در پنجمین جلسه ستاد توسعه علوم و فناوری افتا، محمدرضا عارف بر ضرورت استقلال فناورانه ایران تأکید کرد و گفت کشور باید از مصرفکننده فناوریهای خارجی فاصله بگیرد و به مرجعیت علمی و فناوری جهان و جایگاه نخست منطقه نزدیک شود. او تأکید کرد این مسیر نیازمند تلاش همه دستگاهها، بهبود آموزش و تربیت نیروی انسانی ماهر در حوزه امنیت سایبری است.
تبدیل علم به فناوری و حرکت به سمت استقلال فناورانه
عارف با اشاره به برگزاری دومین المپیک فناوری در پارک فناوری پردیس و استقبال دو برابر نسبت به سال گذشته، این رویداد را گام مهمی در ترویج علم و فناوری بهویژه در مدارس و دانشگاهها دانست. او افزود چنین روندی نقش کلیدی در ایجاد نشاط علمی و پیگیری اولویتهای ملی در عرصه فناوری دارد و باید با سرعت بیشتری پیگیری شود.
وی همچنین تأکید کرد: برای رسیدن به استقلال فناورانه، تبدیل علم به فناوری ضروری است و نباید به فناوریهای وارداتی اتکا کرد. برای سه سال آینده باید تحرکی جدی در حوزه افتا (امنیت سایبری) ایجاد کنیم، زیرا این حوزه یک ضرورت حیاتی برای کشور است و در اجرای راهبردهای فناورانه هیچ توقفی پذیرفته نیست.
همدلی و همافزایی دولت با نهادهای علمی و اجرایی
عارف با قدردانی از حمایتهای فعالانه وزارتخانهها و نهادهای گوناگون از ستاد افتا، گفت این همدلی نشاندهنده اهمیت این حوزه در بدنه دولت است. با وجود سرمایه انسانی نخبه کشور، لازم است تا عقبماندگیها از طریق تعامل، همفکری و همکاری جبران شود و ستاد افتا نقش هدایتگر و هماهنگکننده را ایفا کند.
سند چشمانداز ۲۰ ساله و جایگاه دانشگاهها
وی تصریح کرد: هیچ راهی جز تحقق اهداف سند چشمانداز وجود ندارد. دانشگاهها باید به تقویت رشتههای مرتبط با فناوریهای پیشرفته و نوظهور بپردازند و در برخی رشتهها نیز ایجاد کمیتهها و گرایشهای جدید را مد نظر قرار دهند. جذب و نگهداشت نخبگان فناور نیز باید با سازوکارهای تشویقی شکل گیرد تا کشور به دستاوردهای پژوهشی بزرگ برسد.
عارف همچنین به اهمیت نقش ملی سند وزارت علوم و ارتباط آن با سایر دستگاهها اشاره کرد و گفت سند وزارت علوم باید پایه و مبنای اسناد سایر نهادها در مسیر توسعه علمی و فناورانه باشد. مباحث علمی، فناورانه و تربیت نیروی انسانی از این وزارتخانه نشأت میگیرد و باید به شکلی روشنتر در قالب سیاستها و پروژههای ملی تعریف شود.
توسعه مبتنی بر تعهد به علوم انسانی و ارزشهای فرهنگی
در ادامه به جایگاه علوم انسانی در نظام فکری و فرهنگی کشور اشاره شد. حوزه علوم انسانی، بنیاد ارزشی و فرهنگی ماست و باید همزمان با توسعه فناوری و علوم شناختی تقویت شود تا مسیر تحول فناورانه با عمق فرهنگی، معرفتی و انسانی همراه گردد. این رویکرد سبب میشود فناوریها با مسئولیتپذیری اخلاقی و حفظ هویت ملی توسعه یابند.
طرحهای ملی و نکتههای اجرایی افق سایبری
در نشست، پیشنهادات انجمن رمز ایران و مرکز مدیریتی افتا بررسی شد و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رئیسجمهور گزارشی از طرح ملی افق سایبری (آسا) ارائه کرد. این طرح با هدف شبکهسازی ظرفیتهای دانشی کشور، تربیت نیروی انسانی متخصص، توسعه مراکز حرفهای سایبری و ارائه راهحلها و طراحی محصولات امنیتی پیشرفته تدوین شده است. رویدادهای علمی و ترویجی، همراه با مشاورههای تخصصی به دستگاهها از دیگر محورهای این طرح است.
برنامه عملیاتی وزارت علوم و تقسیم کار ملی
در این نشست، برنامه عملیاتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای اجرای راهبردها و اقدامات سند ستاد توسعه افتا بررسی شد. روند کار به گونهای ترسیم شد که سند ستاد با چارچوب همکاری و تقسیم کار ملی همسو بوده و مباحث آموزشی و پژوهشی از سوی این وزارتخانه به سایر دستگاهها جهت میدهد. همچنین بر نقش رمزنگاری به عنوان حوزهای با اولویت بالا در دانشگاهها تأکید شد تا مسیر تبدیل علم به فناوری با دقت بیشتری دنبال شود.
نگاه به آینده و مسیر رو به رشد
عارف بار دیگر تصریح کرد که ایران نباید صرفاً مصرفکننده فناوریهای خارجی باشد؛ بلکه باید با شتاب بیشتری به سمت مرجعیت علمی و فناوری جهان و جایگاه نخست منطقه حرکت کند. او با تأکید بر اهمیت گسترش مرزهای دانش و ارتقای سهم ایران در تولید علم و پژوهشهای راهبردی، علم را به عنوان ستون اصلی تحول کشور معرفی کرد. در این راستا، توسعه علوم انسانی نیز باید با محوریت ارزشها و هویت فرهنگی کشور همسو باشد تا فناوریهای آینده با ثبات اخلاقی و انسانی شکل بگیرند.
