با ادامه روند گرمایش زمین، فشارهای گرمایی بر بدن انسان افزایش مییابد. یک مطالعه گسترده نشان میدهد قرارگیری مکرر در معرض امواج گرما میتواند روند پیری زیستی را به اندازه رفتارهایی مانند مصرف منظم الکل یا سیگار تسریع کند. این پژوهش که بهدست تیمی از دانشگاه هنگکنگ انجام شده، دادههای 24,922 نفر از ساکنان تایوان را که بین سالهای 2008 تا 2022 تحت معاینات پزشکی قرار گرفتهاند بررسی کرده است. محققان سوابق پزشکی این افراد را با تخمین تعداد امواج گرمایی احتمالی بر اساس آدرسهای ثبتشدهشان مقایسه کردند.
روششناسی و معیارهای پیری زیستی
اندازهگیری و طبقهبندی مواجهه با گرما
محققان شرکتکنندگان را بر اساس میزان مواجهه با امواج گرما در چهار گروه دستهبندی کردند. این طبقهبندی بر پایه دادههای اقلیمی محلی و سابقه سکونت افراد صورت گرفت تا تخمین واقعگرایانهتری از مواجهه در دوره 2008–2022 ارائه شود.
پیری زیستی در برابر پیری تقویمی
نتایج نشان داد افرادی که در معرض امواج گرما بیشتری بودهاند امتیازهای بالاتری در نشانگرهای زیستی مرتبط با پیری زیستی داشتند. پیری زیستی معیاری از عملکرد واقعی بافتها، اندامها و سلولهاست، برخلاف سن تقویمی که صرفاً سالهای گذشته از تولد را اندازه میگیرد. هر پله بالاتر در گروهبندی مواجهه با گرما معادل افزایشی بین 0.023 تا 0.031 سال در مقیاس پیری زیستی گزارش شد؛ مرزی که پژوهشگران آن را در سطح آثار شناختهشدهای مانند سیگار، الکل، رژیم غذایی و فعالیت بدنی قرار میدهند.
تفسیر نتایج و پیامدهای سلامت عمومی
در مقاله منتشرشده، پژوهشگران مینویسند: «مطالعات پیشین تأثیرات زیانبار امواج گرما بر بیماریهای مرتبط با سن، بهویژه در سالمندان، را نشان دادهاند و پیشنهاد شده است که پیری میتواند یک عامل قابل تغییر در پاسخ به امواج گرما باشد.» آنها تأکید میکنند که درک رابطه امواج گرما و پیری زیستی میتواند مکانیسمهای احتمالی تأثیرات سلامت این پدیده را توضیح دهد و سازگاری جمعیت با تغییرات اقلیمی را تسهیل کند.
این تحقیق، اگرچه رابطه علی مستقیم را اثبات نمیکند، اما مزیت مهمی نسبت به مطالعات پیشین دارد: اندازه نمونه بزرگ و دوره طولانی مشاهده که باعث افزایش قدرت و قابلیت تعمیم نتایج میشود. یافتهها بر این نکته تأکید میکنند که گرمای شدید میتواند به آسیب بافتی منجر شود و پیری زیستی تحتتأثیر عوامل متعددی همچون چاقی، رژیم غذایی و وضعیت اقتصادی-اجتماعی قرار دارد.
گروههای آسیبپذیر و راهکارهای سیاستی
مطالعات پیشین نشان دادهاند سالمندان، ساکنان مناطق روستایی و کارگران شاغل در مشاغل فیزیکی معمولاً بیشتر در معرض گرما قرار دارند. پژوهشگران مینویسند: «این مطالعه نیاز به توسعه سیاستهای بیشتر برای پرداختن به نابرابریهای محیطی و افزایش سازگاری جمعیت نسبت به پیامدهای سلامت ناشی از امواج گرما را برجسته میسازد.»
دستاوردها در زمینه جمعیت پیرتر
با توجه به روند پیری جمعیت جهانی — بهطوری که تا سال 2050 حدود 16 درصد جمعیت جهان 65 سال یا بیشتر خواهند داشت — نتایج این مطالعه اهمیت تازهای مییابد: هر چه طول عمر افزایش یابد، ضروری است که سالهای اضافی زندگی با کیفیت و سلامت بیشتری سپری شوند. پژوهشگران نتیجهگیری میکنند: «این مطالعه بر ضرورت سیاستها و مداخلات هدفمند برای تقویت ظرفیت سازگاری، کند کردن فرایند پیری و ترویج پیری سالم تأکید دارد.»
نتیجه گیری
یافتههای این مطالعه بزرگ نشان میدهد که امواج گرما میتوانند پیری زیستی را به میزانی قابلتوجه — و قابل قیاس با عوامل شناختهشدهای مثل سیگار و الکل — تسریع کنند. این نتیجه بر نیاز به استراتژیهای سازگاری جمعی، سیاستهای کاهش نابرابریهای محیطی و برنامههای حفاظتی ویژه برای گروههای آسیبپذیر تأکید میکند. آمادگی برای افزایش دمای جهانی نه تنها مسئله زیستمحیطی، بلکه اولویتی برای سلامت عمومی در دهههای آینده است.