انقلابی نو در جمعآوری دادههای زیستی با استفاده از فناوری موبایل
در عصر پیشرفت فناوری و گسترش اپلیکیشنهای موبایل، هر کاربر گوشی هوشمند میتواند در کشف و حفاظت از گونههای زیستی نقش آفرین باشد. اپلیکیشن iNaturalist بهعنوان یکی از پیشتازان علم شهروندی، طی ۱۵ سال گذشته با استقبال چشمگیری روبهرو شده است و میلیونها کاربر در سراسر جهان از آن برای ثبت انواع گیاهان و جانوران بهره میبرند. به تازگی، مطالعهای گسترده نشان داده است که همین عکسها و رصدهای روزمره کاربران منبع عظیمی برای پژوهشهای علمی و توسعه علم زیستمحیطی فراهم کرده است.
رشد انفجاری iNaturalist؛ پلتفرمی برای مشارکت جهانی
این اپلیکیشن که از سال ۲۰۰۸ فعالیت خود را آغاز کرده، هماکنون بیش از ۲۰۰ میلیون مشاهده توسط بیش از ۳ میلیون کاربر در سطح جهان به ثبت رسانده است. طبق پژوهشی که در نشریه BioScience منتشر شد، تعداد مقالات علمی داوریشدهای که از دادههای iNaturalist استفاده میکنند در پنج سال اخیر بیش از ده برابر افزایش یافته است. این تحول نه تنها نشاندهنده اهمیت دادههای جمعسپاریشده است، بلکه بازتابی از نقش کلیدی فناوری اطلاعات در آینده تحقیقات زیستی محسوب میشود.
دقت و تنوع دادهها؛ برتری iNaturalist نسبت به رقبا
یکی از ویژگیهای منحصربهفرد iNaturalist، تکیه بر جامعه کاربران برای تعیین صحت گونهها است. برخلاف اپهایی که صرفاً به هوش مصنوعی متکیاند، در iNaturalist تأیید انسانها الزامی است تا اطلاعات به سطح «راهبرد پژوهشی» برسد. این همکاری گسترده باعث افزایش دقت دادهها و اعتبار علمی آنها شده است؛ به نحوی که دانشمندان در دهها زمینه از جمله مطالعه محیط زیست، تشخیص گونههای مهاجم و حتی کشف گونههای ناشناخته به این اطلاعات تکیه دارند.
امکانات کلیدی و نحوه عملکرد اپلیکیشن
- قابل استفاده در سیستمعاملهای iOS و اندروید
- رابط کاربری ساده و گام به گام برای ثبت مشاهدات
- امکان اشتراکگذاری دادهها با مؤسسات بزرگی مانند Global Biodiversity Information Facility (GBIF)
- بستر تعاملی برای تبادل نظر بین کاربران و کارشناسان
مهمتر از همه این است که هر کاربر، بدون داشتن تخصص خاص، میتواند نقش موثری در پروژههای علمی بینالمللی ایفا کند.
کاربردهای واقعی و تأثیر اجتماعی
بیش از ۳/۵ میلیون کاربر فعال iNaturalist هماکنون به دانشمندان در پایش پراکندگی گونهها، ردیابی گونههای مهاجم، بررسی تأثیرات تغییرات اقلیمی و حتی کشف گونههای جدید کمک میکنند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۱ یک کاربر کلمبیایی با ثبت نخستین عکس از گونه نادری به نام «راسو کلمبیایی» سهمی بیبدیل در یک پژوهش زیستی ایفا کرد و داده او در یک مقاله علمی در سال ۲۰۱۹ مورد استفاده قرار گرفت. تاکنون اطلاعات جمعآوری شده توسط کاربران این پلتفرم در مقالات ۱۲۸ کشور و برای بیش از ۶۳۸ خانواده زیستی به کار رفته است؛ موضوعی که بر تاثیر بینظیر جمعسپاری دیجیتال در جامعه پژوهشی دلالت دارد.
جایگاه iNaturalist در بازار اپلیکیشنها و آینده علم شهروندی
در شرایط بحران جهانی تنوع زیستی و انقراض فزاینده گونهها، نیاز به ابزارهای فناورانه، کمهزینه و قابل اعتماد بیش از پیش احساس میشود. آمار نشان میدهد تا سال ۲۰۲۲ تنها در ایالات متحده ۲۱۱ گونه گیاهی و جانوری منقرض و بیش از ۲۲۸۸ گونه در معرض تهدید قرار گرفتهاند. iNaturalist با گردآوری دادههای گسترده و اعتبار علمی بالا، به یکی از مهمترین ابزارهای پایش و حفاظت از تنوع زیستی جهان تبدیل شده است.
جمعبندی؛ آیندهای روشن برای مشارکت فناورانه در علم
با توجه به رشد شتابان دادههای ثبت شده در iNaturalist و افزایش اعتبار آن در مقالات علمی بینالمللی، به نظر میرسد این روند نه تنها ادامه خواهد یافت بلکه میتواند الگویی کارآمد برای سایر حوزههای علوم رایانشی و جمعسپاری داده باشد. اگر شما هم یک گوشی هوشمند در اختیار دارید، همین امروز میتوانید بخشی از این جنبش جهانی و تحولآفرین باشید.