هوش مصنوعی چگونه استانداردهای ایمنی کار را متحول کرده است؟

وقتی برای اولین بار در یک پروژه صنعتی مجبور شدم از سیستم هوش مصنوعی برای پیش‌بینی ریسک استفاده کنم، تصورم این بود که با یک ابزار صرفاً تحلیلی روبه‌رو هستم. اما نتیجه‌ای که در همان ماه اول مشاهده کردم، نشان داد که AI بیش از آن‌چه تصور می‌شود بر «رفتار کارکنان» و «فرهنگ ایمنی» اثر می‌گذارد. در مقایسه‌ای که بین عملکرد سنتی واحد ایمنی و سیستم مبتنی‌بر AI داشتم، مشخص شد که تفاوت، صرفاً تکنولوژیک نیست؛ بلکه در سطح استانداردها یک تحول واقعی رخ داده است. یافته‌‌هایی که من تجربه کردم، با گزارش‌های سازمان‌هایی مثل OSHA و ILO هم‌خوان بوده است.

هوش مصنوعی چگونه ساختار ایمنی کار را بازتعریف کرده است؟

۱. تغییر از ارزیابی دوره‌ای به نظارت مستمر

در استانداردهای کلاسیک ایمنی، تحلیل ریسک معمولاً به‌صورت دوره‌ای انجام می‌شد. در تجربه‌ای که داشتم، همیشه با این مشکل روبه‌رو بودم که بخش زیادی از رفتارهای پرخطر در فاصله بین این ارزیابی‌ها اتفاق می‌افتد.
وقتی سیستم AI را فعال کردیم، نظارت از حالت «چندبار در سال» به «چندبار در دقیقه» تغییر کرد.

این همان نکته‌ای است که مجله MIT Technology Review نیز تأکید کرده:
«الگوریتم‌ها قادرند الگوهای خطر را در لحظه تشخیص دهند؛ چیزی که برای نیروهای انسانی غیرممکن است.»

۲. کاهش ملموس خطای انسانی

بر اساس تحقیقات McKinsey، مدل‌های پیش‌بینی ریسک مبتنی‌بر AI میانگین خطاهای انسانی را بین ۲۵ تا ۳۰ درصد کاهش می‌دهند.
در داده‌های میدانی که من بررسی کردم، کاهش خطا بیشتر در رفتارهایی قابل مشاهده بود که کارکنان تصور نمی‌کردند خطرناک باشد. برای مثال:

• ورود غیرعمدی به محدوده خطر
• کار بدون تجهیزات کامل
• نشانه‌های خستگی و کاهش تمرکز

این همان الگوهایی است که NIST در پژوهش‌های خود به عنوان «خطاهای پنهان» معرفی کرده است.

۳. شناسایی رفتارهای پرخطر پیش از وقوع حادثه

یکی از قابل‌توجه‌ترین تجربه‌هایی که داشتم این بود که سیستم می‌توانست «احتمال وقوع حادثه» را حتی پیش از آن‌که رفتار خطرناک کاملاً اتفاق بیفتد، تشخیص دهد.
برای نمونه، در یک روز کاری، سیستم هشدار خستگی برای یکی از تکنسین‌ها ثبت کرد؛ چند دقیقه بعد، همان فرد در حال نصب تجهیزات دچار لغزش شد، اما به‌دلیل هشدار قبلی، تیم نظارت از قبل آماده بود.

این یافته‌ها با تحلیل‌های OSHA هماهنگ است که می‌گوید مدل‌های هوشمند می‌توانند تا ۴۰ درصد احتمال بروز حادثه را کاهش دهند.

۴. تغییر رفتار کارکنان

تغییر سبک نظارت، رفتار کارکنان را نیز دگرگون کرد.
در مقایسه‌ای که بین یک واحد مجهز به سیستم AI و واحد مشابه بدون آن داشتم، متوجه شدم که در واحد دارای AI:

• استفاده از تجهیزات محافظتی بیشتر بود
• کارکنان سریع‌تر به هشدارها واکنش نشان می‌دادند
• استانداردهای ایمنی «به‌صورت نانوشته» جدی‌تر رعایت می‌شد

این همان نکته‌ای است که سازمان ILO در گزارش خود مطرح کرده:
«فرهنگ ایمنی زمانی تقویت می‌شود که خطرات قبل از وقوع حادثه قابل مشاهده شوند.»

تجربه شخصی من از یک پروژه واقعی

در یک پروژه پالایشگاهی، سیستم AI معرفی‌شده وظیفه داشت از طریق دوربین‌ها و حسگرها رفتار کارکنان را پایش کند.
بر اساس تست‌هایی که انجام دادم، نتایج زیر به‌ دست آمد:

• کاهش ۲۳ درصدی رخدادهای Near Miss در یک دوره شش‌ماهه
• ثبت بیشترین هشدارها در ساعات پایانی شیفت‌ها
• تشخیص ۷ مورد خستگی شدید که اگر نادیده گرفته می‌شدند، احتمالاً منجر به حادثه می‌گردید
• کاهش ۱۸ درصدی ورود ناخواسته به محدوده‌های خطر

این داده‌ها با یافته‌های National Safety Council درباره نقش رفتار انسانی در بروز حادثه همخوان بود.

تحلیل مقایسه‌ای: سیستم سنتی در برابر سیستم مبتنی‌بر AI

در مقایسه‌ای که مرحله‌به‌مرحله بین دو روش انجام دادم، چند تفاوت اساسی مشاهده شد:

الف) سرعت تشخیص

• سنتی: تشخیص بعد از وقوع رفتار
• AI: تشخیص قبل از وقوع رفتار

ب) کیفیت داده

• سنتی: وابسته به تجربه و دقت کارشناسان
• AI: وابسته به میلیون‌ها نقطه داده و تحلیل لحظه‌ای

ج) هزینه‌ها

• سنتی: هزینه پس از حادثه
• AI: کاهش هزینه با پیشگیری

د) اثرگذاری فرهنگی

• سنتی: اجرای قوانین بر اساس الزام
• AI: اجرای قوانین بر اساس آگاهی از خطر واقعی

جدول جمع‌بندی

سؤالات متداول

آیا استفاده از AI باعث کاهش نیاز به نیروی انسانی ایمنی می‌شود؟

طبق تحلیل‌های McKinsey، AI نقش تقویتی دارد و وظایف پیچیده انسانی همچنان به مهارت کارشناسان نیاز دارد.

آیا سیستم‌های هوش مصنوعی در شرایط غیرقابل پیش‌بینی قابل اعتماد هستند؟

طبق گزارش MIT، عملکرد AI در تشخیص الگوهای غیرمعمول بسیار قوی است، اما در شرایط کاملاً جدید هنوز به داده‌سازی و بازآموزی نیاز دارد.

کدام صنایع بیشترین تأثیر را از AI گرفته‌اند؟

ILO اعلام کرده صنایع ساختمانی، پالایشگاهی، معدن و حمل‌ونقل بیشترین نرخ تحول را تجربه کرده‌اند.

 newsafe.ir