پژوهشگران ایرانی همراه با تیمی از دانشگاه مکمستر روشی سریع، ساده و اقتصادی برای تولید ورقههای سلولی با استحکام مکانیکی بالا ابداع کردهاند؛ فرایندی که تنها در حدود پنج ساعت انجام میشود و میتواند راه را برای مراقبتهای سوختگی، ترمیم اعضا و حتی تولید گوشت آزمایشگاهی هموار کند.
چگونه این روش کار میکند؟
نکتهٔ کلیدی در این نوآوری ظرف کشت است: محققان متوجه شدند زمانی که سلولها روی سیلیکون PDMS کشت میشوند، کمتر به سطح ظرف میچسبند و بهجای آن تمایل پیدا میکنند که به یکدیگر پیوند بخورند. نتیجه تشکیل ورقههایی چسبنده و یکپارچه است که از نظر ساختاری مناسب کاربردهای بالینی هستند. این روند برخلاف روشهای فعلی بدون داربست که ممکن است تا دو هفته طول بکشد، در عرض چند ساعت ورقههای قابلاستفاده تولید میکند.
مزایا، کاربردها و نکات فنی
این روش چند مزیت آشکار دارد:
- سرعت بالا: تولید ورقههای سلولی در حدود پنج ساعت.
- کاهش واکنش ایمنی: امکان ساخت ورقهها با سلولهای بنیادی خود بیمار، که ریسک پسزدن را کم میکند.
- بدون داربست حیوانی: اجتناب از ماتریسهای مشتق از حیوانات یا مواد مصنوعی که میتوانند پاسخ ایمنی ایجاد کنند.
- زیستخنثی بودن PDMS: سیلیکون مورد استفاده زیستخنثی و غیرسمی است، ویژگیای که برای کاربردهای بالینی حیاتی است.
تستهای عملکرد نشان داد سلولها پس از تشکیل ورقه سالم و فعال باقی میمانند. تیم تحقیقاتی شرایط کشت بهینه را تعیین کردهاند تا ورقهها با خواص مکانیکی مناسب شکل بگیرند. کاربردهای بالقوه از پوشش زخم و درمان سوختگی تا تولید گوشت آزمایشگاهی گسترده است؛ تصور کنید ورقهای ساخته شده از سلولهای خود بیمار که بهسرعت آمادهٔ پیوند میشود — آیا این آیندهٔ ترمیم بافت نیست؟
نقش پژوهشگران و چشمانداز
این تحقیق به رهبری پی. راوی سلواگاناپاثی و با همکاری مائده خرمآبادی، کاندیدای دکترای مهندسی پزشکی زیستی، انجام شده است. همکاری بینالمللی و سادگی روش، آن را برای ترجمه به کاربردهای بالینی و صنعتی جذاب میکند. اگرچه هنوز مطالعات بالینی و مقیاسپذیری لازم است، اما این پیشرفت میتواند نقطهٔ عطفی در مهندسی بافت و تولید گوشت آزمایشگاهی باشد.