در یک مطالعه مشاهدهای گسترده که محققان دانشگاه نیویورک (NYU) انجام دادند، نتایج نشان میدهد جراحیهای باریاتریک—از جمله اسلیو معده (sleeve gastrectomy) و بایپس معده (gastric bypass)—به مراتب در کاهش وزن مؤثرتر از داروهای مبتنی بر سمگلوتاید مانند اوزمپیک (Ozempic) و همچنین تیرزپاتاید هستند. این داروها در گروهی از داروهای آگونیست گیرنده گلوکاجونمانند پپتید-1 (GLP-1) قرار میگیرند که با تقلید هورمون طبیعی GLP-1 اشتها را کاهش میدهند و کنترل قند خون را بهبود میبخشند.
مقایسه مبتنی بر پروندههای سلامت صورت گرفت و افراد با معیارهای سنی، شاخص توده بدنی (BMI) و سطح قند خون همسانسازی شدند. نتیجه کلیدی: میانگین کاهش وزن دو ساله در گروه جراحی حدود 25.7 درصد از وزن کل بدن بود، در حالی که گروه دریافتکننده داروها بهطور میانگین 5.3 درصد کاهش وزن را تجربه کردند. این تفاوت نشان میدهد در دنیای واقعی تأثیر داروهای GLP-1 بر کاهش وزن کمتر از آن چیزی است که در کارآزماییهای بالینی گزارش شده است.
زمینه علمی و روششناسی
مکانیسم عملکرد GLP-1: داروهای سمگلوتاید و تیرزپاتاید با فعالسازی مسیرهای گیرنده GLP-1، احساس سیری را تقویت و مصرف کالری را کاهش میدهند. این داروها همچنین اثرات مفیدی بر کنترل گلوکز دارند و به همین دلیل ابتدا برای درمان دیابت نوع 2 تایید شدند.
روش مطالعه: پژوهشگران پروندههای سلامت الکترونیکی را برای یافتن بیمارانی که یا تحت جراحی باریاتریک قرار گرفته یا یک سال مداوم نسخه GLP-1 داشتند، مقایسه کردند. همسانسازی آماری بر اساس سن، BMI و سطح قند خون انجام شد تا مقایسه منصفانهتری بین این دو روش فراهم آید.
محدودیتها و علل تفاوت: یکی از عوامل اصلی تفاوت بزرگ، پایبندی (adherence) به درمان است؛ محققان اشاره کردند که تا 70 درصد از بیماران ممکن است ظرف یک سال مصرف دارو را قطع کنند. در مقابل، اثر جراحیها دائمیتر است ولی نیاز به پیگیری طولانیمدت در رژیم و ورزش دارد. محققان همچنین بر این نکته تاکید کردند که کارآزماییهای بالینی GLP-1 کاهش وزنی بین 15 تا 21 درصد گزارش کردهاند، اما بررسی پروندههای واقعی نشان میدهد نتایج در عمل کمتر است.
نتایج کلیدی، پیامدها و منافع جانبی
- کاهش وزن: جراحی باریاتریک بهطور میانگین حدود پنج برابر مؤثرتر در کاهش وزن نسبت به دریافت داروهای GLP-1 گزارش شد.
- کنترل قند خون: هر دو روش باعث بهبود گلوکز میشوند، اما در این مطالعه کنترل قند پس از جراحی بهتر از گروه دارویی بود.
- مزایای فراتر از وزن: اوزمپیک و داروهای مشابه به کاهش خطر عوارض قلبی-عروقی و حتی برخی انواع سرطان مرتبط با چاقی کمک میکنند؛ بنابراین بحث بر سر صرفاً «کاهش وزن» نخواهد بود بلکه نفع متابولیک کلی نیز مهم است.
نکته تعارض منافع: مطالعه توسط انجمن آمریکایی جراحی متابولیک و باریاتریک (ASMBS) تأمین مالی شده است؛ این نهاد منافع روشهای جراحی را ترویج میدهد که باید در تفسیر نتایج مد نظر قرار گیرد.
دیدگاه کارشناسی
«در کارآزماییهای کنترلشده ممکن است نتایج بهینهتری ببینیم، اما شواهد دنیای واقعی نشان میدهد که پیگیری درمان و هزینههای مستقیم منجر به کاهش اثربخشی داروها میشود» — آوری براون (Avery Brown)، رزیدنت جراحی در NYU، هنگام ارائه نتایج.
محدودیتهای جراحی
جراحی باریاتریک هرچند مؤثر است اما تهاجمی، دائمی و همراه با خطرات و نیاز به تغییرات مادامالعمر در سبک زندگی است. انتخاب بین دارو و جراحی باید بر اساس وضعیت پزشکی، ترجیحات بیمار، هزینهها و دسترسی به مراقبتهای تخصصی انجام شود.
پیشنهادهای پژوهشی آینده
کاراتان چاپرا (Karan Chhabra)، جراح باریاتریک در دانشگاه NYU، اشاره کرده است که مطالعات آینده باید بهینهسازی نتایج GLP-1، شناسایی بیمارانی که سود بیشتری از جراحی خواهند برد و نقش هزینههای پرداخت از جیب بیمار را بررسی کنند.
دیدگاه کارشناسیِ تخصصی — Expert Insight
دیدگاه دکتر لیلا منصوری، اندوکرینولوژیست (داستانی)
«در تصمیمگیری درمانی لازم است مزایا و معایب هر گزینه را با بیمار مرور کنیم. برای برخی افراد که ریسک جراحی قابل قبول و انتظارات واقعبینانه دارند، باریاتریک میتواند سریعتر و پایدارتر به کاهش وزن و بهبود متابولیک منجر شود. برای دیگران، ترکیب درمان دارویی GLP-1 با تغییرات رفتاری و پایش دقیق ممکن است مناسبتر باشد.»
نتیجه گیری
نتیجهگیری این است که در دنیای واقعی جراحیهای باریاتریک بهطور قابلتوجهی در کاهش وزن مؤثرتر از داروهای GLP-1 مانند اوزمپیک و تیرزپاتاید هستند، اما انتخاب درمان به عوامل متعدد پزشکی، اقتصادی و ترجیح بیمار بستگی دارد. هر دو مسیر درمانی مزایای متابولیک دارند و نیازمند پیگیری و حمایت بلندمدت برای حفظ نتایج هستند. پژوهشهای آینده باید بهینهسازی پیروی از درمانهای دارویی، تعیین معیارهای انتخاب بیمار برای جراحی و بررسی اثر هزینهها بر موفقیت درمان بپردازند.