هارد دیسکهای مکانیکی هنوز نقش مهمی در نگهداری دادهها دارند، اما مثل هر قطعهی مکانیکی دیگری عمر محدودی دارند. در این مطلب میگوییم چطور قبل از فاجعه دادهها را ایمن کنید و چه نشانههایی را جدی بگیرید.
چرا هارد دیسکها دیر یا زود خراب میشوند؟
هر هارد دیسکی یک تاریخ انقضا دارد — نه بهصورت یک عدد ثابت، بلکه بهخاطر ترکیبی از عواملِ حرارت، رطوبت، نحوهٔ استفاده و حتی خط تولید. داخل یک هارد، صفحات چرخان (پلاترها) با هزاران دور در دقیقه میچرخند و هدهای مغناطیسی روی لایهای هوای بهقدری نازک میلغزند که از یک تار مو هم نازکتر است. با این همهچیز، عجیب نیست که بعضی درایوها ده سال بدون مشکل کار کنند و برخی در عرض چند ماه از کار بیفتند.
نشانههای هشدار اولیه که نباید نادیده بگیرید
گاهی هارد پیش از مرگ کامل، علائم واضحی نشان میدهد. اگر این موارد را دیدید، فورا پشتیبان بگیرید:
- صداهای کلیک یا سایش (به اصطلاح “کلیک مرگ”)
- افت ناگهانی سرعت در خواندن و نوشتن
- خطاهای S.M.A.R.T در هنگام راهاندازی
- پدید آمدن خطا هنگام خواندن یا نوشتن فایلها
- نیاز به ریاستارت مکرر برای شناسایی درایو
چطور سلامت هارد را قبل از فاجعه بررسی کنیم
S.M.A.R.T (سیستم مانیتورینگ و گزارشدهی) دادههای تشخیصی جمعآوری میکند که میتواند دربارهٔ آیندهٔ درایو هشدار دهد. ابزارهایی هست که این اطلاعات را خوانا نشان میدهند: CrystalDiskInfo برای ویندوز، DriveDx برای مک و smartmontools برای لینوکس.
بهویژه به این شاخصها دقت کنید:
- Reallocated Sector Count — تعداد سکتورهای خراب که جایگزین شدهاند
- Current Pending Sector Count — سکتورهای مشکوک که هنوز جایگزین نشدهاند
- Spin-Up Time — افزایش ناگهانی زمان راهاندازی موتور میتواند نشانهٔ فرسودگی باشد
- Read Error Rate — خطاهای مکرر خواندن که ممکن است نشاندهندهٔ آسیب فیزیکی پلاتر باشد
اگر آیکون یا مقادیر هشداردهنده (زرد یا قرمز) میبینید، خیلی سریع برای مهاجرت دادهها برنامهریزی کنید. S.M.A.R.T کامل نیست، ولی بهتر از هیچ است.
همین حالا پشتیبان بگیرید: قانون ساده 3-2-1
هیچ نرمافزاری قادر به تعمیر کامل درایوِ در حال شکست نیست؛ بهترین راه ایمنسازی دادهها پشتیبانگیری منظم است. قانون 3-2-1 را رعایت کنید:
- سه نسخه از دادهها نگه دارید
- حداقل روی دو نوع رسانهٔ مختلف ذخیره کنید (مثلاً هارد اکسترنال و NAS یا SSD)
- یک نسخه را خارج از محل نگهداری کنید یا در فضای ابری قرار دهید
خدمات ابری مدرن و NASهای محلی امکانات خوبی برای خودکارسازی پشتیبانگیری فراهم میکنند—اتوماتیکسازی مهمترین بخش این است تا هیچوقت تغییرات جدید را فراموش نکنید.
تعویض بهجای تعمیر: چگونه با درایوها رفتار کنیم
زمانی که هارد شروع به خراب شدن میکند، معمولاً بهترین راه جایگزینی است. تعمیر تخصصی وجود دارد اما بسیار گران و مختص دادههای غیرقابل جایگزین است. بنابراین هاردها را مانند مصرفیها در نظر بگیرید: برای دادههای مهم هر ۳ تا ۵ سال یک بار تعویض کنید، حتی اگر SMART مشکلی نشان ندهد.
هاردهای قدیمی را دور نیندازید—میتوانید از آنها برای ذخیرهسازی فایلهای غیر بحرانی یا قرار دادن در آرایههای RAID استفاده کنید. مهم این است که نگهداری و برنامهریزی داشته باشید تا از دست رفتن اطلاعات بهکلی جلوگیری شود.
هارد دیسکها هنوز کاربرد دارند، اما مراقبت نکردن از آنها میتواند هزینهٔ سنگینی داشته باشد. حالا وقت آن است که وضعیت درایوهای خود را بررسی کنید و یک نسخهٔ پشتیبان درست و حسابی بسازید.
