انسان، تکنولوژی و آینده؛ آیا به پیچ مرگبار تکنولوژی برای زندگی انسان نزدیک شده‌ایم؟!

در این مطلب قصد داریم به دنیای تکنولوژی و زندگی انسان نگاه بیندازیم و تنها کلید تضمین استفاده صحیح از تکنولوژی‌های نوین در آینده را معرفی کنیم.

بیایید نگاهی به دور و بر خود بیندازیم، در ابتدای سال 2022 قرار داریم و زندگی ما توسط تکنولوژی‌های مختلف احاطه شده، به طوری که برقراری ارتباط، اوقات فراغت، بهداشت، آموزش و حتی امنیت ما وابسطه به تکنولوژی است.

حال بیایید به 50 سال پیش بازگردیم، سال 1972 میلادی یا سال 1350 شمسی، در آن زمان زندگی به چه شکل بود؟ سالی که افرادی مانند اصغر فرهادی و زین‌الدین‌زیدان به دنیا آمدند، سالی که جنگ ویتنام به پایان رسید.

در آن زمان اکثر عکس‌ها و تلویزیون‌ها سیاه‌وسفید بودند، اینترنت و تلفن همراهی وجود نداشت و شاید جذاب‌ترین تکنولوژی آن زمان داشتن تلویزیون رنگی بود، افرادی که در سال 1350 می‌توانستند بازی‌های المپیک مونیخ 1972 را به صورت رنگی تماشا کنند، بسیار محدود بودند و چشم‌ها با دیدن یک تلویزیون رنگی گرد می‌شد.

اگر بخواهیم به مسئله تکنولوژی در زمان حال و آینده بپردازیم، ابتدا باید به گذشته سفر کنیم، زیرا ما در سال 1400 آینده افرادی هستیم که در سال 1350 زندگی می‌کردند. نمی‌دانم اگر یک فرد در سال 1350 می‌خواست 50 سال آینده را ترسیم کند، چه دنیایی را می‌ساخت. اثر تکنولوژی در آن زمان در حمل و نقل و ارتباطات تصویری با آنسوی جهان خود را نشان می‌داد و فناوری به شکلی توسعه پیدا نکرده بود که مردم در سال 1350 با ابعاد مضر آن آشنا شوند.

اما حال ما در آینده افرادی که 50 سال پیش زندگی می‌کردند حضور داریم می‌توانیم به طور دقیق در مورد اثرات تکنولوژی بر روی زندگی‌مان صحبت کنیم، همچنین از اتفاقاتی که طی این‌سال‌ها رخ داده درس بگیریم تا در آینده مجددا طعم تلخ استفاده از تکنولوژی به شکل نادرست را نچشیم.

فناوری چه اثری بر روی زندگی انسان گذاشته است؟

برای پرداختن به این موضوع که آیا تکنولوژی به نفع انسان بوده یا نه و آیا در آینده به نفع انسان خواهد بود یا خیر، باید دید کلی نسبت به مساله تکنولوژی داشته باشیم. اصولا اکتشافات و دستاوردهای بشری در هر حوزه، در دو دسته بزرگ قرار می‌گیرند: 1- شناخت بهتر دنیا و محیط پیرامون 2- ایجاد راه‌حل برای رفع مشکلات زندگی

به طور مثال زمانی که منجمان و دانشمندان به ستارگان آسمان نگاه می‌کردند و به دنبال آن بودند که این نقطه‌های سفید و گاها رنگی در آسمان چه چیزهایی هستند؛ قطعا به شناخت بهتر دنیا و و محیط پیرامونمان کمک می‌کردند. اما زمانی که ابوعلی‌سینا به دنبال راه درمان یک مریضی بود، یا زمانی که تسلا و ادیسون بر روی ساخت لامپ رشته‌ای کار می‌کردند، نتیجه کار آن‌ها رفع مشکلات و چالش‌های مردم و جامعه بود.

هدف از پرداختن به تکنولوژی و تمام ابزار و وسایلی که به وسیله تکنولوژی تولید شده، رفع نیاز‌های بشر است. از تکنولوژی که مشکلات انسان‌ها را رفع نکند استقبال زیادی نمی‌شود و در نهایت آن تکنولوژی شکست می‌خورد. حتی بسیاری از ابزارهای ساخته شده با تکنولوژی روز دنیا مانند تلسکوپ فضایی شگفت‌آور جیمز وب، برای رفع نیاز بشر به شناخت بیشتر و بهتر از کیهان کارایی دارند و این نشان می‌دهد پایه و اساس هر محصول تکنولوژی‌محور، آسان‌کردن زندگی انسان است.

زندگی راحت‌تر یا زندگی سالم‌تر؟

اما یک حقیقت بسیار مهم در این میان وجود دارد، راحتی بیش از حد برای انسان خوب نیست. بیایید یک مثال بزنیم، اگر شما بخواهید یک اثر هنری خلق کنید، باید مواد اولیه آن را خریداری کنید، زمان بگذارید و با دقت و مهارت آن اثر هنری را ایجاد کنید، حال در این حالت پس از ساخت اثر هنری حس بهتری خواهید داشت یا آنکه مواد اولیه را درون یک ربات بریزید تا آن در کمتر از 1 دقیقه اثر هنری شما را بسازد؟ قطعا در مورد اول حس و حال بهتری خواهید داشت و این حس و حال بهتر می‌تواند به افزایش انرژی مثبت، امید به آینده و اعتماد به نفس شما تاثیر بگذارد، مشخص است که با این رویه زندگی سالم‌تری خواهید داشت.

یا به‌طور مثال این دو موقعیت را مقایسه کنیم، تمامی فعالیت‌های شما از کار کردن تا تغذیه و استراحت و حتی ورزش در یک اتاق اتفاق بیفتد یا آنکه شما مجبور باشید برای هرکدام از این فعالیت‌ها به بیرون از خانه بروید و خود مشغول به کار شوید. قطعا مورد اول راحت‌تر است اما مورد دوم باعث می‌شود شما زندگی سالم‌تری داشته باشید.

به این ترتیب زندگی راحت‌تر به معنای زندگی سالم‌تر نیست و تمام مشکلاتی که انسان با تکنولوژی دارد به همین حقیقت برمی‌گردد، یعنی تعادل میان زندگی راحت‌تر و زندگی سالم‌تر.

یک جمله کلیشه‌ای: تکنولوژی برای انسان ضرر دارد

ما توسط والدینی بزرگ‌ شدیم که ریشه همه مشکلات را در تکنولوژی می‌دانند، آنها در جواب تمام مشکلات ما دو جمله ثابت داشتند «از بس پشت کامپیوتر می‌شینی» یا «از بس سرت تو گوشیه» به همین دلیل همواره حرف‌های آن‌ها مربوط به این که نشستن پای لپ‌تاپ ضرر دارد، تماشای بیش از حد تلویزیون ضرر دارد، استفاده از ماکروویو ضرر دارد، با گوشی کار کردن ضرر دارد، امواج وای‌فای ضرر دارد، انجام بازی ویدیویی ضرر دارد و غیره در گوش ماست.

همین اتفاق باعث شده تا ما نیز حرف‌های آن‌ها را باور کنیم؛ هرچند که برخی از این موارد واقعا صحیح است اما تکنولوژی به آن مقداری که فکر می‌کنیم مضر نیست. تکنولوژی در بسیاری از موارد انسان را از دشواری‌ها و چالش‌های سخت رها کرده و باعث افزایش کیفیت زندگی شده و این اتفاق در آینده نیز رخ می‌دهد.

کافیست نگاهی به دور و برمان بیندازیم تا ببینیم تکنولوژی به چه شکل شگفت‌انگیزی بر روی زندگی ما تاثیر مثبت گذاشته، همانطور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، همه ابعاد زندگی ما تحت تاثیر تکنولوژی قرار گرفته و کسی نمی‌تواند بگوید تکنولوژی زندگی‌مان را بهتر نکرده است.

آنقدر تاثیر تکنولوژی در زندگی ما زیاد است که لازم نیست ما موارد شاخص آن را بر شماریم ولی تنها می‌توانیم به دوران پاندمی کرونا اشاره کنیم که تکنولوژی به‌کمک بشر آمد و باعث شد ما زنده بمانیم. در این بحران بزرگ جهانی، تمام ابعاد مقابله با کرونا از جمله اطلاع‌رسانی، افزایش دانش، کسب‌و‌کار، آموزش، حمل‌و‌نقل، درمان و غیره توسط تکنولوژی‌های روز دنیا تسهیل پیدا کرد و ما توانستیم میزان فوتی‌های این ویروس را کاهش دهیم.

برهم خوردن تعادل زندگی انسان

بنابراین تکنولوژی تا به امروز همراه و کمک انسان بوده و بسیاری از سختی‌ها و دشواری‌های زندگی روزمره را پایان داده است، اما با بررسی مسیر رشد و توسعه تکنولوژی در ابعاد مختلف زندگی‌مان به نقطه‌ای می‌رسیم که تعادل میان زندگی سالم‌تر و زندگی راحت‌تر برهم می‌خورد، اتفاقی که باعث می‌شود به وسیله تکنولوژی ابزارهای قدرتمندی در دست همه افراد یک جامعه باشد و طبیعتا در یک جامعه، افراد بسیاری فرهنگ و شاید ظرفیت استفاده از آن وسایل قدرتمند را نداشته باشند.

این وسایل قدرتمند می‌تواند همین تلفن هوشمندی باشد که هر روز از آن استفاده می‌کنیم، شاید گوشی هوشمند یک ابزار عادی باشد اما قدرت‌های فراوانی دارد. با این وسیله می‌توانید از صحنه‌هایی که مناسب نیستند فیلم‌ بگیرید، صداهایی که نباید را ضبط کنید، اخباری دروغین منتشر کنید، اسرار زندگی دیگران را فاش کنید، کلاه‌برداری کنید، دزدی کنید، هک کنید، وارد فضای خصوصی دیگران بشوید، یک انسان یا یک مجموعه را از عرش به فرش بیاورید، شورش به پا کنید، حقیقت را دروغ و دروغ را حقیقت جلوه دهید و غیره.

نقطه‌ای که تعادل زندگی سالم‌تر و راحت‌تر برهم می‌خورد همان دو طرف تیغه تکنولوژی است؛ تکنولوژی ابزارهایی را به ما داده که می‌توانیم از آن‌ها به خوبی یا به بدی استفاده کنیم.

تکنولوژی زندگی انسان را راحت‌تر کرده، ولی انسان بد بودن نیز با این وسایل راحت‌تر شده و این ما را به سمت زندگی ناسالم می‌برد. البته در اینجا مفهوم زندگی ناسالم بیشتر به مقوله فرهنگ و رفتارهای انسانی می‌پردازد، اما اگر پا به پای تکنولوژی به آینده پیش رویم، ممکن است از منظرهای فیزیکی و سلامت جسمانی نیز زندگی ناسالم‌تری داشته باشیم و در این نقطه تعادل زندگی راحت‌تر و سالم‌تر بر هم می‌خورد و این همان نقطه‌ای است که ما نگران آن هستیم.

نقطه‌ای که هنوز به آن نرسیده‌ایم زیرا بیش از 90 درصد از مردم دنیا از تکنولوژی استفاده مفیدی دارند، اما در حال نزدیک شده به آن هستیم زیرا استفاده نامناسب از تکنولوژی روزبه‌روز افزایش پیدا می‌کند و می‌توانیم بگوییم در روزی که بخش اعظمی از یک جامعه به عنوان مثال 30 درصد مردم از تکنولوژی به‌درستی استفاده نکنند، آن روز تعادل زندگی سالم‌تر و زندگی راحت‌تر برهم خورده است.

متاسفانه پیشرفت روزافزون تکنولوژی به افزایش استفاده ناصحیح از آن نیز کمک کرده، به‌طوری که بسیاری از تکنولوژی‌ها یا ترندهای جدید دنیای فناوری به جای آنکه در جهت مثبت مورد استفاده قرار بگیرد، تاثیرمنفی بر روی جامعه گذاشته است. به چند مثال زیر توجه کنید:

شبکه‌های اجتماعی: دنیای ما با شبکه‌های اجتماعی گره خورده است. شبکه‌های اجتماعی مزایای بی‌شماری دارند، از ارتباط با دوستان و آشنایان گرفته تا دریافت مطالب آموزشی در حوزه‌هایی که علاقه دارید.

اما نظریه‌های بسیار جدی در خصوص ایجاد نیاز‌های بیهوده و عدم رضایت از سطح زندگی توسط شبکه‌های اجتماعی وجود دارد که روزبه‌روز تاثیر بیشتری بر روی جامعه می‌گذارد. در شبکه‌های اجتماعی همواره روزها و اوقات خوش زندگی دیگران را مشاهده می‌کنید و این موجب شده تا سطح عالی زندگی، به سطح معمولی تنزل پیدا کند، زیرا همواره بهتر از شما وجود دارد و در شبکه‌های اجتماعی این افراد پیش روی شما هستند، بنابراین شما هرگز راضی نخواهید بود.

از طرفی، شبکه‌های اجتماعی نیازهایی را برای جامعه ایجاد کرده که تا پیش از آن وجود نداشت، نیاز به سفر خارج از کشور و گرفتن تولدها و مهمانی‌های لاکچری از جمله اتفاقاتی هستند که به دلیل وجود نیاز توسط شبکه‌های اجتماعی در جامعه متداول شده است.

البته فاجعه در این زمینه کمی عمیق‌تر است، کار به جایی رسیده که ایجاد روابط و حتی ازدواج تنها به دلیل شوآف در شبکه‌های اجتماعی به یک چالش در جهان تبدیل شده و موردی است که بسیاری از روانشناسان نسبت به آن هشدار داده‌اند.

دیپ‌فیک: در حالت کلی دیپ‌فیک فناوری شگفت‌انگیزی است، شما می‌توانید رفتارها، صدا، اجزای صورت و حتی زبان بدن یک فرد را استخراج و بر روی یک فرد دیگر پیاده کنید. به این ترتیب ما می‌توانیم ویدیوهایی را بسازیم که در آن یک فرد در حال گفتن حرف‌هایی است که تاکنون آن‌ها را به زبان نیاورده و یا در حال انجام کاری است که تاکنون انجام نداده و در عین حال کیفیت این ویدیوها آنقدر بالاست که حتی شما باور نخواهید کرد که واقعی نیستند.

دیپ‌‌فیک استفاده‌های فراوانی دارد، این فناوری می‌تواند در زمینه تولید محتوا یک تحول به وجود بیاورد، به عنوان مثال افراد از راه دور و بدون حضور در شرایط خاص می‌توانند ویدیو ضبط و محتوا تولید کنند. این دست ویدیوها امکان تغییر زبان، صدا و چهره را دارند، درست مانند ویدیویی که با حضور دیوید بکهام در خصوص بیماری مالاریا ساخته شده و بکهام در این ویدیو به کمک دیپ‌فیک به چند زبان مختلف صحبت می‌کند.

از این فناوری همچنین می‌توان در صنعت سینما استفاده کرد، هرچند که تاکنون هم این اتفاق افتاده و به ویژه در فیلم‌های اکشن و پرچالش از این فناوری استفاده می‌شود.

اما در عین حال از این فناوری می‌توان سخنرانی‌های دروغین را به سیاست‌مداران مشهور نسبت داد یا افراد مشهور را حاضر در مکان‌های نامناسب به تصویر کشید. اتفاقی که تاکنون زیاد رخ داده و از این فناوری عمدتا برای کارهای غیراخلاقی استفاده شده، هرچند دیپ‌‌فیک تاکنون به آن شکلی که باید در دسترس عموم قرار نگرفته و فیلم‌های ساختگی قابل شناسایی از ویدیوهای اصلی هستند، اما با توسعه این فناوری در آینده باید انتظار داشته باشیم که استفاده‌های غیراخلاقی از این فناوری بیشتر از استفاده‌های تجاری باشد.

زوم هیبریدی گوشی: طی چند سال اخیر فناوری زوم هیبریدی به گوشی‌های موبایل پرچمدار اضافه شده است، قابلیتی که با آن می‌توانیم تا 30 برابر و حتی بیشتر زوم کنیم و در عین حال کیفیت تصویر کم‌ترین افت ممکن را داشته باشد. به این ترتیب شما می‌توانید با زوم بالا، حریم خصوصی افراد مختلف را زیر پا بگذارید. تا پیش از عرضه این فناوری، برای گرفتن عکس و فیلم با زوم بالا باید از دوربین‌ها و لنزهای حرفه‌ای و گران قیمت استفاده می‌کردید، اما حالا در گوشی خود به چنین قابلیتی دسترسی دارید. اما به نظر شما از این قابلیت در جهت مثبت استفاده می‌شود یا منفی؟

همراه با تکنولوژی ، پیش به سوی آینده

حال با این شرایط آیا در آینده تکنولوژی به نفع ما خواهد بود یا به ضرر ما؟ متاسفانه در حال حاضر نشانه‌هایی از روی مضر تکنولوژی به چشم می‌خورد و استفاده ناصحیح از تلفن همراه، اپلیکیشن‌ها، شبکه‌های اجتماعی و حتی بازی‌های رایانه‌ای افزایش پیدا کرده است.

ما نمی‌توانیم جلوی پیشرفت تکنولوژی را بگیریم و همچنین قصد نداریم استفاده از تکنولوژی را متوقف کنیم، زیرا در آن زمان منزوی‌تر و دور از جامعه خواهیم بود، اما اتفاقی که کمک می‌کند تا استفاده از تکنولوژی برای همه جذاب‌تر و سالم‌تر باشد، فرهنگ‌سازی است.

اگر فرهنگ استفاده از هر تکنولوژی جدیدی در جامعه به وجود بیاید، آن جامعه کمترین آسیب را از مضرات آن خواهد چشید. می‌توان فرهنگ‌سازی را مهم‌ترین و اصلی‌ترین راه‌کار برای اصلاح جامعه در هر زمینه‌ای دانست، راهکاری که قطعا در حوزه استفاده از فناوری‌های جدید نیز به کار می‌آید.

مردم جامعه باید بدانند که استفاده ناصحیح از فناوری‌هایی مانند تلفن همراه چه مضرات جسمانی و روانی برای آن‌ها خواهد داشت، همچنین روش صحیح و کاربرد مناسب هر فناوری باید پیش از ورود آن فناوری به جامعه، فرهنگ‌سازی شود. فرض کنید تا چند سال دیگر بخواهیم از خودروهای الکتریکی استفاده کنیم. اگر فرهنگ‌سازی پیش از ورود این فناوری در بازار شکل نگیرد، شاهد انواع روش‌های برق دزدی و استفاده از منابع برقی دیگران برای شارژ خودرو خواهیم بود، اتفاقی که در حوزه ماینینگ و استخراج ارزهای دیجیتال نیز شاهد آن هستیم.

نکته دیگر آن است که فرهنگ‌سازی نباید براساس متدهای منسوخ و قدیمی، مانند آنچیزی که در صدا و سیما رخ می‌دهد، باشد. متاسفانه سال‌ها شاهد آن هستیم که در صدا و سیما تنها اخبار منفی، بولد شده و گاها دروغین از مضرات تلفن همراه، شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های رایانه‌ای، ارزهای دیجیتال و هر نوع فناوری تازه‌ دیگری منتشر می‌شود که باعث شده اعتبار این نوع اخبار و گزارش‌ها زیر سوال رود و دیگر کسی شنوای صحبت‌های یکطرفه صدا و سیما نباشد.

فرهنگ‌سازی باید بر اساس واقعیت مزایا و معایب یک تکنولوژی باشد تا مردم پیش از حرکت در جهت استفاده ناصحیح از یک فناوری، نسبت به مضرات آن آگاه شوند. در واقع همین حالا زمانیست که باید به جای بد گفتن از گوگل، اپل و فیسبوک در شبکه‌های تلویزیونی، درباره موضوعات و ترندهای جدید مانند خودروهای خودران، شهر هوشمند، اینترنت اشیاء، متاورس و غیره صحبت کنیم تا مردم پیش از ورود این فناوری‌ها و متداول شدن آن‌ها، اطلاعاتی جامع از آن‌ها داشته باشند و بدانند باید با این پدیده‌های دنیای فناوری، چگونه برخورد کنند.

این اتفاقی‌ست که توسط رسانه‌های خصوصی و تکنولوژی‌محور در وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی رخ می‌دهد اما رسانه‌های دولتی از این موضوعات غافل هستند و این می‌تواند به فرهنگ‌سازی غلط در آینده بینجامد. نظر شما در این باره چیست؟