چرا دسترسی به سرویس‌های گوگل حتی با VPN هم امکان پذیر نیست؟

در این مقاله به دلایل بسته شدن سرویس های گوگل بر روی ایرانی‌ها و تاثیر این اتفاق بر روی استارتاپ‌ها، یوتیوبرها و راه مقابله با این اتفاق پرداخته‌ایم.

طی چند روز اخیر، تعداد زیادی از کاربران اعلام کردند که برای ورود به سایت‌ها و سرویس‌های گوگل دچار مشکل شده‌اند و حتی با فیلترشکن نیز قادر به استفاده از خدمات گوگل نیستند. در همین مدت یوتیوبرهای ایرانی نیز تغییرات مختلفی را در قسمت درآمد ویدیو‌های خود مشاهده کرده‌اند که حداقل در حال حاضر چندان خوشایند نیست.

این اتفاقات در حالی رخ داده که چندی پیش قابلیت مسیریابی گوگل مپ برای کاربران ایرانی فعال شد و منتظر شنیدن اخبار مثبت بیشتری از گوگل بودیم، اما به نظر می‌رسد سال 1400 سال سختی برای ایرانی‌های کاربر گوگل خواهد بود.

همه این‌ها نشان می‌دهد که گوگل در حال تغییر زیرساخت‌ پلتفرم‌های خود است، اما هنوز به صورت رسمی در مورد اتفاقاتی که رخ داده و در آینده رخ خواهد داد، اطلاع‌رسانی نشده است. چندین نظر و پیش‌بینی در مورد تغییراتی که در سرویس‌های گوگل به وجود آمده و ایرانی‌ها به شکل محسوس‌تری آن را احساس می‌کنند، وجود دارد اما با کنار هم گذاشتن مشاهدات کاربران ایرانی، پازل این معما تا حدودی حل می‌شود.

بسته شدن سرویس های گوگل به بخش تبلیغات گوگل و یوتیوب برمی‌گردد. یوتیوب دارای یک بخش انتشار تبلیغات و درآمدزایی بر اساس آن است که سالانه چندین میلیارد دلار سود نصیب گوگل و مصرف کنندگان این سرویس می‌کند.

تغییراتی برای بهبود بخش تبلیغاتی گوگل

گوگل به شرکت‌های مختلف اعلام کرده که می‌تواند تبلیغات آن‌ها را به کاربرهایی که دقیقا به آن تبلیغ نیاز دارند، نشان خواهد دهد، یعنی اینگونه نیست که مثلا یک شرکت خدماتی خودرو به گوگل پول بدهد تا تبلیغ خدماتش برای میلیون‌ها نفر به شکل رندوم در سراسر جهان پخش شود.

گوگل برای تبلیغ، روش خاص خود را دارد، این شرکت تقریبا کل زیر و بم زندگی ما را می‌داند، بر اساس جستجوهای گوگل و کوکی‌های هر شخص می‌توان مشخص کرد که او به چه چیز‌هایی علاقه دارد.

زمانی که یک نفر در آمریکا به طور مداوم اطلاعات مربوط به خودروهای مختلف را در موتور جستجو یا یوتیوب سرچ می‌کند، یعنی او به مسائل خودرو علاقه دارد، بنابراین گوگل تبلیغ خودرو را به او نشان می‌دهد، نه به شخصی که به موسیقی علاقه دارد و شاید اصلا رانندگی هم بلد نباشد.

اهمیت منطقه جغرافیایی بر روی تبلیغات

منطقه جغرافیایی دیگر مورد با اهمیت در تبلیغات است، فرض کنید آن شرکت خدمات خودرو که مثال زدیم، تنها در آمریکا خدمت‌رسانی کند، با این حال نشان دادن تبلیغات آن حتی برای علاقمندان به خودرو در اروپا یا آسیا بی‌معنی است، زیرا آنها نمی‌توانند از خدمات شرکت استفاده کنند.

برای حل این مشکل شرکت گوگل منطقه جغرافیایی را نیز در نظر گرفته و تبلیغات شرکت خدمات خودرو را تنها به علاقمندان به حوزه خودرو در آمریکا نشان می‌دهد. با این کار تعداد افرادی که تبلیغات را خواهند دید کاهش پیدا می‌کند، به عنوان مثال شاید تعداد آن‌ها تنها 100 هزار نفر باشد، اما از این تعداد نصف بیشتر آن‌ها به این تبلیغ علاقه نشان می‌دهند و شاید از خدمات این شرکت استفاده کنند.

از طرفی شرکت خدمات خودرو نیز به دلیل آن که تبلیغاتش تنها برای 100 هزار نفر به نمایش در‌ می‌آید، هزینه کمتری پرداخت خواهد کرد و تبلیغاتش بازدهی بسیار بالاتری خواهد داشت. این نوع خدمات گوگل در مقایسه با سیستم متداول تبلیغات عمومی بسیار مفید و کارآمد است، فرض کنید این شرکت خدمات خودرو بخواهد در تلویزیون تبلیغات کند، به این ترتیب باید هزینه بسیار بالایی را بپردازد، در عوض شاید میلیون‌ها نفر تبلیغات این شرکت را ببینند اما حتی 2 درصد آن‌ها هم نسبت به خدمات این شرکت علاقه نداشته باشند.

همین سیستم تبلیغاتی در گوگل ادز نیز وجود دارد و هزاران شرکت و میلیون‌ها کاربر، در طول روز از سیستم تبلیغاتی گوگل استفاده می‌کنند. اما این سیستم تبلیغاتی یک ایراد بزرگ دارد که به واسطه استفاده بخش عمده کاربران از VPN به وجود آمده است.

VPN بزرگ‌ترین حفره سیستم تبلیغاتی گوگل

استفاده از VPN تنها برای شکستن فیلترینگ نیست، میلیون‌‌ها کاربر در سراسر جهان برای افزایش امنیت خود از VPN استفاده می‌کنند و با آدرس IP جعلی وارد سایت‌های مختلف مانند یوتیوب می‌شوند. این اتفاق موجب شده تا تبلیغات گوگل چه در سایت‌ها و چه در یوتیوب به افراد اشتباهی نمایش داده شود. در مثالی که زدیم، آن شرکت خدمات خودرویی آمریکایی به گوگل پول داده بود تا تبلیغاتش تنها برای طرفداران خودرو در آمریکا به نمایش در بیاید.

حال فرض کنید فردی در ژاپن با استفاده از VPN با IP آمریکا وارد سایت‌ها یا یوتیوب می‌شود و به این ترتیب تبلیغ شرکت آمریکایی به او نشان داده می‌شود، این درحالی است که آن فرد در ژاپن اصلا نمی‌تواند از خدمات شرکت آمریکایی استفاده کند. واقعیت آن است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از VPN استفاده می‌کنند و به همین ترتیب بخش عمده تبلیغات گوگل به افراد اشتباهی نمایش داده می‌شود و به طور کلی اعتبار این سیستم زیر سوال می‌رود.

این ضعف بزرگ هرچند تقصیر گوگل نیست اما متوجه این شرکت بزرگ است و بسیاری از شرکت‌ها برای نمایش اشتباه تبلیغات خود به گوگل معترض هستند. به همین دلیل گوگل به دنبال راهی است تا با وجود استفاده کاربر از VPN متوجه شود که او واقعا از کدام نقطه جهان به اینترنت وصل شده است. این اتفاق تفاوت چندانی برای مردم دیگر کشورها ندارد، اما برای ایرانی‌ها بسیار با اهمیت است.

هدف گوگل، تشخیص منطقه جغرافیایی واقعی کاربران VPN

ایران توسط گوگل تحریم شده، البته گوگل تحریم‌ها را به گردن سیاست‌مداران آمریکایی انداخته و خود را ناگزیر به اجرای قانون می‌داند. به هر شکل خدمات این شرکت بر روی ایرانی‌ها بسته است و تاکنون ایرانی‌ها با استفاده از VPN از سایت‌ها و به ویژه خدمات این شرکت استفاده می‌کردند. اما گوگل در حال شناسایی محل اتصال واقعی کاربران است و به این ترتیب می‌تواند کاربران ایرانی را با وجود استفاده از VPN شناسایی کند و این اتفاق موجب بسته شدن سرویس های گوگل برای ایرانی‌ها می‌شود.

شناسایی کاربران مصرف کننده از VPN چه مشکلاتی به بار می‌آورد؟

این اتفاق ابعاد مختلفی دارد، در ابتدا باعث شده تا طی چند روز اخیر، سرویس‌های تحریمی گوگل برای کاربران ایرانی با وجود استفاده از VPN نیز از دسترس خارج شود. به این ترتیب بسیاری از شرکت‌ها و استارتاپ‌های به ابزار کاری روزانه خود یعنی گوگل آنالیتیکس یا اندروید استودیو و دیگر سرویس‌ها دسترسی ندارند و این می‌تواند شرایط کاری آن‌ها را به شدت دشوار کند، به ویژه آنکه برای اکثر سرویس‌های گوگل، جایگزین مناسب دیگری وجود ندارد.

آیا سیستم درآمدی یوتیوبرها نیز تغییر خواهد کرد؟

این تغییر بر روی وضعیت کاری یوتیوبرها نیز تاثیر مستقیم دارد. بسیاری از یوتیوبرها اعلام کرده‌اند که تا پیش از این تغییرات، یوتیوب قادر به تشخیص کاربران ایرانی که با VPN وارد این سایت شده و ویدیو‌ها را تماشا می‌کردند، نمی‌شد و به این ترتیب در فهرست کشورهای بازدید کننده ویدیو‌ها، نام ایران به چشم نمی‌خورد.

اما حالا یوتیوب متوجه می‌شود که کاربر از ایران آمده و تبلیغاتی به او نشان نمی‌دهد. در فهرست بازدید ویدیو یوتیوبرها نیز حدود 20 تا 30 درصد بازدیدکندگان از ایران هستند که یوتیوبر درآمدی از بازدید آن‌ها ندارد، بنابراین در همین یک هفته، درآمد یوتیوبرها حدود 20 تا 30 درصد کاهش پیدا کرده است.

البته این اتفاق جنبه‌های مثبتی نیز برای یوتیوبرها داشته، تا پیش از این به دلیل استفاده از VPN و اتصال کاربر از IPهای مختلف، یوتیوب تعداد زیادی از کاربران ایرانی را فیک تشخیص داده و آنها را در آمار بازدید، لایک و سابسکرایب کانال محاسبه نمی‌کرد، اما حالا مطمئن است که کاربر از ایران در حال تماشای ویدیو است و میانگین بازدید، لایک و سابسکرایب کانال‌های ایرانی حدود یک سوم افزایش رشد داشته است.

گوگل چند درصد کاربران مصرف کننده از VPN را تشخیص داده است؟

با وجود تمامی این اطلاعات، می‌توان گفت در حال حاضر گوگل حدود 20 تا 30 درصد کاربران ایرانی که با VPN از سرویس‌های این شرکت استفاده می‌کنند را تشخیص داده، ممکن است این تعداد در آینده افزایش پیدا کند. هنوز به طور کامل و قطعی نمی‌توان در این خصوص نظر داد، شاید شرایط مجددا تغییر کند اما چیزی که به نظر می‌رسد آن است که گوگل در آینده درصد بیشتری از افرادی که از VPN استفاده می‌کنند را شناسایی خواهد کرد.

همانطور که گفته شد هنوز نمی‌توان به صورت قطعی سخن گفت؛ اما طبیعتا نوع VPN در تشخیص مبدا اصلی کاربر موثر است. در میان VPNهای موجود در بازار، نمی‌توان به آن‌هایی که رایگان هستند اعتماد داشت، حتی به نظر می‌رسد گوگل تاکنون موفق به تشخیص مبدا اصلی آن دسته از کاربرانی شده که از VPN رایگان استفاده می‌کنند.

آیا بسته شدن سرویس های گوگل ادامه خواهد داشت؟

در حال حاضر دسترسی به همان سرویس‌هایی که از پیش بسته شده بودند، حتی با VPN هم امکان‌پذیر نیست، امیدواریم عدم دسترسی به سرویس‌های گوگل در همین سطح باقی بماند، اما ممکن است در بدترین شرایط  تمام سرویس های گوگل مانند گوگل آنالیتیکس، اندروید استودیو و حتی یوتیوب، جی‌میل، گوگل‌کروم و… برای ایرانی‌ها بسته شود.

آیا نوع VPN در دسترسی گوگل به نقطه جغرافیایی کاربر آن تاثیر دارد؟

بله، اینکه در آینده گوگل بتواند مبدا اصلی تمامی کاربران از تمامی VPNها را تشخیص دهد، تقریبا ناشدنی است، بسیاری از شرکت‌های معتبر امنیتی VPN‌های امن و غیرقابل نفوذی می‌سازند که به دست آوردن اطلاعات آنها از طرف گوگل تقریبا ناممکن است و در صورت رخ دادن این اتفاق، به طور کلی اعتبار آن شرکت امنیتی زیر سوال خواهد رفت.

آن چیزی که در حال حاضر می‌توان پیش‌بینی کرد آن است که گوگل تنها به اطلاعات VPNهای رایگان و بی‌کیفیت دسترسی دارد و شاید سطح دسترسی گوگل در همین مرحله باقی بماند. اما به طور قطع هنوز هم می‌توان با استفاده از VPNهای با کیفیت غیر رایگان، تحریم‌های گوگل را دور زد.

کاربران ایرانی باید در این شرایط چه کنند؟

پیشنهاد ما در این شرایط آن است که از اطلاعاتی که در سرویس‌های گوگل دارید، نسخه پشتیبان تهیه کنید، یعنی از جی‌میل، گوگل‌ فوتوز و… بکاپ بگیرید یا اطلاعات خود را به سرویس‌های مشابه منتقل کنید. مورد دوم استفاده از VPN باکیفیت است، VPNهایی که توسط شرکت‌های مشهور تولید‌ شده‌‌اند، قابل اطمینان هستند.

اگر هم می‌توانید، در فضای مجازی با ارسال پیام‌هایی به زبان انگلیسی و ایجاد هشتگ نسبت به این اقدام گوگل اعتراض کنید، تجربه بازگشایی سرویس گیت‌هاب بر روی ایرانی‌ها نشان می‌دهد اعتراض گاهی اوقات جوابگو است. اگر کاربران زیادی نسبت به این موضوع اعتراض کنند و این اعتراض تبدیل به یک ترند جهانی شود، احتمالا گوگل از این اقدام خود صرف نظر خواهد شد، شاید هم تدبیری برای اتصال ایرانی‌ها به سرویس‌های خود بیندیشد.

آیا این اتفاق به اینترنت ملی یا قرارداد همکاری با چین ارتباطی دارد؟

در حال حاضر توافق خاصی میان ایران و چین رخ نداده و جزئیات سند همکاری 25 ساله تنظیم نشده است،. بستن سایت‌ها بر روی ایرانی‌ها نه به اینترنت ملی و نه همکاری‌های ایران به کشورهای دیگر، ارتباطی ندارد. تغییرات اخیر گوگل برای بهبود کیفیت سرویس تبلیغاتی این شرکت است که متوجه مردم سراسر جهان خواهد بود، اما چون ایران از طرف آمریکا تحریم شده و یا برخی از سرویس‌های آن فیلتر است، تنها مردم ایران از این اتفاق ضرر خواهند دید.