xAI، شرکت هوش مصنوعی ایلان ماسک، بهتازگی گروکیپدیا را رونمایی کرده؛ رقیبی برای ویکیپدیا که از همان ابتدا زیر ذرهبین قرار گرفت. در نگاه اول، چیزی که بر چشم میآید شباهتهای عمیق بین دو مجموعه است، تا جایی که برخی صفحات عملاً عیناً بازنشر شدهاند.
گروکیپدیا؛ تقلید یا بازآفرینی؟
گزارشها نشان میدهد بسیاری از مقالات گروکیپدیا محتوایی بسیار مشابه یا حتی یکسان با صفحات ویکیپدیا دارند. برخی صفحات صریحاً اشاره کردهاند که «محتوا بر اساس ویکیپدیا تنظیم شده و تحت مجوز Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0» است. مثالهای ساده مثل صفحات Monday، Apple و PlayStation 5 تقریباً همان متنهای ویکیپدیا را دارند.
جایی که متنها تفاوت دارند، این اختلافها اغلب رنگ و بویی ایدئولوژیک پیدا میکنند. مثلاً صفحه مربوط به تغییرات اقلیمی از بهکاربردن واژهٔ «اتفاقنظر» برای توضیح اجماع علمی دربارهٔ نقش فعالیتهای انسانی در گرمایش جهانی پرهیز کرده است. صفحهٔ مرتبط با دونالد ترامپ هم بخشهایی مانند پذیرش جت از قطر یا اسکاندالهای مالی و ارزهای دیجیتال را حذف کرده است. همچنین گزارشها اشاره میکنند که در برخی صفحات بحثبرانگیز، مطالبی که میتوانند توجیهگر اعمال نژادپرستانه یا ارجاعهای نامناسب به موضوعات حساس باشند، وجود دارد.
در حالی که ویکیپدیا مبتنی بر داوطلبان و شفافیت در سیاستها است، روش کار گروکیپدیا تا حدی مبهم مانده است. بعضی صفحات در وبسایت دکمهٔ «ویرایش» دارند، ولی کلیک روی آن معمولاً امکان ویرایش واقعی فراهم نمیکند. مشخص نیست که چه مکانیسم نظارتی یا داوریای برای اصلاح و بهروزرسانی محتوا وجود دارد.
واکنش ویکیمدیا و چشمانداز اعتماد به اطلاعات
لورِن دیکینسون، سخنگوی بنیاد ویکیمدیا، در واکنش گفته که اگر ویکیپدیا نبود، گروکیپدیا هم قابل تصور نبود. او به فرهنگ مشارکتی، سیاستهای شفاف و نظارت داوطلبان در ویکیپدیا اشاره کرده و تأکید داشته که دانش ویکیپدیا انسانی و نتیجهٔ همکاری است. همین نکته مهم است: بسیاری از شرکتهای فعال در حوزهٔ هوش مصنوعی برای تولید محتوا به منابع انسانیساخت و قابلاطمینان متکیاند.
در عصری که موتورهای هوش مصنوعی و محصولات اطلاعاتی جدید بر پایهٔ انبوه دادهها شکل میگیرند، شفافیت دربارهٔ منشأ و نحوهٔ بازتولید اطلاعات اهمیت ویژهای مییابد. وقتی یک دانشنامهٔ تازه ادعا میکند جایگزین منبعی شناختهشده شده، باید پرسیده شود که استانداردهای ویرایشی، منابع و مکانیزمهای اصلاح خطا در آن چگونه است. آیا هدف ارائهٔ منبعی مستقل و بیطرف است یا بازتولید محتوا با مسیر فکری خاص؟
در روزهای آینده احتمالاً گزارشهای تکمیلی و واکنشهای بیشتری از سوی جامعهٔ ویکیپدیا، رسانهها و منتقدان فناوری منتشر خواهد شد. تا آن زمان، پرسش اصلی این است: آیا گروکیپدیا میتواند اعتماد عمومی را جلب کند، یا صرفاً نسخهای زیباسازیشده از منابع موجود است؟
