به نقل از خبرگزاری رویترز، داده‌های بلاک‌چین نشان می‌دهند که بایننس، بزرگ‌ترین صرافی ارز دیجیتال در جهان، تراکنش‌های مالی ایران را باارزش ۸ میلیارد دلار از سال ۲۰۱۸، به رغم تحریم‌های آمریکا برای قطع ارتباط ایران با سیستم‌های مالی جهان، پردازش کرده است.
بر اساس تحلیل داده‌های Chainanalysis (برجسته‌ترین شبکه در تحلیل بلاک‌چین)، تقریباً تمام وجوه، حدود ۷٫۸ میلیارد دلار، بین بایننس و نوبیتکس (یکی از صرافی‌های ارز دیجیتال ایران) جریان داشته است. نوبیتکس در سامانه الکترونیکی خود، راهبردهایی در مورد چگونگی دور زدن تحریم‌ها ارائه می‌دهد.
سه‌چهارم دارایی‌های ایرانی که از بایننس عبور می‌کردند، به صورت ارز دیجیتال نسبتاً کمتر شناخته شده به نام «ترون» (Tron) بودند که به کاربران این امکان را می‌دهد تا هویت خود را مخفی نگه دارند. نوبیتکس در یک پست وبلاگی، سال گذشته مشتریان را تشویق کرد تا از ترون – یک توکن متوسط – برای مبادلات ناشناس، بدون در خطر انداختن سرمایه خود، به دلیل تحریم‌های اعمال شده استفاده کنند.
پیش‌تر گزارشی پیرامون میزان جریان‌های ارز دیجیتالی ایران از طریق بایننس و ادامه‌دار شدن این روند به بیرون درز نشده بود. این یافته‌های جدید در حالی به دست آمده است که وزارت دادگستری ایالات متحده در حال پیگیری تحقیقاتی پیرامون نقض احتمالی قوانین پول‌شویی از سوی بایننس است که بر صنعت ۱ تریلیون دلاری ارز دیجیتال با بیش از ۱۲۰ میلیون کاربر تسلط دارد. به گفته وکلا و متخصصان تحریم‌های تجاری، این معاملات شرکت بایننس را در معرض خطر نقض ممنوعیت‌های آمریکا برای تجارت با ایران قرار می‌دهد.
در ماه ژوئیه، خبرگزاری رویترز اعلام کرد که بایننس در ارائه خدمات به مشتریان داخل ایران ادامه می‌دهد، چون محبوبیت این صرافی در میان شرکت‌های ایرانی تضمین شده است. این گزارش، یکی از مجموعه تحقیقات رویترز در مورد سابقه بایننس در رابطه با رعایت مقررات مالی به شمار می‌آید. روز انتشار این گزارش، بایننس در پست وبلاگی ادعا کرد که از قوانین تحریم‌های آمریکا علیه ایران پیروی کرده است و دسترسی کاربران داخل ایران به این پلتفرم را مسدود می‌کند.
چانگ پنگ ژائو، مدیرعامل شرکت بایننس در توییتی نوشت که بایننس پس از تحریم‌ها، دسترسی کاربران ایرانی به این پلتفرم را قطع کرد، سپس ۷ نفر راه حلی برای ورود به بایننس پیدا کردند؛ اما بعدها دسترسی آنها به این پلتفرم هم ممنوع شد. بایننس به سؤالات دقیقی که پیرامون افشاگری رویترز مطرح شده بود، پاسخ روشنی نداد.
بایننس از ارائه جزئیات مکان یا نهادی که با آن همکاری می‌کند، صرف‌نظر کرده است. نوبیتکس نیز به سؤالات این گزارش واکنش نشان نداده است. جاستین سان، مدیرعامل شبکه ترون هم اعلام کرد که در این معاملات نقشی را ایفا نکرده است.
در اوت سال ۲۰۲۱، بایننس اعلام کرد که مشتریان دیگر قادر به افتتاح حساب و استفاده از خدمات آن بدون احراز هویت نخواهند بود؛ اما با استناد به داده‌های ماه نوامبر Chainanalysis، صرافی مذکور تقریباً ۱٫۰۵ میلیارد دلار معاملات ارزی را به طور مستقیم از نوبیتکس و سایر صرافی‌های ایران پردازش کرده است. از زمان توییت مدیرعامل بایننس، این شرکت حدود ۸۰ میلیون دلار مبادلات ارزی ایران را پردازش کرده است. هیلمن در بیانیه‌ای گفت که این شرکت، مراحل احراز هویت را به صورت کامل از تمام کاربران می‌خواهد و ساکنان داخل ایران از بازکردن یا داشتن حساب در این صرافی محروم می‌شوند. پاتریک هیلمن، سخنگوی ارشد این شرکت در بیانیه‌ای اعلام کرد:
بایننس برخلاف سایر پلتفرم‌هایی که در معرض همین نهادهای تحریم شده آمریکا هستند، یک شرکت آمریکایی تمام‌عیار نیست. بااین‌حال، ما اقدامات پیشگیرانه‌ای را با شرکای صنعتی و ابزارهای داخلی برای محدودکردن حضور خود در بازار ایران انجام داده‌ایم.
ما به طور مداوم در حال به‌روزرسانی فرایندها و فناوری هستیم، چون این کار ما را از خطرات جدید و تهدیدهای احتمالی آگاه می‌سازد. در نتیجه این تلاش‌ها اعم از نظارت بر معاملات هم‌زمان در هماهنگی با فروشندگان خارجی، بین ژوئن ۲۰۲۱ تا نوامبر ۲۰۲۲، حضور بایننس در دید نهادهای مرتبط با ایران کاهش قابل‌توجهی داشته است.
داده‌های تحلیل شده از سوی رویترز نشان می‌دهد که در مجموع ۲٫۹۵ میلیارد دلار ارز دیجیتال از سال ۲۰۱۸ به طور مستقیم بین صرافی‌های ایران و بایننس جابه‌جا شده است. داده‌ها حاکی از آن است که ۵ میلیارد دلار دیگر ارز دیجیتال از طریق دخالت واسطه‌ها میان صرافی‌هایی ایرانی و بایننس جابه‌جا شده است. قانون‌گذاران مطرح می‌کنند که چنین جریان‌های «غیرمستقیم» باید یک پرچم قرمز برای صرافی‌های کریپتو باشد – شاخصی از پول‌شویی احتمالی و فرار از تحریم‌ها.
کاربران کریپتو که به دنبال مخفی کردن مسیرهای خود هستند، اغلب از روش‌های پیچیده برای ایجاد زنجیره‌های پیچیده نقل و انتقالات رمزارز استفاده می‌کنند. نوبیتکس به ۴ میلیون مشتری در سامانه خود پیشنهاد می‌دهد برای «حفظ امنیت»، از «انتقال مستقیم» رمزارز بین پلتفرم‌های کریپتو ایرانی و خارجی صرف‌نظر کنند.
هیلمن، سخنگوی بایننس در ماه ژوئن در رابطه با موضع غیرمستقیم صرافی در انتقال مبالغ غیرقانونی به رویترز گفت: «آنچه مهم است، این نیست که پول از کجا آمده، چون سپرده‌های ارز دیجیتال را نمی‌توان مسدود کرد، بلکه اقدامی است که ما پس از انتقال مبالغ انجام می‌دهیم.»
او گفت که بایننس از نظارت بر تراکنش و ارزیابی خطرپذیر استفاده می‌کند تا اطمینان حاصل کند که هرگونه وجوه غیرقانونی، ردیابی، مسدود و بازیابی شده به صاحب حقیقی خود بازگردانده می‌شود.
علاوه بر توکن ترون، مابقی تراکنش‌های مالی ایران با ارزهای دیجیتال اصلی بیت‌کوین از طریق اتر، تتر و ریپل و یک توکن کوچک‌تر، لایت‌کوین انجام شده است. بر اساس داده‌های صنعتی، بایننس بزرگ‌ترین بازار برای مبادله ترون است. سایر صرافی‌ها نظیر کوین‌بیس و جمینای که تحت نظارت آمریکا است، این توکن را فهرست نمی‌کنند. تا همین اواخر، توکن ترون تا حد زیادی زیر رادار ردیاب‌های ارز دیجیتال جریان داشت. شرکت Chainanalysis در ماه مه امسال، با ارسال یک ایمیل به یک مشتری، شروع به ردیابی کامل ترون کرد.
مجموعه داده ترون جزئیات بیش از ۱٫۱۵ میلیون انتقال مستقیم بین بایننس و نوبیتکس را از آوریل ۲۰۲۰ (اولین جریان انتقالی ترون) را نشان می‌دهد. این داده‌ها شامل آدرس کیف پول و یک شماره شناسایی ویژه برای هر تراکنش است.
خبرگزاری رویترز ارقام مربوط به ترون را به همراه پلتفرم‌های پوشش‌دهنده توکن‌ها، از طریق شرکت‌هایی که از اندیکاتور Chainanalysis برخوردار بودند، به دست آورد. رویترز آمار هر شرکت را مورد بررسی قرار داد و اعلام کرد که داده‌های معاملات مستقیم را از ۲۰ اوت ۲۰۲۱ به مبلغ حدود ۱ میلیارد دلار در رسانه خود منتشر می‌کند.
داده‌ها حاکی از این است که حجم کل تراکنش‌های ایران از طریق بایننس بسیار بیشتر از سایر صرافی‌ها است. پس از بایننس، شرکت کوکوین واقع در سیشل، حدود ۸۲۰ میلیون دلار را در معاملات ارزی مستقیم و غیرمستقیم پردازش کرد. کوکوین و شش صرافی ایرانی دیگر در مجموعه این داده اعم از کوین نیک مارکت، ایرانی کارت، رابکس، والکس، سرمایکس و تترلند، به درخواست‌ها واکنشی نشان ندادند.
خطر تحریم صرافی بایننس تا چه حد صحت دارد؟
بایننس از زمان راه‌اندازی سرویس خود در سال ۲۰۱۷ به شدت رشد کرده است. ماه گذشته، این شرکت با سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری در توییتر ایلان ماسک، دسترسی خود را از رمزارز افزایش داد.
تمرکز اصلی تحقیقات وزارت دادگستری ایالات متحده این است که آیا بایننس قوانین مبارزه با پول‌شویی آمریکا را نقض کرده است یا نه. به گفته سه نفر از محققان این پرونده، این تحقیقات از سال ۲۰۱۸ آغاز شده است و وزارتخانه در حال بررسی نقض احتمالی تحریم‌های کیفری از سوی بایننس در رابطه با ایران است. در اواخر سال ۲۰۲۰، این دپارتمان به دنبال بررسی سوابق بایننس در همکاری این شرکت در انتقال مبادلات ارزی به کشورهایی از جمله ایران است. وزارت دادگستری از اظهارنظر خود خودداری کرد.
دولت ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۱۸ تحریم‌های علیه ایران اعمال کرد که سه سال پیش در پی توافق هسته‌ای ایران با گروه ۵ + ۱ به حالت تعلیق درآمده بود. غرب و سازمان ملل متحد از سال ۱۹۷۹، تهران را به دلیل برنامه‌های هسته‌ای همراه با ادعای نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم تحریم می‌کنند.
شش وکیل و کارشناس مسائل تحریم گفتند که معاملات ارزی ایران که رویترز آنها را مستند کرده است، صرافی بایننس را در معرض خطر تحریم‌های «ثانویه» آمریکا قرار می‌دهد. تحریم‌های ثانویه برای جلوگیری از تجارت شرکت‌های غیرآمریکایی با نهادهای تحریم شده یا کمک به ایرانیان جهت فرار از تحریم تجاری آمریکا طراحی شده است. تحریم‌های ثانویه می‌تواند دسترسی یک شرکت به سیستم مالی ایالات متحده را مخدوش کند.
باتکیه‌بر نظرات وکلا و کارشناسان، اگر صرافی بایننس آنچه را که وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آن را «رابطه با ایالات متحده» می‌نامد، نقض نماید، در معرض تحریم‌های «اولیه» قرار می‌گیرد. به گفته آنها، چنین پیوند‌هایی می‌تواند شامل هر نهاد ثبت شده در ایالات متحده آمریکا یا تراکنش‌هایی باشد که از طریق سیستم مالی این کشور یا با استفاده از دلار پردازش می‌شوند. وزارت خزانه‌داری به این درخواست پاسخ روشنی ارائه نکرد.
در سال ۲۰۱۹، استاندارد چارترد در بریتانیا با پرداخت حدود ۹۳۰ میلیون دلار به مقالات ایالات متحده آمریکا برای نقض تحریم‌های کیفری برای مشتریان ایرانی موافقت کرد. استاندارد چارترد مسئولیت تخلفات را پذیرفت. بانک فرانسوی BNP Paribas در سال 2014 با اعتراف به نقض تحریم‌های آمریکا علیه کشورهایی از جمله ایران و پرداخت ۸٫۹ میلیارد دلار موافقت کرد. هر دو بانک متعهد به بهبود سازوکار امنیت خود شدند.
بایننس می‌گوید مشتریان داخل کشور ایالات متحده آمریکا را نمی‌پذیرد. در عوض، مشتریان آمریکایی یک صرافی جداگانه تحت نام Binance.US هدایت می‌شوند. این صرافی به طور مستقیم توسط یک شرکت آمریکایی زیر نظر خزانه‌داری کشور به عنوان یک تجارت خدمات پولی اداره می‌شود. مدیرعامل بایننس، صرافی Binance.US را یک نهاد «کاملاً مستقل» توصیف کرده است. رویترز در ماه اکتبر گزارش داد که ژائو در واقع صرافی ایالات متحده را کنترل و مدیریت آن را از خارج هدایت می‌کند.
یکی از مشاوران بایننس، عملیات ایالات متحده علیه این صرافی را «غیررسمی» توصیف کرد. ژائو مجدد در یک پست وبلاگی تأکید کرد که Binance.US هیچ ارتباطی با صرافی بایننس ندارد. اکثریت قریب به‌اتفاق ۸ میلیارد دلار تراکنش‌های ارز دیجیتال ایران که رویترز شناسایی کرده است، مربوط به صرافی اصلی بایننس است؛ اما بر اساس داده‌های Chainanalysis ،صرافی Binance.US هم تراکنش‌های ارزهای دیجیتال به ارزش ۱٫۵ میلیون دلار از صرافی‌های ایرانی پردازش کرده است.
نهادهای آمریکایی که تحریم‌های ایران را نقض کنند، ممکن است با جریمه‌هایی تا یک میلیون دلار برای هر تخلف مواجه شوند. افراد درگیر این مسئله ممکن است با مجازات‌های ۲۰ سال حبس روبرو شوند. در اکتبر امسال، خزانه‌داری آمریکا، صرافی بیت ترکس مستقر در سیاتل را به دلیل نقض تحریم‌های ایران و سایر کشورها از طریق پردازش تراکنش‌های ۲۶۰ میلیون دلاری ارز دیجیتال جریمه کرد. بیت ترکس در آن زمان گفت که خوشحال است که این موضوع را به طور کامل حل و فصل کرده است.
یکی از سخنگویان Binance.US که برای این مقاله تماس گرفته بود، اعلام کرد که ارقام رویترز برای تراکنش‌های بایننس با صرافی‌های ایرانی دقیق نیست، بلکه «ترکیبی از تراکنش‌های مستقیم و غیرمستقیم داده‌های Chainanalysis است که رقم را افزایش می‌دهد.» این سخنگو رقم دیگری را مطرح نکرد.
این سخنگو تأکید کرد که Binance.US به تمام قوانین قابل‌اجرا آمریکا در مورد مبادلات دارایی‌های دیجیتال پایبند است و فقط به نهادهایی اجازه انجام معاملات را می‌دهد که از «فرایند غربالگری دقیق» عبور کرده باشند.
نوبیتکس و سایر صرافی‌های رمزارز ایرانی توسط آمریکا تحریم نشده‌اند. رویترز شواهدی مبنی بر استفاده شرکت‌های تحریم شده ایرانی از صرافی Binance.US پیدا نکرد.
بهترین گزینه برای رفع این مشکل چیست؟
نوبیتکس، بزرگ‌ترین صرافی ایرانی در سال ۲۰۱۷ راه‌اندازی شد. امیرحسین راد، دکترای فلسفه و مهندسی شیمی از دانشگاه صنعتی شریف، مدیریت این صرافی را برعهده دارد. بر اساس پروفایل لینکدین وی، رویترز متوجه شد که راد نظری پیرامون این مقاله منتشر نکرده است.
هدف نوبیتکس، فراهم‌کردن شرایط سرمایه‌گذاری برای ایرانیان در ارزهای دیجیتال با وجود «سایه تحریم‌ها» است. ازآنجایی‌که تحریم‌ها بر توانایی ایران برای تجارت با دنیای خارج ضربه زده است، کریپتو در تجارت فرامرزی به ایران کمک بسیاری کرده است. این صرافی اعلام کرد که به عنوان یک پل امن بین ۳.۵ میلیون ایرانی و دنیای ارزهای دیجیتال عمل می‌کند.
نوبیتکس در گزارش سالانه خود در سال ۲۰۲۱ اعلام کرد که ۷۰ درصد از تراکنش‌های رمزارز ایران را پردازش کرده است. این صرافی اخیراً در سال جاری به کاربران خود توصیه کرد که از بایننس در چندین پست در وب‌سایت و کانال‌های رسانه‌های اجتماعی خود استفاده کنند. داده‌های Chainalysis حاکی از این است که کاربران نوبیتکس از آوریل سال ۲۰۱۸ شروع به انتقال بیت‌کوین از طریق بایننس کردند.
در راهنمای معاملاتی که نوبیتکس در سامانه خود منتشر کرده است، از کاربران ایرانی خود می‌خواهد که برای تبدیل ریال ایران به ارز دیجیتال، حساب باز کنند و سپس به ارز خارجی نظیر بایننس (معتبرترین صرافی از دید نوبیتکس)، انتقال دهند. در پست‌های بعدی نوبیتکس، آنها به صراحت اعلام کردند که بایننس بهترین گزینه برای ایرانیان است و این صرافی مشکلات کمتری برای آنها به وجود می‌آورد.
با توجه به خطر ناشی از تحریم‌های ایالات متحده، نوبیتکس به کاربران خود هشدار می‌دهد که از انتقال مستقیم رمزارز از این صرافی به بایننس اجتناب کنند. در عوض، چندین کیف پول دیجیتال برای انتقال وجه در مراحل جداگانه ایجاد کنند. داده‌های Chainalysis نشان می‌دهد که حجم تراکنش‌های توکن ترون بین نوبیتکس و بایننس از اوت سال ۲۰۲۰ افزایش‌یافته است.
در همان ماه، بنیان‌گذار توکن ترون در توییتر خود گفت که این توکن ویژگی جدیدی را برای کاربران فعال کرده است که آنها می‌توانند هویت خود را پنهان کنند. سان نوشت که این ویژگی zk-SNARK نام دارد، «از داده‌های کاربر در حریم خصوصی او در صنعت کریپتو محافظت می‌کند.»
مقاله‌ای که سال گذشته در یکی از مجله‌های اختصاصی وزارت دادگستری منتشر شد، بیان کرد که این ویژگی، امکان دسترسی افراد ناشناس به رمزارزها را بیشتر می‌کند، چون آنها «به دنبال حفظ حریم خصوصی برای پنهان کردن رفتار خود هستند».
نوبیتکس به کاربران توصیه کرد که به دلیل «امنیت بالا» کیف پول‌های دیجیتال را با بایننس، برای خرید توکن ترون باز کنند. نوبیتکس در یک پست وبلاگی در ژوئیه سال ۲۰۲۱ گفت zk-SNARK قابلیت کلیدی برای پنهان نگه‌داشتن کسانی دارد که ارز دیجیتال کاشت و برداشت می‌کنند.
بر اساس داده‌ها، پس از اینکه بایننس در تاریخ ۲۰ اوت ۲۰۲۱، نظارت خود را روی مشتریان سخت‌تر کرد، مشتریان نوبیتکس همچنان می‌توانند از بایننس برای تجارت توکن ترون و سایر توکن‌های رمزارزی استفاده کنند. بایننس تراکنش‌های مستقیم نوبیتکس را بین آن تاریخ تا نوامبر سال جاری به ارزش بیش از یک میلیارد دلار پردازش کرد که بسیار بیشتر از سایر مبادلات بین‌المللی بوده است. داده‌ها نشان می‌دهند که در اکتبر سال جاری، ۲۰ میلیون دلار ترون به‌صورت مستقیم بین صرافی بایننس و نوبیتکس جریان داشته است.
بر اساس گزارش Chaianalysis در ماه سپتامبر، ایرانی‌های تحریم شده از وزارتخانه دادگستری آمریکا، از نوبیتکس برای انجام معاملات ارزی خود استفاده می‌کنند. داده‌های Chainalysis نشان می‌دهد که بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲، کیف پول‌های دیجیتال ایرانی‌های تحریم شده، بیش از ۲۳۰ هزار دلار وجوه باج‌افزار بیت‌کوین دریافت کردند. این وجوه همگی به صرافی رمزارز نوبیتکس انتقال شده است.
خزانه‌داری آمریکا در همان ماه گفت که ایرانیان تحریم شده همگی وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هستند. مقامات ایرانی واکنشی به اظهار نظرات خزانه‌داری آمریکا نشان ندادند و در مجموع، تحریم‌های آمریکا علیه ایران را «یک‌جانبه، غیرقانونی و ظالمانه» خطاب کردند.
