دیتاسنتر محل ذخیره و نگهداری اطلاعات موجود روی اینترنت است.
هر وب‌سایت، بازی آنلاین و شبکه اجتماعی که روزانه بازدید و استفاده می‌کنیم؛ روی یکی از دیتاسنترهای ایران یا جهان است.
در برخی مواقع نیاز داریم بهترین دیتاسنتر را برای خودمان انتخاب کنیم اما آیا دیتاسنترها مشابه هم هستند؟
چگونه بهترین دیتاسنتر را پیدا کنیم؟ آیا تعریف دیگران و خود شرکت سازنده مرکزداده کافی است یا باید سراغ ویژگی‌ها، مشخصات و امکانات آن‌ها برویم؟
بهترین مراکز داده جهان دارای چه ویژگی‌هایی هستند و از نظر کارایی، سرعت و مصرف انرژی چه وضعیتی دارند؟ در این مطلب به ۱۰ ویژگی مهم بهترین دیتاسنترهای جهان اشاره می‌کنیم.
دیتاسنتر (Data Center) چیست؟
سیسکو، دیتاسنتر یا مرکزداده را این‌طور تعریف می‌کند: به طور ساده، دیتاسنتر یک مرکز فیزیکی است که کسب‌وکارها و سازمان‌ها از آن برای نگهداری اپلیکیشن‌ها و داده‌های حیاتی خود استفاده می‌کنند.
دیتاسنترها مملو از تجهیزات شبکه، ذخیره‌سازی و سرورها به همراه کیلومترها کابل، دستگاه‌های خنک‌کننده، منبع‌های تولید و توزیع انرژی و سیستم‌های امنیتی هستند.
در سال ۲۰۲۳، نزدیک به ۱۰ هزار دیتاسنتر بزرگ و میلیون‌ها مرکزداده کوچک، ۲۴ ساعته در سراسر جهان مشغول به کار هستند و هر سال حدود ۲۰ درصد به آن‌ها افزوده می‌شود.
در ایران هم ده‌ها دیتاسنتر بزرگ وجود دارد که اطلاعات و سرویس‌های ما روی آن‌ها قرار دارند. وقتی از اینترنت بانک استفاده می‌کنید؛ اطلاعات بانکی شما روی یکی از همین دیتاسنترها است.
انواع دیتاسنترها
دیتاسنترها را می‌توان از نظر اندازه، نوع سرویس‌دهی یا دسترسی، مالکیت، فناوری و ظرفیت دسته‌بندی کرد. در یک دسته‌بندی، شش مدل دیتاسنتر داریم:
دیتاسنتر سازمانی (Enterprise Data Center)
مرکز داده‌ای که به طور ویژه و اختصاصی برای یک سازمان و شرکت ساخته شده باشد را دیتاسنتر سازمانی(اینترپرایس) می‌گویند.
معمولا این دیتاسنترها درون یک سازمان ساخته شده و بخش آی تی، مسئولیت نگهداری و تعمیر آن را برعهده دارد.
معماری و فناوری‌های مراکز داده سازمانی شدیدا وابسته به نیازمندی‌های آن سازمان است تا بتواند اپلیکیشن‌ها و ترافیک بار کاری آن شرکت را مدیریت کند.
دیتاسنتر کلوکیشن (Colocation Data Center)
یک دیتاسنتر کلوکیشن یا چند مستاجری، فضاهایی هستند که می‌توانند توسط کسب‌وکارها و سازمان‌ها اجاره شوند.
برخی از سازمان‌ها نیروی متخصص یا هزینه و دانش فنی ساخت و نگهداری دیتاسنتر را ندارند؛ بنابراین ترجیح می‌دهند یک مرکزداده کلوکیشن خریداری کنند و صرفا دیتاهای خود را روی آن قرار دهند. باقی کارهای نگهداری دیتاسنتر کلوکیشن با اپراتورها و مالکین دیتاسنتر است.
دیتاسنتر ابری (Cloud Data Center)
در دیتاسنتر ابری، می‌توان هم فضای ذخیره‌سازی برای دیتاها و هم زیرساخت اجاره کنید.
شما از طریق سرویس‌های مختلف به زیرساخت فیزیکی دیتاسنترها دسترسی دارید؛ در حالی که از امن‌ترین، مطمئن‌ترین و مناسب‌ترین سخت‌افزار استفاده می‌کنید.
مراکزداده ابری، انعطاف‌پذیری و امکانات بیشتری نسبت به دیتاسنترهای کلوکیشن در اختیار مشتریان قرار می‌دهند.
دیتاسنتر ابرمقیاس (Hyperscale Data Center)
شرکت‌های خیلی بزرگ و سازمان‌هایی که نیاز به زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در مقیاس بسیار بزرگ نیاز دارند؛ سراغ ساخت دیتاسنترهای ابرمقیاس می‌روند.
در کل جهان، حدود ۸۰۰ مرکزداده ابرمقیاس وجود دارد که مالکیت آن‌ها نیز عموما دست شرکت‌های بزرگ فناوری مانند آمازون، مایکروسافت، گوگل، متا، اپل و اکوئینیکس است.
این مراکزداده نیاز به انرژی بسیار زیاد، سیستم‌های سرمایشی قدرتمند، ژنراتورهای بزرگ به عنوان منبع انرژی پشتیبان و فضاهای فیزیکی بزرگی دارند و معمولا هزاران سرور و رک در آن‌ها نصب می‌شود.
دیتاسنتر اج و میکرو
مراکزداده کوچک و عموما قابل حملی که در نزدیکی افراد، خدمات و بخش‌های مختلف یک کسب‌وکار نصب می‌شوند تا عملیات ذخیره‌سازی، پردازش، تجزیه و تحلیل و استخراج بی‌درنگ اطلاعات انجام شود؛ دیتاسنترهای اج یا لبه گفته می‌شوند. این دیتاسنترها کمک می‌کنند تا خدمات با تاخیر بسیار پایین به دست مشتریان برسد.
دیتاسنتر ماژولار و کانتینر (Container/Modular Data Center)
مرکزداده‌ای که قابل حمل و کانتینری باشد یا بتوان ماژول‌های آن را به سرعت تعویض کرد و از قطعات از پیش آماده استفاده کند؛ دیتاسنتر سیار ، دیتاسنتر ماژولار، موبایل دیتاسنتر یا مرکز داده قابل حمل گفته می‌شود.
سرورها، تجهیزات ذخیره‌سازی، تجهیزات شبکه، یوپی‌اس‌ها، ژنراتورهای برق و سیستم‌های تهویه هوا و غیره، همگی از پیش ساخته شدند و فقط باید براساس نیاز یک مشتری، سرهم‌بندی شوند.
دیتاسنتر سیار را می‌توان به صورت ثابت و دائمی استفاده کرد یا در مواقع اضطراری و بحرانی، موقتا در یک مکان استقرار و نصب کرد.
ویژگی‌های بهترین دیتاسنترهای جهان
اگر می‌خواهید از میان میلیون‌ها مرکزداده در جهان، بهترین دیتاسنتر را برای میزبانی از اطلاعات و سرویس‌های خود انتخاب کنید؛ باید بدانید یک دیتاسنتر مدرن چه ویژگی‌هایی دارد و باید از چه امکاناتی برخوردار باشد:
۱- مکان دیتاسنتر
به لطف فناوری‌های کلاود و دسترسی از راه دور، داده‌های شما می‌تواند در هر نقطه‌ای از کره زمین ذخیره شوند اما باید بررسی کنید مرکزداده انتخابی شما در کجا واقع شده است. آیا در نزدیکی بلایای طبیعی قرار ندارد؟ به ایستگاه آتش‌نشانی نزدیک است؟ آسیب‌های انسانی خطری برای مرکزداده محسوب نمی‌شوند؟ فاصله‌اش با محل کسب‌وکار شما چقدر است؟
۲- امنیت فیزیکی
به همان اندازه که امنیت داده‌ها اهمیت دارد؛ امنیت خود دیتاسنتر حیاتی است.
این امنیت فیزیکی شامل دوربین‌های مدار بسته و نظارت تصویری ۲۴ ساعته، کنترل دسترسی چند لایه، سنسورهای تشخیص تردد و حرکت، ابزارهای بیومتریک برای احرازهویت در گیت‌های ورودی و خروجی، دیوارها و درب‌های تقویت شده و غیر قابل نفوذ است.
۳- افزونگی شبکه و برق
بهترین دیتاسنترهای دنیا، از منبع‌های مختلف پشتیبان انرژی مانند یوپی‌اس‌ها برخوردار هستند.
نه تنها برق، بلکه باید سرورها، شبکه، سیستم سرمایشی، واحدهای توزیع برق و بخش‌های دیگری هم چندین لایه افزونگی داشته باشند تا در صورت خرابی یک قطعه یا سیستم، سریعا سیستم به طور خودکار وارد عمل شده و قطعه سالم وارد مدار شود.
یک مرکزداده هرچقدر روی افزونگی انرژی و شبکه خود کار کند؛ آپتایم بالاتری خواهد داشت که یک فاکتور اساسی رتبه‌بندی در مراکزداده است.
۴- ظرفیت و مقیاس‌پذیری
هنگامی می‌توان یک دیتاسنتر را فوق‌العاده تلقی کرد که ظرفیت‌های مدیریت توسعه و تغییر را داشته باشد.
وقتی نیاز به افزایش فضای ذخیره‌سازی دارید یا پهنای‌باند بیشتری برای تبادل اطلاعات نیاز است؛ در سریع‌ترین زمان ممکن در اختیار شما قرار بگیرد و چندین ماه در نوبت برای نصب سرورها و رک‌های جدید نباشید.
انتخاب مرکزداده‌ای که تجهیزات و زیرساخت کافی برای رفع نیازهای کسب‌وکارتان را داشته باشد، بسیار با اهمیت است.
۵- سیستم سرمایشی کارآمد
سیستم سرمایشی (یا سیستم خنک‌کننده) پاشنه آشیل دیتاسنترها است. در دهه اخیر، بیشترین تحقیقات، سرمایه‌گذاری و نوآوری‌ها در سیستم‌های سرمایشی بوده تا بتوانند تضمین کنند همه تجهیزات در یک دمای استاندارد کار می‌کنند.
مرکزداده‌ای کارآمد است که از یک سیستم سرمایشی بهینه سود ببرد؛ حالا این راهکار می‌تواند خنک‌کننده راهروی سرد و گرم، خنک‌کننده مایع سرد یا طبیعی باشد.
۶- قابلیت اطمینان و دسترس‌پذیری
هیچ مشتریی دوست ندارد قطعی‌های مکرر یک سرویس را تجربه کند. برخی از مشتریان حتی قطعی یک دقیقه در طول ۳۶۵ روز را هم تحمل نمی‌کنند.
پیش از عقد قرارداد با یک اپراتور مرکزداده، بررسی کنید از نظر قابلیت اطمینان و دسترس‌پذیری در چه وضعیتی است؟
آیا دسترس‌پذیری ۹۹.۹۹ درصد دارد؟
امکانات این دیتاسنتر از نظر ژنراتور برق پشتیبان، یوپی‌اس‌ها، خنک‌کننده اضافی، سیستم برق و سایت پشتیبان چگونه است.
۷- پنل توزیع برق هوشمند
دیتاسنترهای مدرن امروزی سعی می‌کنند از پنل‌های توزیع برق (PDU) پیشرفته و هوشمند استفاده کنند.
پاور برق‌های هوشمند، ضمن اینکه امکان جمع‌آوری اطلاعات و نظارت آنلاین بر مصرف برق تجهیزات را فراهم می‌کنند؛ در بسیاری از تصمیم‌گیری‌های مهم برای دیتاسنتر مانند افزایش کارایی، کاهش مصرف انرژی، خرابی یک قطعه، کاهش هزینه‌ها، جلوگیری از هدر رفت برق، مدیریت گرما و رطوبت، نظارت بر مصرف برق سرور و رک نقش دارند.
یک PDU هوشمند و مبتنی بر IP، باعث انعطاف‌پذیری در طراحی دیتاسنتر و رک‌ها شده و تفاوت‌های بزرگی رقم می‌زند.
۸- طراحی ماژولار
اگر می‌خواهیم نیم نگاهی به آینده داشته باشیم؛ باید سراغ طراحی‌های ماژولار دیتاسنترها برویم و از طراحی‌های ثابت سنتی فاصله بگیریم.
فقط یک طراحی ماژولار است که اجازه افزایش ظرفیت و توسعه مرکز داده را در دنیای کلان داده کنونی به ما می‌دهد.
۹- مانیتورینگ و نظارت بر همه‌چیز
یک دیتاسنتر موفق، ابزارهای نظارتی و رصد آنی و آنلاین همه دارایی‌هایش را دارد.
در واقع، به طور گسترده از ابزارهای DCIM (مدیریت زیرساخت دیتاسنتر) استفاده شده و به طور مستمر، فرآیندها و رویه‌ها رصد می‌شوند تا گام به گام بهینه‌تر شوند.
۱۰- قیمت
قطعا در پارامترهای انتخاب بهترین دیتاسنتر، باید نگاهی به هزینه‌ها و تعرفه‌های خدمات و راهکارهای مرکزداده هم داشته باشید. بودجه‌های سازمان‌ها و کسب‌وکارها محدود است؛ به‌ویژه در ایران که سهم سرمایه‌گذاری روی زیرساخت و آی‌تی پایین بوده و عموما هر سازمانی نمی‌تواند پول‌های کلانی برای زیرساخت فناوری اطلاعات خود هزینه کند.
چگونه بهترین دیتاسنتر را بسازیم؟
گاهی اوقات به این فکر می‌افتیم که خودمان یک دیتاسنتر در محل شرکت داشته باشیم. در واقع، به جای گشتن دنبال بهترین دیتاسنتر، دنبال ساخت بهترین دیتاسنتر باشیم.
جدای از اینکه هزینه نگهداری و توسعه آن‌ها بسیار بالا است؛ مراکزداده موجودات بسیار پیچیده‌ای هستند و شما به دانش، تجربه، تخصص و امکانات سطح بالایی برای طراحی، ساخت، نگهداری و پشتیبانی دیتاسنتر نیاز دارید.
امروزه، مراکزداده کلاود و کلوکیشن بیشتر مورد استفاده و استقبال کسب‌وکارها قرار می‌گیرند و تمایل برای ساخت مرکزداده در محل شرکت، کمتر شده است.
ضمن اینکه، برخی شرکت‌ها، صفر تا صد راهکارهای دیتاسنتر را به شما ارائه می‌کنند و نیازی نیست خودتان متخصص دیتاسنتر داشته باشید یا دنبال ساخت دیتاسنتر بروید.
