در نشست خبری رونمایی از «همایش ملی فرصتهای سرمایهگذاری در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات»، مسئولان وزارت ارتباطات و نمایندگان بخشهای مختلف، ضرورت جذب سرمایهگذاری بخش خصوصی برای پیشبرد اقتصاد دیجیتال کشور را پررنگ کردند. نگاهی به اعداد، مدلهای مشارکتی و برنامههای فضایی نشان میدهد که منابع دولتی بهتنهایی قادر به پوشش نیازها نیستند و باید بسترهای جدیدی برای ورود سرمایهگذاران داخلی و خارجی فراهم شود.
نیاز میلیارد دلاری بخش ICT و نقش راهبردی دولت
احسان چیتساز، معاون سیاستگذاری و برنامهریزی توسعه فاوا و اقتصاد دیجیتال وزارت ارتباطات، در این نشست تأکید کرد که بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات برای دستیابی به سهم هدفگذاریشده در تولید ناخالص داخلی طی پنج سال آینده به جذب سرمایهای در مقیاس میلیارد دلاری نیاز دارد. او اشاره کرد که منابع دولتی بهتنهایی پاسخگو نیست و سیاست وزارتخانه در سالهای اخیر حرکت بهسوی دولت حداقلی و تسهیلگر بوده است؛ دولتی که بهجای تصدیگری، نقش تنظیمگر، هماهنگکننده و مشوق سرمایهگذاری را ایفا کند.
سه محور اصلی سیاستی وزارت ارتباطات شامل شفافیت و پیشبینیپذیری سیاستها، تقویت شرکتهای بزرگ و نوآور، و جذب سرمایههای بخش خصوصی عنوان شد. چیتساز گفت: «هدف ما کمینهسازی تصدیگری و بیشینهسازی اثرگذاری در توسعه اقتصاد دیجیتال است.» این رویکرد بر اهمیت تدوین آییننامهها و رویههایی تأکید دارد که فضای جذاب و پایدار برای سرمایهگذاران ایجاد کند.
اقتصاد فضا؛ از پرتاب برای پرتاب تا پرتاب برای خدمت
یکی از محورهای مهم نشست، تمرکز بر توسعه اقتصاد فضا بود. وحید یزدانیان، رئیس پژوهشگاه فضایی ایران، تغییر رویکرد از «پرتاب صرف» به «پرتاب برای ارائه سرویس» را یکی از تحولات کلیدی دولت چهاردهم خواند. او گفت: «هدف این نیست که صرفاً ماهوارهای پرتاب کنیم، بلکه باید نشان دهیم خروجی این پرتابها چگونه به زندگی مردم و توسعه اقتصادی کشور کمک میکند.»
یزدانیان با اشاره به ظرفیت جهانی بازار فضا افزود که ارزش بازار فضا تا سال 2020 بین 150 تا 200 میلیارد دلار برآورد شده و حدود 80 درصد آن مربوط به ارتباطات ماهوارهای است. در ایران نیز امکان دارد بخش خصوصی سهم قابلتوجهی از این بازار را بهدست آورد، چرا که بیش از 95 درصد ظرفیت صنعت فضایی کشور قابلیت توسعه توسط شرکتهای غیردولتی را دارد.
محصولات تازه و فرصتهای سرمایهگذاری
در همایش قرار است طرحهای توسعه منظومههای ماهوارهای ویژه ماهوارههای ارتباطی و سنجشی معرفی شود. علاوه بر این، محصولات «سرریز فناوری فضایی» مانند ذخیرهسازهای انرژی، زیرسیستمهای مکانیکی و سامانههای کنترلی که قابلیت استفاده در صنایع دیگر را دارند، برای جذب سرمایهگذاری معرفی خواهند شد. یزدانیان تأکید کرد که پروژههای بزرگ فضایی بهذات فرامرزیاند و نیازمند همکاری و سرمایهگذاری بینالمللی هستند.
مدلهای مشارکت؛ چرا PPP الزامیست؟
فرامرز رستگار، رئیس هیأتمدیره سندیکای صنعت مخابرات ایران، در بخش دیگری از نشست به ضرورت بهرهگیری از مدلهای نوین همکاری میان دولت و بخش خصوصی پرداخت و گفت: «اجرای پروژههای بزرگ ملی در حوزه ICT بدون مشارکت بخش خصوصی ممکن نیست.» او افزود که آییننامه جدید مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) که در دولت در حال تصویب است، میتواند موانع همکاری را کاهش دهد و روند اجرای پروژهها را تسهیل کند.
وی توضیح داد که PPP تنها یک ابزار مالی نیست؛ بلکه چارچوبی برای تقسیم ریسکها، شفافسازی نقشها و ایجاد انگیزه بلندمدت برای سرمایهگذاران است. از منظر رستگار، دولت باید با طراحی قراردادهای قابلپیشبینی و تضمینهای منطقی، فضای اطمینان برای سرمایهگذاران داخلی و خارجی فراهم کند.
نقش نهادهای مالی و تجربه پستبانک
فرهاد بهمنی، عضو هیأتمدیره پستبانک ایران، پستبانک را بهعنوان یکی از بازوهای مالی وزارت ارتباطات معرفی کرد که مأموریتش حمایت از طرحهای فناورانه و دسترسی مالی مناطق محروم است. او گفت پستبانک با ارائه تسهیلات کمبهره (بین ۵ تا ۱۵ درصد) و کاهش بروکراسی، بستری مناسب برای شرکتهای حوزه فناوری فراهم کرده است.
بهمنی تأکید کرد که ارائه محصولات مالی متناسب با چرخه عمر کسبوکارهای نوپا (استارتاپها) و شرکتهای رشد یافته، بهویژه در حوزه ICT و اقتصاد دیجیتال، میتواند موانع ورود به بازار و توسعه محصولات نوآورانه را کاهش دهد.
تجربه ایرانسل در جذب سرمایه و حمایت از استارتاپها
رضا موحدی، مدیرکل مدیریت برند ایرانسل، به تجربه ایرانسل در جذب سرمایهگذاری خارجی اشاره کرد و گفت که ایرانسل با ایجاد شرکت سرمایهگذاری ویستا و فعالیت در حوزه سرمایهگذاری خطرپذیر، از شرکتهای نوآور فعال در هوش مصنوعی و فناوریهای دیجیتال حمایت میکند. این مدل نشان میدهد که اپراتورها و بازیگران بزرگ بازار میتوانند نقش کاتالیزوری در شکلدهی به زیستبوم نوآوری داشته باشند.
رقم جذبشده و اطمینان سرمایهگذاران
در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره منابع خارجی جذبشده، چیتساز اعلام کرد که تاکنون حدود یک میلیارد دلار در بخش اپراتورهای ارتباطی و ۲۰۰ میلیون دلار در زیرساختهای هوش مصنوعی جذب شده است؛ مجموعاً حدود یک میلیارد و دویست میلیون دلار سرمایه که قراردادهای آن عملیاتی است. او کشورهای فرستنده سرمایه را از میان شرکای اقتصادی فعال با ایران مانند امارات، عمان، قطر، عربستان، ترکیه، مالزی، اندونزی و چین نام برد.
چیتساز درباره امنیت سرمایه نیز گفت که آییننامه مشارکت عمومی-خصوصی با هدف ایجاد محیطی پیشبینیپذیر تدوین شده و دولت موظف است تا با تضمین امنیت حقوقی و ثبات قراردادها، از خروج سرمایه جلوگیری کند. بهعبارت دیگر، ایجاد چارچوب حقوقی روشن و شفاف از اولویتهای وزارت است.
مقررات و فیلترینگ؛ اصلاح برای رشد اقتصاد دیجیتال
در پاسخ به پرسشهایی درباره فیلترینگ و محدودیت مقررات، چیتساز گفت بسیاری از آییننامههای قدیمی لغو شده و وزارت ارتباطات در تعامل با نهادهای ذیربط، در حال تدوین رویههایی است که برخورد با پلتفرمها را منصفانه و مرحلهای کند؛ یعنی برخورد تنها در صورت تکرار تخلف و پس از طی مراحل مشخص انجام شود. او افزود که همکاری با مرکز ملی فضای مجازی در جریان است تا مقرراتی که مانع رشد اقتصاد دیجیتال هستند شناسایی و تعلیق شوند.
همچنین اشاره شد که تحریمها بهطور طبیعی دامنه جذب سرمایه خارجی را محدود کردهاند، اما با اتخاذ راهکارهای خلاقانه و استفاده از بازارها و شرکای منطقهای، امکان بازگشایی مسیرهای جدید سرمایهگذاری وجود دارد.
چشمانداز همکاریهای منطقهای در صنعت فضایی
یزدانیان درباره سرمایهگذاری در بخش فضا گفت که چند شرکت خصوصی داخلی تمایل به مشارکت در توسعه منظومههای ماهوارهای دارند و مذاکراتی نیز با کشورهای همسایه، بهویژه در حوزه ماهوارههای سنجشی، انجام شده است. او بازار این حوزه را عمدتاً منطقهای دانست و تأکید کرد که همکاری با همسایگان میتواند گامی مؤثر در توسعه اقتصاد فضا و افزایش سهم بخش خصوصی از این بازار باشد.
نکات کلیدی برای سرمایهگذاران
- جستجوی فرصتها در پروژههای فضاپایه و زیرساختهای هوش مصنوعی.
- بررسی مدلهای مشارکت عمومی-خصوصی برای تقسیم ریسک و بهرهبرداری بلندمدت.
- توجه به ابزارهای مالی کمبهره و تسهیلات اختصاصی نهادهایی مانند پستبانک.
- دقت در چارچوبهای قانونی و آییننامههای نوظهور که ثبات و پیشبینیپذیری را افزایش میدهند.
این نشست نشان داد که سیاستگذار و بازیگران حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات بر یک نقطه اشتراک دارند: توسعه اقتصاد دیجیتال بدون مشارکت فعال بخش خصوصی و ورود سرمایههای داخلی و خارجی امکانپذیر نیست. همایش ملی فرصتهای سرمایهگذاری در بخش ICT فرصتی برای معرفی پروژهها، جذب سرمایه و آغاز همکاریهای منطقهای و بینالمللی خواهد بود—اگر سیاستها و آییننامهها مسیر شفاف و قابلاعتمادی برای سرمایهگذاران بسازند.
