پیشینه علمی: ارتباط تغذیه سالم و سلامت کبد
رژیم غذایی مدیترانه‌ای که بر مصرف فراوان گیاهان، میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، مغزیجات، روغن زیتون، ماهی و مرغ تاکید دارد و میزان گوشت قرمز، قند و لبنیات در آن پایین است، به‌عنوان یکی از سالم‌ترین الگوهای تغذیه‌ای جهان شناخته می‌شود. پژوهش‌های گسترده پیشین نشان داده‌اند که این رژیم می‌تواند موجب افزایش طول عمر، کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و پیشگیری از انواع سرطان‌ها شود. اما اکنون، مطالعات جدید ابعاد تازه‌ای از تاثیرات مثبت این رژیم را در حوزه بیماری‌های کبدی آشکار ساخته‌اند.
کبد چرب متابولیک (MASLD)؛ یک معضل جهانی
کبد چرب متابولیک (Metabolic dysfunction-associated steatotic liver disease – MASLD) وضعیتی شایع است که بر اساس برآوردها، نزدیک به یک سوم جمعیت جهان را درگیر کرده است. این بیماری نتیجه انباشت بیش‌ازحد چربی در سلول‌های کبد بوده و می‌تواند به التهاب، فیبروز (زخم کبد)، تا حتی سرطان منجر شود. افزون بر این، MASLD به شدت با بیماری‌های متابولیکی مانند چاقی و دیابت نوع ۲ مرتبط است.
مرور نتایج مطالعات بالینی: شواهد از اسپانیا
تیمی تحقیقاتی از دانشگاه روویرا ای ویرخیلی اسپانیا، با هدف بررسی هرچه عمیق‌تر تاثیرات رژیم مدیترانه‌ای بر MASLD، نتایج ۱۳ پژوهش و کارآزمایی بالینی را با حضور ۹۲۶ شرکت‌کننده تحلیل کردند. تمامی افراد شرکت‌کننده به نوعی مبتلا به کبد چرب متابولیک بودند و الگوهای رژیمی متنوعی را دنبال می‌کردند. نتایج نشان داد رژیم مدیترانه‌ای بیشترین تاثیر مثبت را در کاهش نشانه‌های بیماری و بهبود شاخص‌های کلیدی سلامت داشت؛ رژیم‌های مبتنی بر روزه‌داری متناوب نیز تاثیر قابل توجهی بر کنترل وزن، تنظیم قند خون و کاهش التهاب از خود نشان دادند.
مزایای بالینی رژیم مدیترانه‌ای و روزه‌داری متناوب
در جمع‌بندی این مطالعات، پژوهشگران تاکید کردند که اجرای استراتژی‌های تغذیه‌ای مبتنی بر رژیم مدیترانه‌ای و روزه‌داری متناوب می‌تواند خطرات متابولیکی را کاهش داده و به بهبود عملکرد کبدی بینجامد. با این‌حال، متخصصان اذعان داشتند که انجام مطالعات طولانی‌مدت و دقیق‌تر برای تایید کامل این نتایج و فرآیندهای زیربنایی ضروری است.
توضیح علمی رژیم مدیترانه‌ای
رژیم مدیترانه‌ای ریشه در عادات غذایی مردم کشورهای حوزه مدیترانه، به‌ویژه یونان و ایتالیا دارد و هزاران سال است که در این مناطق رواج دارد. ویژگی بارز این سبک تغذیه، تاکید آن بر مصرف مواد طبیعی و حذف تدریجی مواد غذایی فرآوری‌شده، شکر و گوشت قرمز است. بررسی‌ها نشان داده‌اند که این سبک تغذیه افزون بر کاهش شدت بیماری کبد چرب (fatty liver)، سلامت عمومی بدن را نیز ارتقا می‌بخشد؛ با این حال، دانشمندان همچنان در حال کشف مکانیزم‌های دقیق تاثیر این رژیم بر بافت‌های کبدی و فرایندهای متابولیک هستند.
پیامدهای پژوهش برای سلامت جهانی
MASLD یک وضعیت پیچیده است که عوامل متعددی از جمله ژنتیک، وضعیت ایمنی-متابولیک و الگوهای تغذیه‌ای در ایجاد و پیشرفت آن نقش دارند. نقش رژیم غذایی در مدیریت و پیشگیری از کبد چرب متابولیک، امروز بیش از پیش مورد توجه محققان قرار گرفته است. همانطور که پژوهشگران تاکید کردند: «بررسی تاثیر رژیم‌های غذایی در بهبود عملکرد کبد و تعادل سیستم ایمنی-متابولیکی، می‌تواند کلید کنترل بهتر MASLD باشد.» همچنین، شواهد اولیه حاکی از آن است که اجرای رژیم مدیترانه‌ای در کنار سبک زندگی سالم می‌تواند نه تنها روند پیشرفت MASLD را کند سازد، بلکه از بروز آن نیز جلوگیری نماید؛ هر چند به مطالعات گسترده و طولانی‌مدت نیازمندیم تا نقش دقیق این مداخلات مشخص شود.
جمع‌بندی
براساس نتایج جدید پژوهش‌ها، رژیم مدیترانه‌ای به عنوان یکی از موثرترین و علمی‌ترین رویکردهای تغذیه‌ای، ظرفیت چشمگیری در پیشگیری و کنترل بیماری کبد چرب متابولیک دارد. هرچند هنوز نیازمند مطالعات عمیق‌تر و درازمدت‌تر هستیم، اما شواهد فعلی نشان می‌دهد که پیروی از این رژیم می‌تواند منجر به بهبود عملکرد کبد و کاهش ریسک فاکتورهای متابولیک شود. اتخاذ این الگوی تغذیه‌ای همراه با سبک زندگی سلامت‌محور، گامی مهم در جهت ارتقای سلامت عمومی و کاهش بار بیماری‌های مزمن مانند MASLD به شمار می‌رود.