گزارش «بررسی گذار انرژی چین 2025» از مؤسسه Ember نشان میدهد رشد عظیم سرمایهگذاریها در انرژی خورشیدی، بادی، ذخیرهسازی و الکتریکیسازی در چین نهتنها مصرف سوختهای فسیلی در داخل کشور را کاهش داده، بلکه زنجیره تأمین فناوری پاک را در سطح جهانی متحول کرده است. بین سالهای 2015 تا 2023 سهم انرژی حاصل از سوختهای فسیلی در مصرف نهایی انرژی چین 1.7 درصد کاهش یافت، در حالی که مصرف برق 65 درصد رشد کرد.
آمارهای کلیدی و روندهای فنی
در نیمه اول 2025، تولید برق مبتنی بر سوختهای فسیلی نسبت به سال قبل حدود 2 درصد کاهش یافت، در حالی که تولید از باد و خورشید بهترتیب 16 و 43 درصد افزایش داشت. در بازه دوازدهماهه منتهی به ژوئن 2025، برای اولین بار ترکیب انرژی باد و خورشید بیش از مجموع برق تولیدی از سدها، نیروگاههای هستهای و زیستتوده بود. ظرف تنها چهار سال قبل از آن، تولید این دو منبع نیمی از سطح فعلی بود.
سرمایهگذاری رکوردشکن و توسعه زیرساخت شبکه
شتاب این تحول با سرمایهگذاریهای سنگین تأمین میشود: در سال 2024، چین حدود 625 میلیارد دلار در انرژی پاک سرمایهگذاری کرد که معادل 31 درصد از کل سرمایهگذاری جهانی بود. این منابع مالی ظرفیت باد و خورشید را بین 2021 و 2024 به حدود 1,400 گیگاوات افزایش داده و ظرفیت ذخیرهسازی باتری را تقریباً سه برابر کرده است (حدود 95 گیگاوات). همچنین هزینههای توسعه شبکه برق به حدود 85 میلیارد دلار رسید تا ادغام منابع متغیر تجدیدپذیر و کاهش هدررفت (curtailment) آسانتر شود.
الکتریکیسازی بخشها و پیامدهای اقتصادی
تا سال 2023 برق حدود 32.4 درصد از مصرف نهایی انرژی چین را شامل میشد و هر سال تقریبا یک درصد به این سهم افزوده میشود. برق اکنون بزرگترین منبع تامین انرژی در ساختمانها (39 درصد) و صنعت (31 درصد) است و برای اولین بار در سال 2023 در بخش صنعت از زغال جلو زده است. به گفته تحلیلگران Ember، این تغییرات عمیقاً در ساختار اقتصاد چین جای گرفتهاند؛ انرژی پاک صرفاً یک اهداف اقلیمی نیست، بلکه ارزانتر، امنتر و پایهای برای رقابتپذیری آینده محسوب میشود. در 2024، سرمایهگذاری و تولید در بخش انرژی پاک نزدیک به 1.9 تریلیون دلار به اقتصاد ملی افزود؛ رقمی معادل حدود یک دهم تولید ناخالص داخلی چین.
قابلیتها، ویژگیها و مقایسه تکنولوژیها
پنل خورشیدی و توربین بادی
چین حدود 80 درصد از پنلهای خورشیدی و 60 درصد از توربینهای بادی دنیا را تولید میکند. ویژگیهای کلیدی پنلها شامل هزینه تولید پایینتر، بازدهی افزایشی و یکپارچگی بهتر با سیستمهای ذخیرهسازی است. توربینهای بادی نیز در مدلهای ساحلی و خشکی بهینه شدهاند تا بازده در سرعتهای مختلف باد حفظ شود.
ذخیرهسازی باتری و مدیریت شبکه
افزایش چشمگیر ظرفیت ذخیرهسازی (باتری لیتیوم-یون و فناوریهای نوین دیگر) امکان مدیریت بهتر بار، کاهش curtailment و هموارسازی تولید متغیر خورشیدی/بادی را فراهم میکند. مقایسه بین راهحلهای ذخیرهسازی نشان میدهد باتریها برای پاسخهای سریع و پیکزدایی مناسباند، در حالی که ذخایر مبتنی بر هیدروژن و پمپذخیره (pumped hydro) برای نگهداری انرژی بلندمدت گزینههای تکمیلی هستند.
مزایا، موارد کاربرد و سناریوهای عملیاتی
مزایا: کاهش هزینه برق برای مصرفکننده و صنعت، امنیت تأمین انرژی، کاهش انتشار گازهای گلخانهای و ایجاد مراکز صنعتی جدید حول تولید قطعات و باتری. موارد کاربرد: نصب فتوولتائیک در بامها و مزارع خورشیدی، پارکهای بادی مقیاسپایدار، سیستمهای ترکیبی خورشید+باتری برای مراکز داده یا خطوط تولید، و ادغام در ناوگانهای خودروهای برقی (EV) برای افزایش انعطافپذیری شبکه. این فناوریها به صنایع در سرعتبخشی برقرسانی و کاهش وابستگی به نفت و گاز کمک میکنند.
اثر جهانی و رقابت بازار
چین نه تنها تولیدکننده بزرگ قطعات است، بلکه صادرکننده خودروهای برقی، باتریها و پمپهای حرارتی نیز به شمار میرود و سه چهارم پتنتهای نوآوری در انرژی پاک از سوی شرکتها و مؤسسات چینی ثبت میشود. این عرضه گسترده باعث سقوط هزینهها شده و به کشورهای نوظهور اجازه داده است مستقیماً وارد سیستمهای پاک شوند. در 2024، تقریباً یکچهارم اقتصادهای نوظهور سهم بیشتری از انرژی نهایی خود را از برق تأمین کردند تا آمریکا، و نزدیک به دو سوم آنها سهم بالاتری از برق را از خورشید تولید کردند.
پیامد برای صادرکنندگان سوخت فسیلی و ریسکها
کاهش تقاضای سوخت فسیلی در چین و رشد صادرات فناوری پاک میتواند نقطه عطفی در تبدیل روند رشد تقاضای جهانی به نزول ساختاری باشد. اما Ember هشدار میدهد که آینده وابسته به سرعت مقیاسپذیری این فناوریها در اقتصادهای در حال رشد خارج از OECD است؛ در غیر این صورت کاهش چین ممکن است با رشد تقاضا در دیگر مناطق جبران شود.
نمونههای موفق و درسهای راهبردی
تحول چین نشان میدهد وقتی چشماندازی بلندمدت با سیاستگذاری هماهنگ و سرمایهگذاری هدفمند ترکیب شود، میتوان همزمان صنعتیسازی را ارتقا داد، اشتغال ایجاد کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. این یک اثبات امکان (proof of concept) برای دولتها و شرکتهایی است که به دنبال تسریع گذار انرژی هستند.
جمعبندی
تحول انرژی در چین بیش از یک روند ملی است؛ این یک اختلال تکنولوژیک-بازاری است که زنجیرههای تأمین، هزینهها و استراتژیهای انرژی را در سراسر جهان دگرگون میکند. برای متخصصان فناوری، سرمایهگذاران و سیاستگذاران، این فرصت و هشدار همزمان مطرح است: یا از موج نوآوری استفاده کنید یا خطر عقبماندگی صنعتی و از دست دادن سهم بازار را بپذیرید.