سرعت تحولات در دنیای هوش مصنوعی آنقدر بالاست که هر چند ماه یکبار نقشه قدرتهای اصلی این حوزه دوباره رسم میشود. این روزها، بسیاری از تحلیلگران دره سیلیکون یک سؤال مشترک دارند: آیا گوگل در آستانه تبدیل شدن به رهبر جدید رقابت هوش مصنوعی است؟
شرکت مادر گوگل، یعنی آلفابت، تنها یک قدم تا پیوستن به باشگاه بسیار محدود کمپانیهای ۴ تریلیون دلاری فاصله دارد؛ باشگاهی که فعلاً نامهای آشنا و بزرگی مثل اپل، مایکروسافت و انویدیا را در خود جا داده است. رشد ارزش آلفابت بیدلیل نیست؛ در یک هفته اخیر، مجموعهای از خبرهای مثبت در حوزه هوش مصنوعی، نگاه بازار و کاربران را دوباره به گوگل برگردانده است.
از قراردادهای میلیاردی تا مدلهای تازه؛ هفته طلایی گوگل
طبق گزارشی که وبسایت The Information منتشر کرده، متا – غول شبکههای اجتماعی و یکی از بزرگترین مشتریان انویدیا – در حال بررسی استفاده از تراشههای گوگل برای بخشی از دیتاسنترهای خود است. اگر این قرارداد قطعی شود، احتمالاً از سال ۲۰۲۷ اجرایی خواهد شد و ارزش آن میتواند به چندین میلیارد دلار برسد. در عین حال، گفته میشود متا ممکن است حتی زودتر، از سال آینده، بخشی از این توان پردازشی را مستقیماً از طریق گوگل کلاد اجاره کند.
پیش از این خبر، گوگل با یک رونمایی پر سر و صدا، دوباره نام خود را سر زبانها انداخت. این شرکت نسل جدید مدل هوش مصنوعی خود با نام «Gemini 3» را معرفی کرد و همزمان بهروزرسانیهای مهمی برای ابزار تولید تصویر مبتنی بر هوش مصنوعی خود، «Nano Banana Pro»، ارائه داد؛ محصولاتی که در شبکههای اجتماعی و بین توسعهدهندگان بازتاب گستردهای داشتند.
به گزارش The Verge، «وی-لین چیانگ»، همبنیانگذار و مدیر ارشد فنی شرکت ارزیابی مدلهای هوش مصنوعی LMArena، درباره عرضه Gemini 3 گفته است این اتفاق «بیش از یک جابهجایی ساده در جدول ردهبندیهاست». به بیان دیگر، ماجرا فقط چند درصد امتیاز بیشتر در بنچمارکها نیست؛ بلکه میتواند آغاز تغییر توازن قدرت در بازار مدلهای بزرگ زبانی باشد.
نقطه تلاقی سه قدرت: OpenAI، انویدیا و حالا گوگل
تا همین چند ماه پیش، صحنه رقابت در هوش مصنوعی نسبتاً شفاف به نظر میرسید: در سمت نرمافزار و محصول، OpenAI و چتبات مشهورش ChatGPT عملاً تبدیل به مترادف واژه «چتبات هوش مصنوعی» شده بودند؛ در سمت سختافزار و زیرساخت هم انویدیا با پردازندههای گرافیکی (GPU) خود بدون رقیب جدی، ستون اصلی پردازش مدلهای هوش مصنوعی بود.
اما گوگل، که هم بودجه عظیم و هم دههها تجربه در مقیاس کلان پردازش داده و یادگیری ماشین دارد، آرامآرام در هر دو جبهه وارد بازی شده است؛ هم روی مدلها و سرویسهای هوش مصنوعی، هم روی تراشهها و زیرساخت ابری. این ترکیب باعث شده برخی تحلیلگران از «بازگشت گوگل به خط مقدم» صحبت کنند.
در شبکههای اجتماعی و میان فعالان حوزه فناوری، از جمله «مارک بنیوف» مدیرعامل Salesforce، موجی از مقایسهها بین Gemini 3 و ChatGPT شکل گرفته است. بسیاری معتقدند مدل تازه گوگل در برخی سناریوها، از جمله درک متن پیچیده، چندزبانه بودن و بعضی وظایف تخصصی، فاصله محسوسی با نسخههای فعلی ChatGPT ایجاد کرده است.
البته از نگاه کاربر نهایی، OpenAI همچنان شناختهشدهترین نام در دنیای چتباتهای هوش مصنوعی است؛ اما طبق گزارش نیویورک تایمز، «نیک تورلی» مدیر مسئول محصول ChatGPT در اکتبر به کارکنان خود گفته که شرکت با «بیشترین فشار رقابتی تاریخش» روبهرو شده است. این جمله نشان میدهد رقابت دیگر صرفاً تئوریک نیست؛ بازیگران قدرتمند، بهخصوص گوگل، نفس OpenAI را به خوبی احساس میکنند.
جنگ تراشهها؛ جایی که TPUهای گوگل به میدان میآیند
در جبهه سختافزار، انویدیا هنوز با اختلاف، پیشتاز بازار است. پردازندههای گرافیکی این شرکت به استاندارد طلایی برای آموزش و استقرار مدلهای هوش مصنوعی تبدیل شدهاند. اما اگر گزارشها درباره همکاری متا و گوگل درست باشد، گوگل میتواند یک برد استراتژیک مهم در مسیر عقبافتادگی خود نسبت به انویدیا ثبت کند.
گوگل سالهاست روی تراشههای اختصاصی خود با نام «واحدهای پردازش تنسور» یا TPU سرمایهگذاری میکند. برخلاف GPUها که مانند یک چاقوی سوئیسی همهکاره برای طیف وسیعی از کارها قابل استفادهاند، TPUها تراشههایی کاملاً تخصصی هستند که برای نوع مشخصی از محاسبات یادگیری ماشین و شبکههای عصبی بهینه شدهاند. این تراشهها در دسته «ASIC»ها (مدارهای مجتمع ویژه کاربرد) قرار میگیرند.
یکی از کارشناسان صنعت تراشه هفته گذشته در گفتوگو با CNBC پیشبینی کرد که بازار ASICهای سفارشی در چند سال آینده سریعتر از بازار GPU رشد خواهد کرد؛ تحولی که میتواند به نفع گوگل تمام شود، چرا که این شرکت سالها زودتر از رقبای ابری خود، روی TPU بهعنوان مزیت رقابتی حساب باز کرده است.
گوگل علاوه بر خرید گسترده GPU از انویدیا، سالهاست از نسلهای مختلف TPU در دیتاسنترهای خود برای سرویسهای ابری و محصولات مصرفی استفاده میکند. اکنون این شرکت همان زیرساخت را بهصورت سرویس ابری به استارتاپهای هوش مصنوعی اجاره میدهد. برای مثال، شرکت Anthropic برای آموزش و اجرای چتبات خود، Claude، ترکیبی از GPUهای انویدیا، تراشههای Trainium آمازون و TPUهای گوگل را به کار میگیرد.
اگر متا هم به این فهرست مشتریان بپیوندد، ماجرا از یک همکاری معمولی فراتر میرود. متا یکی از بزرگترین مصرفکنندگان تراشههای هوش مصنوعی در جهان است و حضور آن در سبد مشتریان گوگل، میتواند واحد تراشههای اختصاصی گوگل را از یک بازیگر حاشیهای، به یک رقیب جدی در بازاری تبدیل کند که تا امروز تقریباً بهطور کامل زیر سایه انویدیا بوده است.
آیا گوگل واقعاً آماده رهبری عصر جدید هوش مصنوعی است؟
برای پاسخ به این سؤال باید به دو محور اصلی نگاه کرد: «کیفیت محصولات هوش مصنوعی» و «قدرت زیرساخت و تراشهها». در محور اول، گوگل با Gemini 3 نشان داده که فاصله خود را با OpenAI بهطور محسوس کم کرده و حتی در برخی حوزهها از آن جلو زده است. اگر این روند ادامه پیدا کند و گوگل بتواند تجربه کاربری نرم و یکپارچهای بین جستوجو، اندروید، کروم و سرویسهای ابری خود خلق کند، مزیت اکوسیستم یکپارچه بهشدت به کمکش خواهد آمد.
در محور دوم، یعنی زیرساخت، ترکیب GPUهای انویدیا و TPUهای اختصاصی گوگل، به همراه احتمال جذب مشتریانی مانند Meta و استارتاپهای پیشرو، به این شرکت قدرت مانور قابلتوجهی میدهد. در بازاری که هزینه ساخت و تجهیز دیتاسنترهای هوش مصنوعی سر به فلک کشیده، داشتن تراشه اختصاصی به معنی کنترل بهتر هزینه، انعطافپذیری بالاتر و حاشیه سود بیشتر است.
آیا اینها به این معناست که گوگل همین امروز رهبر بیرقیب رقابت هوش مصنوعی شده است؟ نه؛ هنوز زود است که چنین حکمی بدهیم. OpenAI، مایکروسافت، انویدیا، آمازون و متا هر کدام برگهای برنده مهمی در دست دارند. اما آنچه واضح است این است که گوگل دیگر بازیگری نیست که صرفاً «در حال تلاش برای جبران عقبماندگی» باشد؛ این شرکت دوباره به صف اول رقابت برگشته و اینبار هم در سطح نرمافزار و مدل، و هم در سطح تراشه و ابر، حرفهای جدی برای گفتن دارد.
برای کاربر نهایی و کسبوکارهای دیجیتال، این شدت گرفتن رقابت یک خبر خوب است؛ چرا که به معنی مدلهای بهتر، سرویسهای سریعتر و در نهایت کاهش هزینه استفاده از توان هوش مصنوعی در سالهای آینده خواهد بود. شاید سؤال اصلی دیگر این نباشد که «چه کسی رهبر هوش مصنوعی است؟»، بلکه این باشد که «این رقابت شدید، چه سرعتی به تحول زندگی دیجیتال ما خواهد داد؟»
