پیش‌زمینه علمی: تغییرات چرخش زمین و نقش عوامل نجومی
چرخش زمین به دور محور خود همواره یکی از بنیادی‌ترین موضوعات در اخترشناسی و ژئوفیزیک محسوب می‌شود. درحالی‌که طی دوران‌های طولانی زمین‌شناسی میزان چرخش سیاره ما تغییرات قابل‌توجهی داشته است، حتی در مقیاس زمانی کوتاه‌تر نیز این نرخ می‌تواند دستخوش نوسان شود. به عنوان مثال، در دوران مزوزوئیک (عصر دایناسورها)، طول هر روز حدود ۲۳ ساعت بود. تحقیقات نشان می‌دهد که در عصر برنز نیز طول روز به طور میانگین ۰٫۴۷ ثانیه کوتاه‌تر از امروز ثبت شده بود. پیش‌بینی‌ها حاکی است که تا ۲۰۰ میلیون سال آینده، طول روز به ۲۵ ساعت افزایش خواهد یافت.
کوتاه‌ترین روزهای سال ۲۰۲۴: نقش ماه و عوامل داخلی زمین
بر اساس گزارش سرویس بین‌المللی گردش و سامانه‌های مرجع زمین (IERS)، در تابستان سال جاری زمین برای سه روز به طور موقت سریع‌تر از معمول خواهد چرخید. به طور دقیق، در تاریخ‌های ۹ ژوئیه، ۲۲ ژوئیه و ۵ اوت (۱۸ تیر، ۳۱ تیر و ۱۵ مرداد ۱۴۰۳) زمین کوتاه‌ترین روزهای خود را تجربه خواهد کرد. دلیل این پدیده فاصله بیشتر ماه نسبت به خط استوا است که بر سرعت چرخش سیاره اثر می‌گذارد.
بررسی داده‌ها نشان می‌دهد که کوتاه‌ترین روز سال، ۵ اوت، تقریباً ۱٫۵۱ میلی‌ثانیه کوتاه‌تر از میانگین خواهد بود. جالب اینکه رکورد آن در ۵ ژوئیه ۲۰۲۴ شکسته شد؛ زیرا طول روز در آن زمان ۱٫۶۶ میلی‌ثانیه کوتاه‌تر از معمول ثبت شد. این تغییرات اگرچه در مقیاس انسانی بسیار جزئی است، اما از نظر علمی و سامانه‌های کنترل زمان اهمیت بسزایی دارند. لازم به ذکر است رویدادهایی همچون زلزله‌ها، فوران‌های آتشفشانی، جزر و مد، و تحولات داخلی زمین، همگی می‌توانند بر نرخ چرخش سیاره اثرگذار باشند.
پیشنهاد تغییر ساعت جهانی: پرش ثانیه‌های کبیسه و پیامدهای علمی
ناظران و پژوهشگران زمان طی سال‌های اخیر با تغییرات جالبی مواجه شده‌اند. طبق اعلام IERS و رصدخانه نیروی دریایی آمریکا در واشینگتن دی‌سی، از سال ۲۰۲۰ تاکنون روندی مبنی بر افزایش سرعت چرخش زمین مشاهده شده است. این افزایش تا حدی بوده که پیش‌بینی می‌شود نخستین بار در تاریخ، باید یک ثانیه را از ساعت جهانی کم کنیم (پرش ثانیه منفی یا Negative Leap Second)؛ اتفاقی که انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۹ رخ دهد. طبق گزارش timeanddate.com، این روند در سال ۲۰۲۵ نیز ادامه خواهد داشت و توقفی برای آن متصور نیست.
تحقیقات و دیدگاه‌های علمی درباره علل شتاب چرخش
دکتر لئونید زوتوف، متخصص دینامیک چرخش زمین از دانشگاه دولتی مسکو، در گفتگو با timeanddate.com مطرح می‌کند: «هیچ‌کس انتظار چنین روندی را نداشت.» وی که در سال ۲۰۲۲ نیز مطالعه‌ای پیرامون علت افزایش اخیر سرعت چرخش زمین منتشر کرده است، می‌افزاید: «علت این شتاب هنوز به‌طور قطعی مشخص نشده است. اکثر دانشمندان فرض می‌کنند که منشأ این پدیده درون ساختار داخلی زمین است، چراکه مدل‌های اقیانوسی و جوی قادر به توجیه چنین افزایش چشم‌گیری نیستند.»
با این حال، زوتوف تاکید دارد که این روند یک پدیده جدید نیست و به معنای بازگشت زمین به شرایط عصر دایناسورها نخواهد بود. انتظار می‌رود سرعت چرخش، مطابق روند طبیعی و با تأثیر عواملی مانند ذوب یخ‌های قطبی، به تدریج دوباره کاهش یابد.
نتیجه‌گیری
تغییرات هرچند جزئی در مدت زمان یک روز، بیانگر دینامیک پیچیده چرخش کره زمین و تعامل آن با اجرام آسمانی مانند ماه است. این تغییرات نه تنها از جنبه علمی بلکه در سامانه‌های دقیق زمان‌سنجی و فناوری‌هایی همچون سامانه‌های مکان‌یاب جهانی (GPS) اهمیت فراوانی دارند. پیگیری و تحلیل دقیق دلایل این نوسانات همچنان یکی از موضوعات اصلی پژوهش‌های زمین‌شناسی و اخترشناسی خواهد بود، به ویژه با توجه به ضرورت‌های زمان‌سنجی جهانی و تأثیراتی که تغییرات کوچک در سرعت چرخش زمین می‌تواند بر سامانه‌های فناوری امروزی داشته باشد.
