کشف دوباره مار نخی باربادوس: کوچکترین مار شناختهشده جهان
مار نخی باربادوس (Tetracheilostoma carlae) که به عنوان ریزترین گونه مار روی زمین شناخته میشود، پس از حدود بیست سال بیخبری، دوباره در طبیعت باربادوس مشاهده شد. این گونه فوقالعاده کوچک برای نخستین بار طی یک پژوهش زیستمحیطی توسط وزارت محیط زیست باربادوس و گروه حفاظتی Re:wild در ماه مارس در منطقه مرکزی این جزیره کارائیب پیدا شد.
ویژگیها و اهمیت زیستشناسی مار نخی باربادوس
به نوشته ساینس آلرت، این مار کوچک، که گاه با کرم خاکی اشتباه گرفته میشود، در اولین بلوغ خود تنها ۸ تا ۱۰ سانتیمتر طول دارد؛ یعنی تقریباً به اندازه یک سکه کوچک. مار نخی باربادوس با نوارهای نارنجی در پشت، چشمهایی در کنار سر و یک فلس کوچک روی پوزه، از دیگر مارها متمایز میشود. مارهای نخی باربادوس نابینا و بسیار مرموز هستند. به گفته کانر بلیدز، از کارگزاران پروژه وزارت محیط زیست که در کشف این گونه مشارکت داشت، این مارها در طبیعت بسیار کمیاباند و از سال ۱۸۸۹ تاکنون تنها چند بار مشاهده آنها به طور قطعی ثبت شده است.
فرآیند کشف و صحتسنجی گونه
فرایند بازکشف این مار پس از بیش از یک سال پژوهش و جستجو حاصل شد. جستجوگران سنگهای دفنشده در ریشه درختان را جابهجا کردند تا سرانجام موفق به مشاهده این مار نادر، که کنار یک کرم خاکی یافت شد، گردیدند. مار کشفشده سپس برای بررسی دقیقتر به دانشگاه وستایندیز منتقل شد. از آنجا که این گونه شباهت زیادی به مار نابینای برامنینی (گونهای مهاجم) دارد، شناسایی و صحتسنجی آن زیر میکروسکوپ انجام شد و سپس دوباره به زیستگاه اصلی برگردانده شد.
چالشهای حفاظتی و اهمیت زیستبوم
با توجه به اینکه تنها دو درصد از جنگلهای بکر باربادوس باقی مانده و بیشتر مساحت جزیره طی ۴۰۰ سال اخیر به کشاورزی تخصیص یافته است، مار نخی باربادوس در خطر انقراض جدی قرار دارد. این مار تنها یک عدد تخم میگذارد و تولیدمثل آن جنسیتی است؛ در حالی که مار نابینای برامنینی میتواند بدون جفتگیری نیز تخم بارور تولید کند. این ویژگی تولیدمثلی سبب افزایش آسیبپذیری جمعیت مار نخی باربادوس میشود.
جاستین اسپرینگر از Re:wild درباره این کشف میگوید: «بازکشف مار نخی پیامی جدی برای مردم باربادوس است که جنگلهای باقیمانده ارزش بالای بومشناسی و حفاظتی دارند و نه تنها برای این گونه مار، بلکه برای سایر گیاهان، جانوران و میراث طبیعی ما ضروریاند.»
نتیجهگیری
کشف دوباره مار نخی باربادوس نهتنها توجه جامعه زیستشناسی را به اهمیت حفاظت از زیستبومهای بومی جلب میکند، بلکه اهمیت تنوع زیستی جزایر کارائیب را نیز برجسته میسازد. چنین یافتههایی یادآوری میکنند که گونههای نادر حتی پس از سالها غیبت از دیدهها، میتوانند هنوز در طبیعت حضور داشته باشند – به شرط آنکه حفاظت از زیستگاههای آنها جدی گرفته شود.