یک مطالعه بزرگ که از بیش از ۱.۲ میلیون داده تلفنی جمعآوریشده طی یک پیمایش مراکز کنترل و پیشگیری بیماریهای ایالات متحده (CDC) را تحلیل کرده، نشان میدهد مصرف سیگار الکترونیکی (ویپ یا نیکوتین ویپ) ممکن است خطر ابتلا به پیشدیابت را افزایش دهد. پژوهش به رهبری اقتصاددان سلامت، سولاکشِن نوپانِ (Sulakshan Neupane) از دانشگاه جرجیا، ارتباط بین وضعیت قند خون (پیشدیابت و دیابت) و شیوههای مصرف نیکوتین—شامل مصرف انفرادی ویپ، سیگارِ دودشدنی یا «مصرف ترکیبی» (dual use)—را بررسی کرد.
چه ارتباطاتی یافت شد؟
نتایج مطالعه نشان داد افرادی که تنها از سیگار الکترونیکی استفاده میکنند ۷ درصد بیشتر احتمال دارد مبتلا به پیشدیابت باشند نسبت به افرادی که هیچگونه مصرف نیکوتین ندارند. این نرخ معادل حدود ۷۰۰۰ مورد اضافی پیشدیابت در هر میلیون کاربر ویپ در ایالات متحده است. مصرفکنندگان انحصاری سیگارهای سنتی (مانند سیگار و سیگار برگ) حدود ۱۵ درصد خطر افزایشیافته نشان دادند.
خطر بالاتر برای مصرفکنندگان ترکیبی
افرادی که هم ویپ میکردند و هم سیگار دود میکشیدند، بیشترین خطر را داشتند؛ این گروه ۲۸ درصد بیشتر احتمال داشت پیشدیابت داشته باشند نسبت به غیرمصرفکنندگان. علاوه بر این، «مصرف ترکیبی» با افزایش ۹ درصدی خطر ابتلا به دیابت کامل همراه بود، رقمی که از افزایش ۷ درصدیِ مرتبط با مصرف فقط سیگار سنتی فراتر رفت.
زمینه علمی و پیامدهای سلامت متابولیک
پیشدیابت وضعیتی است که سطح گلوکز خون بالاتر از نرمال است اما هنوز به محدوده دیابت نوع ۲ نرسیده است. این وضعیت معکوسپذیر است، اما میتواند نشاندهنده آغاز آسیب به اندامهایی مثل قلب، کلیه و اعصاب باشد. گرچه ارتباط بین سیگار کشیدن سنتی و دیابت کاملاً مورد قبول است، اثرات سیگار الکترونیکی بر متابولیسم گلوکز و ریسک دیابت تا کنون نامشخص بود. این مطالعه با تحلیل مجموعه دادهای بزرگ تلاش کرده شکاف دانشی را پر کند.
ملاحظات پژوهشی و محدودیتها
مهم است تأکید شود که این تحقیق مشاهدهای است؛ یعنی رابطه علیت (علت و معلولی) ثابت نشده است. ممکن است عوامل زمینهای دیگر—مانند فشار روانی ناشی از مشکلات اقتصادی، رفتارهای همبروزِ ناسالم یا ترجیحات رفتاری—هم همزمان با افزایش احتمال ویپکردن و افزایش ریسک پیشدیابت مرتبط باشند. علاوه بر این، دادهها خوداظهاری و جمعآوریشده در یک بازه زمانی کوتاه بودند که امکان تحلیل تغییرات طولانیمدت را محدود میکند.
اظهارنظر پژوهشگر
نوپانه در توضیح نتایج گفته است: «استفاده از سیگار الکترونیکی بهتنهایی احتمال پیشدیابت را بالا میبرد و مصرف ترکیبی این خطر را تشدید میکند. این یافتهها نشاندهنده آسیبهای جمعشونده احتمالی از استفاده همزمان دو نوع محصول است.» او همچنین تأکید کرد که در عصری که ویپ بهعنوان جایگزینی «ایمنتر» برای سیگار تبلیغ میشود، این نتایج هشداردهنده هستند و ممکن است عوارض پنهان در درازمدت برای سلامت متابولیک داشته باشند.
گروههای پرخطر و عوامل تقویتی
مطالعه نشان داد که کاربران ویپ با شاخص توده بدنی (BMI) در محدوده اضافهوزن یا چاقی، احتمال بیشتری برای پیشدیابت داشتند. همچنین تفاوتهای نژادی/اتنیکی مشاهده شد؛ Hispanic، سیاهپوستان و آسیاییها نسبت به سفیدپوستان با افزایش خطر بیشتری مواجه بودند. این نتایج نشان میدهد که عوامل اجتماعی-اقتصادی و نابرابریهای سلامت نیز ممکن است نقش مهمی در بیستاری پیامدها ایفا کنند.
نتیجهگیری
اگرچه شواهد نشان میدهد ویپکردن با افزایش احتمال پیشدیابت مرتبط است، برای اثبات رابطه علیت و درک مکانیسمهای زیستفیزیولوژیک نیاز به مطالعات طولی و آزمایشگاهی بیشتر وجود دارد. تا آن زمان، یافتههای حاضر به مقامهای بهداشتی، سیاستگذاران و مصرفکنندگان هشدار میدهد که ریسکهای سلامت متابولیک سیگار الکترونیکی را دستکم نگیرند؛ بهویژه اگر فرد همزمان سیگار سنتی نیز مصرف میکند.
اقدامات پیشنهادی برای عموم
افرادی که ویپ میکنند یا مصرف ترکیبی دارند باید نسبت به کنترل منظم قند خون و تغییر سبک زندگی (کاهش وزن، رژیم متعادل، فعالیت بدنی) حساس باشند. از سوی دیگر، سیاستگذاران باید پیامدهای بلندمدت احتمالی ویپ را در برنامههای تنظیمی و اطلاعرسانی عمومی لحاظ کنند.