رمز عبور؛ میراثی از گذشته برای زمانه‌ای متفاوت
رمزهای عبور تا همین چندی پیش، عنصر حیاتی ورود به حساب‌های کاربری و حفاظت از اطلاعات شخصی و سازمانی در دنیای اینترنت و فناوری اطلاعات به‌شمار می‌رفتند. با وجود ظهور راهکارهای پیشرفته‌ای همچون کلید امنیتی (passkey) و احراز هویت بیومتریک، بسیاری از کاربران همچنان وابسته به رمزعبورهایی متشکل از حروف، اعداد و کاراکتر هستند. اما پیشرفت چالش‌ها و تهدیدات سایبری باعث شده این روش دیگر پاسخگوی نیازهای امنیتی عصر دیجیتال نباشد و حتی به نقطه ضعفی خطرناک بدل شود. نمونه بارز آن، خبر افشای بی‌سابقه میلیاردها رمز عبور در فضای وب است.
لو رفتن شانزده میلیارد رمز عبور در اینترنت؛ ابعادی بی‌سابقه
اخیراً پژوهشگران Cybernews اعلام کردند که مجموعه‌ای از ۳۰ دیتاست حاوی اطلاعات محرمانه در سال جاری در سطح اینترنت منتشر شده که هر یک از چندین میلیون تا بیش از ۳.۵ میلیارد رکورد را شامل می‌شود. جمع این داده‌ها بالغ بر ۱۶ میلیارد رمز عبور است که نشان‌دهنده یک بحران امنیتی بی‌سابقه در میان اخبار فناوری جهان است.
نکته قابل توجه اینکه اغلب این رمزعبورها برای نخستین بار افشا شده‌اند؛ به جز حدود ۱۸۰ میلیون مورد که پیشتر در ماه مه در یک پایگاه داده ناایمن یافت شده بود. پژوهشگران هشدار داده‌اند که روند انتشار چنین دیتاست‌های عظیم و نو همچنان ادامه دارد و هر چند هفته یکبار نمونه‌های جدید کشف می‌شود.
سازوکار افشای داده؛ نقش بدافزارهای سرقت اطلاعات
مطالعات نشان می‌دهد بیشتر این اطلاعات با استفاده از ابزارهای موسوم به اینفواستیالر (Infostealer) یا بدافزارهای ویژه استخراج داده از دستگاه‌های کاربران به سرقت رفته‌اند. هکرها موفق شده‌اند به اطلاعات حساب‌های بزرگ مثل Apple، Google، GitHub، Facebook، Telegram و سرویس‌های دولتی دسترسی پیدا کنند. البته همانطور که Cybernews تأکید می‌کند، این موضوع به معنای نفوذ مستقیم به سرورها یا پایگاه داده شرکت‌ها نیست، بلکه اغلب لینک ورود این سرویس‌ها از روی دستگاه‌های آلوده کاربران جمع‌آوری شده‌اند.
در برخی موارد، اطلاعات حساس دیگری همچون کوکی و توکن جلسه نیز کنار رمز عبور در پایگاه افشاشده به چشم می‌خورد. این امر می‌تواند شرایط لازم برای عبور بدون مشکل از احراز هویت دومرحله‌ای (2FA)، به‌ویژه در سرویس‌هایی که پس از تعویض رمز عبور کوکی‌ها را ریست نمی‌کنند، را فراهم نماید.
تأثیرگذاری واقعی این افشاگری
گرچه ۱۶ میلیارد رمز عبور عددی حیرت‌انگیز است، اما این موضوع الزاماً به معنای تحت تاثیر قرار گرفتن ۱۶ میلیارد حساب مجزا نیست؛ چرا که تکرار و همپوشانی در داده‌ها وجود دارد. با این حال هنوز تا اعلام رقم دقیق، وضعیت نگران‌کننده باقی‌ست.
هکرها با این داده‌ها چه می‌کنند؟
اگر حساب‌های کاربری تنها مبتنی بر رمزعبور باشند و کاربر مدت‌ها رمز خود را تغییر نداده باشد، مجرمان سایبری به راحتی می توانند با جستجو در دیتابیس‌های افشاشده به آن دسترسی یابند. اما تهدیدات تنها به این مورد خلاصه نمی‌شود.
دریافت کوکی یا توکن جلسه لو رفته این امکان را به هکرها می‌دهد تا حتی سیستم 2FA را نیز دور بزنند، به ویژه اگر پس از تغییر رمز عبور، کوکی‌ها به‌روزرسانی نشوند. علاوه بر این، حملات فیشینگ با استفاده از داده‌های هویتی مسروقه شدت می‌گیرد؛ مجرم سایبری می‌تواند رمز شما را وارد کند و شما را برای ارائه رمز دومرحله‌ای فریب دهد. اگر کد را ارسال کنید، کنترل کامل حساب را از دست می‌دهید.
چرا باید با رمز عبور خداحافظی کنیم؟
در دهه‌های گذشته، رمز عبور، ابزار شماره یک حفاظت دیجیتال بود. اما تهدیدات پیچیده امروزی (و عادی شدن افشای اطلاعات کلان) اثبات می‌کند که دیگر نمی‌توان صرفاً به آن تکیه داشت. حتی استفاده از رمز عبور قوی و منحصربه‌فرد، مدیر رمز عبور و 2FA، به تنهایی کافی نیستند.
ماهیت سیستم امنیتی وابسته به داده‌ای که می‌تواند سرقت شود، ایمن نیست. تحول در راه است؛ و خوشبختانه فناوری‌های نوین، این نقص را برطرف ساخته‌اند.
کلید امنیتی (Passkey): آینده احراز هویت دیجیتال
کلید امنیتی به عنوان راهکار پیشرفته جایگزین رمز عبور، تحول بنیادی در امنیت آنلاین ایجاد می‌کند. این تکنولوژی برخلاف رمزعبور، قابلیت سرقت یا افشای مستقل ندارد و امکان افشای آن به دلیل اتصال اختصاصی به دستگاه شخصی مثل گوشی هوشمند، تقریبا صفر است. هکرها با هیچ روشی نمی‌توانند شما را به ارائه passkey گول بزنند، چون بدون شناسایی اثر انگشت، اسکن چهره یا ورود PIN روی دستگاه، دسترسی به حساب غیرممکن می‌شود.
کلیدهای امنیتی مزایای رمز عبور و 2FA را با هم دارند: هم کاربری آسان و سریع، هم الزام دسترسی فیزیکی به دستگاه هنگام ورود، همانند خواص امنیتی احراز هویت چندمرحله‌ای.
ویژگی‌ها و مزایای کلید امنیتی
- غیر قابل سرقت یا شبیه‌سازی توسط نفوذگر
- نیازمند حضور فیزیکی کاربر و دستگاه معتبر
- ترکیب هوشمند با اثر انگشت، چهره یا PIN
- سهولت در استفاده و حذف دغدغه حفظ و به یادآوردن رمزهای متعدد
سازگاری و کاربرد کلید امنیتی در بازار فناوری
امروزه غول‌های فناوری جهان مانند اپل، گوگل، مایکروسافت، فیسبوک و X فرآیند پشتیبانی از passkey را در سرویس‌های خود آغاز کرده‌اند؛ روندی که به سرعت در حال گسترش بین شرکت‌ها و اپلیکیشن‌ها است. اگر حساب کاربری شما این قابلیت را دارد، بدون معطلی آن را فعال کنید تا در مقابل موج بعدی افشای داده‌ها در امان باشید.
حساب‌هایی که هنوز passkey را نمی‌پذیرند؛ راهکار ایمن‌سازی
هرچند پوشش کلی passkey هنوز فراگیر نشده، برای حساب‌هایی که همچنان بر رمز عبور تکیه دارند، باید امنیت را تقویت کنید:
- استفاده از رمز عبور قوی (ترکیبی پیچیده و منحصربه‌فرد برای هر حساب)
- عدم تکرار رمز بین حساب‌ها و بروزسانی منظم با توجه به اخبار افشای اطلاعات
- فاتح کردن حافظه خود با یک نرم‌افزار «مدیریت رمز عبور» امن و معتبر؛ این کاربردها با رمزنگاری قدرتمند، تعامل هوشمند و امکان تولید رمزهای تصادفی، مدیریت رمزها را ایمن و ساده می‌سازند. ابزارهایی مثل 1Password، Bitwarden و Dashlane گزینه‌های محبوب در بازار هستند. (برای راهنمای بهتر، PCMag سال ۲۰۲۵ لیست بهترین‌ها را معرفی کرده است.)
- فعال‌سازی احراز هویت دومرحله‌ای (2FA) برای هر حسابی که از آن پشتیبانی می‌کند؛ حتی اگر passkey قوی‌ترین متد باشد، 2FA همچنان سپر دفاعی مهم هنگام لو رفتن رمز است.
با افزایش تعداد سرویس‌هایی که passkey را اضافه می‌کنند (به تازگی فیسبوک نیز افزوده است)، بهتر است همواره گزینه‌های امنیتی را بررسی و استفاده از کلید امنیتی را جایگزین رمز عبور کنید.
جمع‌بندی؛ گام به سوی آینده‌ای امن در فناوری اطلاعات
هجوم بی‌سابقه افشای داده‌ها، پایان دوران رمز عبور را تسریع بخشیده است. امنیت سایبری دیگر با تکیه بر مکانیزم‌هایی که قابلیت سرقت و افشا دارند محقق نمی‌شود. پیشرفت فناوری‌هایی چون passkey، بیومتریک و احراز هویت چندمرحله‌ای، امنیت کاربران و سازمان‌ها را به سطحی بالاتر ارتقاء می‌دهد. اکنون زمان آن رسیده تا با تغییر عادات و مهاجرت به فناوری‌های نوین احراز هویت، با خطرات روزافزون حملات سایبری مقابله کنیم و امنیت دیجیتال خود را تضمین نماییم.
سرویس‌های فناوری روز به روز گزینه‌های جدیدتری جهت احراز هویت امن‌تر ارائه می‌کنند؛ پس به‌روزرسانی اطلاعات و ابزارهای امنیتی، مسئولیتی شخصی و جمعی برای تمامی کاربران دنیای دیجیتال است.
