دارد. طعم و مزه عمدتا به گیرنده‌های چشایی در زبان متکی است، در حالی که مواد شیمیایی به کانال‌های یونی بر روی اعصاب حسی متکی است. البته مکانیزم‌های دیگر و پاسخ آنها به COVID-19 خیلی مورد مطالعه قرار نگرفته است.
حواس مختل‌شده تا چه مدت بعد برمی‌گردند؟
برای بیشتر افراد، بویایی، طعم و مواد شیمیایی طی چند هفته بهبود می‌یابد. در تحقیقی که در ژوئیه گذشته منتشر شد، 72 درصد از افراد مبتلا به COVID-19 که دارای اختلال عملکرد بویایی بودند، گزارش کردند که بعد از یک ماه حس بویایی خود را بدست آورده‌اند، همانطور که 84 درصد از افراد با اختلال عملکرد چشایی نیز اینچنین بوده‌اند. کلر هاپکینز (Claire Hopkins)، مشاور گوش، حلق و بینی در بیمارستان گای و سنت توماس در لندن و همکارانش به طور مشابه بازگشت سریع حواس را مشاهده کردند.آنها 202 بیمار را به مدت یک ماه زیرنظر گرفته‌اند و دریافتند که 49درصد بهبود کامل را نسبت به آن گزارش کرده‌اند و 41درصد نیز گزارش کردند که بهبودهایی مشاهده کرده‌اند.
اما این علائم برای دیگران جدی‌تر بود. هاپکینز گفته است که برخی از افرادی که حواس آنها فوراً برنمی‌گردد، به آرامی در طی یک دوره طولانی بهبود می‌یابند و این می‌تواند عواقبی داشته باشد. با به دست آوردن حس بویایی در یک فرد، بوها معمولاً نامطبوع و متفاوت از آنچه که از آنها به یاد می‌آورند ثبت می‌شوند، این پدیده پاراسمیا نام دارد. هاپکینز اظهار کرد:
بوی همه چیز برای این افراد نامطبوع است و این اثر می‌تواند ماه‌ها ادامه داشته باشد. این ممکن است به این دلیل باشد که نورون‌های حسی بویایی دوباره در حال بهبودی هستند.
سایر بیماران ماه‌ها حس بویایی خود را به دست نمی‌آورند و دلیل آن نیز هنوز روشن نیست. هاپکینز پیشنهاد می‌کند که در این موارد، عفونت ویروس کرونا ممکن است باعث از بین رفتن نورون‌های حسی بویایی شود.
از دست دادن دائمی حواس شیمیایی چه تاثیری بر فرد می‌گذارد؟
اگرچه این وضعیت به اندازه از دست دادن حس‌های دیگر مانند بینایی و شنوایی مطالعه نشده است، محققان می‌دانند که عواقب آن می‌تواند شدید باشد. یک اثر این است که افراد را در معرض خطراتی مانند مسمومیت غذایی و آتش‌سوزی قرار می‌دهد. به عنوان مثال، افراد مبتلا به آنوسمی کمتر قادر به تشخیص غذاهای خراب و دود هستند .یک مطالعه در سال 2014 نشان داد که افراد مبتلا به آنوسمی بیش از دو برابر افراد سالم، یک اتفاق خطرناک مانند خوردن غذای خراب را تجربه می‌کنند.
سنجش سایر اثرات دشوارتر است. شیما معین در این باره گفته است:
اکثر مردم اهمیت بویایی را در زندگی خود نمی‌دانند. اما زمانی که آن را از دست بدهند، می‌فهمند که این حس بسیار مهم محسوب می‌شود.
عدم توانایی درک عطر و طعم غذا بدیهی است که ضرر بزرگی است، اما سایر حس‌ها نیز مهم هستند. به عنوان مثال، هیز به بویی اشاره کرده است که نوزادان تازه متولد شده دارند و والدینی که حس بویایی خود را از دست دادند، نیز قادر به استشمام آن نیستند. شیما معین نیز اظهار کرده است که اختلال عملکرد بویایی با افسردگی ارتباط دارد، اگرچه مکانیسم بیولوژیکی در آن نامشخص مانده است.
آیا روش‌های درمانی برای بازیابی این حواس وجود دارد؟
وجود تحقیق‌های کم در این حیطه به این معنی است که تعداد معدودی از درمان‌های ثابت وجود دارد. اما یک گزینه آموزش بویایی است که در آن افراد به طور منظم چیزهای مختلف را برای یادگیری دوباره بو می‌کنند. هاپکینز با یک موسسه خیریه موسوم به AbScent در آندوور انگلیس در حال همکاری است تا خبر این آموزش را به گوش عموم برساند. شواهدی وجود دارد که مربوط به قبل از همه‌گیری است که می تواند عملکرد بویایی را در برخی از افراد با چنین اختلالاتی بهبود بخشد، اما به نظر نمی‌رسد که برای همه مفید باشد.
هاپکینز می‌گوید که داروهای موجود حتی محدودتر هستند. اما بر اساس یک آزمایش مقدماتی که توسط تیم هاپکینز انجام شده است، برای افرادی که در مراحل اولیه عفونت COVID-19 قرار دارند، ممکن است از دست رفتن بو به دلیل التهاب سلول‌های بینی باشد، استروئیدها می‌توانند مفید باشند.
در تحقیقات طولانی‌مدت، ریچارد کوستانز (Richard Costanzo) و دانیل کوئلیو (Daniel Coelho) از دانشگاه ویرجینیا در ریچموند در حال ساخت کاشت تجهیزات بویایی هستند، دستگاهی که در بینی تعبیه شده و مواد شیمیایی معطر را حس می‌کند و سیگنال‌های الکتریکی را به مغز می‌فرستد. کوئلیو می‌گوید که با این وجود هنوز سال‌ها است که دستگاه در کلینیک‌ها ارائه نمی‌شود. وی افزود که محققان باید بدانند که کاشت این‌ها در کدام مناطق باعث تحریک مغز می‌شود؛ بنابراین هنوز باید روی این تجهیزات کار کرد. شما هم اگر نظری در این باره دارید، یا اینکه تجربه‌های بویایی اینچنینی را تجربه کرده‌اید، در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
