هوش مصنوعی مولد با سرعت خیرهکنندهای در حال تکامل است و اکنون با ورود به فاز سوم، شاهد ظهور نسل جدیدی از سیستمها به نام “ایجنتها” هستیم. این ایجنتها، فراتر از چتباتها و دستیاران پیشین، توانایی فعالیت مستقل، کار تیمی و استفاده از ابزارهای تخصصی برای انجام وظایف پیچیده را دارند. در این گزارش، با مفهوم ایجنتهای هوش مصنوعی، قابلیتها، کاربردها، چالشها و نقش آنها در آینده تکنولوژی آشنا خواهیم شد.
تحول از چتباتها تا ایجنتهای هوش مصنوعی
به گزارس سایت theconversation،، انقلاب چتباتها، با معرفی ChatGPT در نوامبر ۲۰۲۲ آغاز شد. این فناوری با امکان مکالمه طبیعی و پاسخگویی سریع، تحولی در ارتباط انسان و ماشین ایجاد کرد. هرچند، رابط کاربری مکالمهای و محدودیت اجرای دستورات پیچیده، سبب شد خیلی از نیازهای کاربران بیپاسخ بماند. این خلأ با پیدایش دستیاران هوشمند یا “کوپایلوت” تا حدی جبران شد. دستیارهایی که مبتنی بر مدلهای زبانی بزرگ بوده و بهصورت نظارتشده میتوانند امور مختلف را برعهده بگیرند.
در گام بعدی، ایجنتها وارد میدان شدند. تفاوت اصلی ایجنتها با نسل قبلی، میزان استقلال و هدفمحوری آنهاست. این سیستمها قادرند بهصورت مستقل یا تیمی، برای دستیابی به اهداف مشخص کار کنند و از تواناییهای پیشرفته در استدلال، یادگیری و حافظه بهره ببرند.
ویژگیهای کلیدی ایجنتهای هوش مصنوعی
یکی از خصوصیات بارز ایجنتها، امکان همکاری چند ایجنت بهصورت همزمان است. ایجنتها نه تنها میتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، بلکه قادرند وظایف را تقسیم، برنامهریزی، تصمیمگیری و هماهنگی کنند تا مسائل پیچیده به شکلی مؤثرتر حل شود.
علاوه بر این، ایجنتها به عنوان “کاربران ابزار” نیز مطرح هستند. آنها میتوانند برای انجام کارهای تخصصی از نرمافزارهایی مانند مرورگر وب، صفحهگستردهها، سیستمهای پرداخت آنلاین و سایر ابزارهای دیجیتال بهره ببرند. همین امر سبب میشود در کاربردهای متنوعی از اتوماسیون اداری تا پژوهش علمی، تحول گسترده ایجاد شود.
سال پرشتاب توسعه ایجنتهای هوشمند
اواخر سال گذشته میلادی، پیشرفت ایجنتیک AI محسوس شد. لحظهای مهم وقتی رقم خورد که شرکت Anthropic به چتبات Claude خود امکان تعامل با کامپیوتر را همانند یک انسان داد. با این نوآوری، Claude توانست به منابع مختلف داده دسترسی پیدا کند، اطلاعات مرتبط را استخراج و فرمهای آنلاین را پر کند. به سرعت، دیگر بازیگران بزرگ هوش مصنوعی وارد میدان شدند. OpenAI ایجنت مرورگر وب “Operator” را معرفی کرد؛ مایکروسافت “Copilot Agent” و گوگل و متا نیز به ترتیب “Vertex AI” و “Llama” را معرفی کردند.
استارتاپهای چینی نیز خلاقیتهای ویژهای از خود نشان دادند. استارتاپ Monica با ایجنت Manus خود موفق شد خرید املاک را انجام داده و ضبط جلسات را به یادداشتهای خلاصه تبدیل کند. Genspark موتور جستجوی ایجنتی ارائه داد که همانند گوگل، نمایی خلاصه و کاربردی به همراه لینکهای عملیاتی در اختیار کاربر میگذارد. همچنین، Cluely با معرفی ایجنتی که وعده “تقلب در هر چیزی” را میدهد، توجه زیادی جلب کرد هر چند موفقیت چندانی کسب نکرده است.
تخصصگرایی در ایجنتها: تحول در برنامهنویسی و مهندسی نرمافزار
همه ایجنتهای هوش مصنوعی برای کاربری عمومی طراحی نشدهاند؛ برخی تخصصی عمل میکنند. حوزه برنامهنویسی یکی از پیشگامان این عرصه است. ایجنت Copilot مایکروسافت و Codex شرکت OpenAI از برجستهترین نمونهها هستند که بهطور مستقل میتوانند کدنویسی کنند، کدها را بررسی و خطاها و کندی عملکرد را شناسایی نمایند.
قابلیتهای کاربردی: جستجو و خلاصهسازی اطلاعات
یکی از قابلیتهای مهم مدلهای مولد، جستجو و خلاصهسازی اطلاعات است. ایجنتها میتوانند وظایف پژوهشی پیچیده را که نیازمند روزها زمان یک کارشناس انسانی است، در زمان کوتاهتری انجام دهند. مثلاً ایجنت Deep Research شرکت OpenAI قادر به انجام تحقیقات چندمرحلهای آنلاین است. در کنار آن، سیستم “همکار دانشمند” گوگل (Google AI Co-Scientist) با رویکرد چندایجنتی سعی در ایدهپردازی و ارائه طرحهای پژوهشی نوین برای دانشمندان دارد.
کاربردهای اداری و سازمانی ایجنتها
ایجنتهای هوشمند به سرعت راه خود را به سازمانها و مشاغل باز کردهاند. در سال ۲۰۲۴، شرکت Telstra بهصورت گسترده از اشتراکهای Copilot مایکروسافت استفاده کرد. بر اساس گزارش این شرکت، خلاصه جلسات و تهیه پیشنویس محتوا توسط هوش مصنوعی باعث صرفهجویی ۱ تا ۲ ساعت کاری هفتگی برای هر کارمند شده است. شرکتهای کوچکتر هم از مزایای ایجنتها بهره میگیرند؛ به عنوان نمونه، شرکت ساختمانی Geocon در استرالیا از یک ایجنت تعاملی برای مدیریت عیبیابی پروژههای ساختمانی استفاده کرده است.
مزایا و معایب: فرصتها و تهدیدهای ایجنتهای هوش مصنوعی
علیرغم هیجان فراوان، ایجنتها بدون ریسک نیستند. هم OpenAI و هم Anthropic بر لزوم نظارت انسانی برای کاهش خطا و آسیب پافشاری دارند. OpenAI اذعان کرده است که ایجنت ChatGPT میتواند در ساخت سلاحهای بیولوژیک و شیمیایی خطرآفرین باشد؛ اما شواهد کافی برای ارزیابی میزان این خطر منتشر نکرده است.
پرونده Anthropic با پروژه Vend نشان داد چطور ایجنتها در دنیای واقعی میتوانند غیرقابل پیشبینی عمل کنند: ایجنت مسئول دستگاه فروش شرکت، بر اثر خطا و توهم، به جای مواد غذایی یک یخچال پر از مکعب تانگستن تحویل داد! در موردی دیگر، یک ایجنت برنامهنویسی کل پایگاه داده یک توسعهدهنده را حذف کرد و در توضیح فقط گفت “دچار وحشت شدم!”
علاوه بر این، روند فزاینده استفاده از ایجنتها میتواند منجر به حذف جایگاههای شغلی، به ویژه مشاغل ساده دفتری و فعالیتهایی شود که پیشتر نیاز به مهارت انسانی پایینتری داشتند. از سوی دیگر، افراد ممکن است بیش از حد به ایجنتها تکیه کنند و وظایف شناختی مهم خود را واگذار نموده، با بروز خطا، حملات سایبری یا توهمات سیستم دچار آسیب و خسارت جدی شوند.
هزینه واقعی بهرهگیری از ایجنتها نیز هنوز مشخص نیست. تمامی سیستمهای هوش مصنوعی مولد نیازمند مصرف بالای انرژی هستند و این خود بر قیمت تمامشده خدمات و محصولات، به ویژه در پروژههای پیچیده، تأثیر میگذارد.
آیندهای با ایجنتهای بیشتر و هوشمندتر: یادگیری و ساخت ایجنت اختصاصی
با وجود دغدغهها و چالشها، نشانهها حاکی از آن است که ایجنتهای هوش مصنوعی روز به روز قدرتمندتر شده و حضور پررنگتری در محیط کار و زندگی ما پیدا خواهند کرد. بهتر است از همین حالا با کار با ایجنتها یا حتی ساخت ایجنت شخصی آشنا شوید و بر نقاط قوت و نقاط ضعف آنها تسلط پیدا کنید.
برای کاربران عمومی، دسترسی به ایجنتها از طریق پلتفرم Copilot Studio مایکروسافت ساده و ایمن است. این سرویس با دارا بودن فروشگاه ایجنت، مدیریت داخلی و ابزارهای تنظیمات امنیتی، نقطه شروع مناسبی است. اگر به دنبال ماجراجویی و ساخت ایجنت تخصصی هستید، فریمورک Langchain این امکان را فقط با پنج خط کدنویسی در اختیار شما میگذارد تا ایجنت اختصاصی بسازید.
در نهایت، موفقیت و رقابت در اقتصاد آینده دیجیتال تا حد زیادی به درک عمیق از کارکردها، چالشها و فرصتهای ایجنتهای هوش مصنوعی گره خورده است. متخصصان و علاقهمندان حوزه تکنولوژی اکنون بیش از هر زمان دیگر باید دانش و مهارت خود در زمینه ایجنتهای هوشمند را ارتقاء دهند تا بتوانند تهدیدها را مدیریت و از مزایا به بهترین شکل بهرهمند شوند.
