اعضای هیأت «روابط پارلمان اروپا با مردم ایران» در نامهای خطاب به شرکتهای بزرگ فناوری از جمله گوگل، متا، یوتیوب، آمازون وبسرویسز و سیگنال خواستهاند که دسترسی ایرانیان به اینترنت آزاد و بدون فیلتر را حفظ کنند. این نامه که به گزارش یورونیوز منتشر شده، به مواردی مانند قطعهای مکرر اینترنت، نظارت مبتنی بر هوش مصنوعی و پدیده «سیمکارتهای سفید» اشاره میکند و خواستار اقدامهای مشخصی از سوی غولهای فناوری شده است.
چه خواستهاند و چرا اهمیت دارد؟
نمایندگان پارلمان اروپا نگران شکلگیری یک «ساختار دیجیتال دولایه» در ایران هستند؛ وضعیتی که در آن «اقلیتی محدود» به اینترنت بدون سانسور دسترسی دارند در حالی که اکثریت شهروندان با فیلترینگ و محدودیت مواجهاند. در نامه بهطور مشخص از آمازون وبسرویسز (AWS) خواسته شده فضای سرور رایگان یا تخفیفخورده در اختیار ارائهدهندگان VPN با رویکرد حقوقبشری بگذارد تا سرویسدهندگان ابزارهای ضدسانسور بتوانند خدمات پایدارتر و امنتری عرضه کنند.
همزمان از گوگل خواسته شده پشتیبانی مالی و فنی از پروژههایی مانند Jigsaw، Outline VPN و Outline SDK را پیگیری کند و امکان ادغام Outline VPN در اپلیکیشنهایی مانند جیمیل، پلیاستور و یوتیوب را بررسی نماید تا در مواقع قطع یا اختلال اینترنت کاربران بتوانند بهصورت امن و مقاوم در برابر سانسور متصل بمانند.
درخواستها بهتفکیک شرکتها و ابزارها
نامه نمایندگان چند خواسته کلیدی را فهرست میکند؛ خواستههایی که هم جنبه فنی و هم جنبه حقوق بشری دارند. بهصورت خلاصه میتوان آنها را اینگونه طبقهبندی کرد:
- آمازون وبسرویسز: ارائه فضای سرور رایگان یا با تخفیف به ارائهدهندگان VPN و پروژههای متنباز حقوق بشری تا خدمات پایدارتر و امنتری فراهم شود.
- گوگل: حمایت مالی از پروژههایی مانند Jigsaw و Outline، و بررسی امکان ادغام قابلیتهای دور زدن فیلترینگ در اپلیکیشنهای پرکاربرد مثل جیمیل و یوتیوب.
- متا (فیسبوک، اینستاگرام، تردز): ادغام فناوریهای پروکسی درونبرنامهای و رمزگذاری پیشرفته برای فراهم کردن دسترسی غیرمستقیم و امن به اطلاعات.
- عمومیتر: حفظ فرآیندهای واضح و کاربرپسند برای اعتراض به مسدودسازی حسابها و امکان بازیابی ایمن حسابهای کاربران ایرانی.
نکتهای که هیأت بر آن تأکید کرده، اهمیت حمایت از پروژههای متنباز است؛ چون کاهش بودجه یا حذف پشتیبانی میتواند دسترسی امن میلیونها کاربر را بهخطر بیندازد. این خواستهها همراستا با توجه به ملاحظات حقوق بشری، حفظ حریم خصوصی و مقاومت در برابر سانسور نوشته شدهاند.
نمونههایی از راهکارهای فنی و پیامدهای آن
ادغام پروکسیهای درونبرنامهای و قابلیتهای VPN در اپلیکیشنهای پرکاربرد میتواند تجربه کاربری را ساده کند: تصور کنید کاربری در زمان قطعی یا فیلترینگ بتواند با همان اپلیکیشن جیمیل یا یوتیوب، مسیر اتصال خود را امن و رمزنگاریشده نگه دارد. این نوع راهکارها میتواند از قطع کامل دسترسی جلوگیری کند، اما در عین حال با چالشهایی مانند محدودیتهای حقوقی شرکتها، فشارهای سیاسی و خطرهای فنی مربوط به سوءاستفاده همراه است.
از سوی دیگر، درخواست برای ارائه سرورهای رایگان یا ارزان توسط AWS میتواند به استقرار سریعتر و پایدارتر ابزارهای عبور از فیلتر کمک کند؛ اما ارائه چنین خدماتی نیازمند سیاستگذاری روشن، تضمین امنیت دادهها و مدیریت ریسکهای حقوقی است.
پیامِ فعالان و سیاستگذاران
هانا نویمان، رئیس هیأت روابط پارلمان اروپا با مردم ایران، در بیانیهای گفته است: «اکنون زمان آن رسیده که مسئولیت خود را جدی بگیرند. رسالت آنها باید پاسداری از صداها باشد.» همچنین نایبرئیس این هیأت تأکید کرده که شرکتهای بزرگ فناوری میتوانند نقش تعیینکنندهای در حفظ آگاهی، اتصال و محافظت از مردم داخل ایران ایفا کنند.
همزمان با نامه پارلمان اروپا، در کنگره آمریکا نیز طرح جدیدی به نام FREEDOM معرفی شده که در صورت تصویب، وزارت خارجه، کمیسیون ارتباطات فدرال (FCC) و وزارت خزانهداری آمریکا را مکلف به بررسی امکان پیادهسازی فناوریهای تازه برای بهبود دسترسی امن و بدون فیلتر به اینترنت برای ایرانیان میکند؛ از جمله ایدههایی که امکان اتصال مستقیم گوشیها به ماهوارهها را مطرح میکنند.
چرا این پرونده رقابتی و حیاتی است؟
این موضوع فراتر از یک درخواست فنی است؛ ترکیبی از دیپلماسی دیجیتال، حقوق بشر و رقابت بین بازیگران بزرگ فناوری. شرکتهایی مانند گوگل، متا و آمازون در تصمیمگیری خود باید ملاحظاتی مانند تعهدات قانونی، فشارهای بینالمللی، امنیت کاربران و تعادل میان کسبوکار و مسئولیت اجتماعی را بسنجند. نتیجه این تصمیمها میتواند تعیینکننده نحوه دسترسی میلیونها کاربر در ایران به اطلاعات، رسانههای اجتماعی و ابزارهای ارتباطی باشد.
در نهایت، پرسش اصلی این است: آیا غولهای فناوری حاضرند فراتر از منافع تجاری، به نقش خود در حفاظت از حقوق دیجیتال کاربران در شرایط بحران بسنجند؟ پاسخی که امروز داده شود میتواند الگوی تعامل بین سیاست و فناوری در سایر کشورها را نیز شکل دهد.
