گوگل پس از دریافت اخطار رسمی «توقف و خودداری» از سوی دیزنی، بخشی از محتوای تولیدشده با هوش مصنوعی که از داراییهای فکری دیزنی استفاده میکرد را از پلتفرمهایش پایین کشید. رسانههای تخصصی هالیوود از جمله Deadline و Variety میگویند تعداد ویدیوهای حذفشده احتمالاً «چند ده مورد» بوده؛ نشانهای از یک پاکسازی هدفمند، نه یک موج گسترده.
نکته جالب اینجاست که زمانبندی ماجرا با خبری بزرگ گره خورده: دیزنی بهتازگی همکاری جدیدی با OpenAI را علنی کرده؛ رقیب جدی گوگل در میدان هوش مصنوعی. طبق گزارشها، نامه دیزنی به گوگل یک روز قبل از اعلام این همکاری ارسال شده بود.
چرا دیزنی سراغ گوگل رفت؟
به روایت این گزارشها، بخشی از ویدیوهای مورد اشاره با ابزار ویدیوساز هوش مصنوعی گوگل یعنی Veo ساخته شده بودند؛ ویدیوهایی که به IPهای مشهور دیزنی و زیرمجموعههایش نزدیک میشدند: از Star Wars و Simpsons گرفته تا محتواهایی با حضور کاراکترهایی مانند Deadpool (در حاشیه دنیای سینمایی مارول). حتی نام میکیماوس هم در فهرست داراییهای مطرحشده آمده است.
مدیرعامل دیزنی، باب ایگر، در گفتوگو با CNBC گفته این اقدام بعد از آن انجام شد که گفتوگوهای قبلی با گوگل درباره این نوع محتوا «به نتیجهای نرسیده» بود. برای برندی مثل دیزنی، کنترل نحوه استفاده از کاراکترها فقط مسئله درآمد نیست؛ مسئله هویت برند و جلوگیری از عادی شدن نقض حقوق مالکیت فکری در عصر تولید انبوه با AI است.
در شبکههای اجتماعی مثل ردیت هم کاربرانی به یک اتفاق حدود شش ماه قبل اشاره کردهاند: دورهای که محدودیتهای کپیرایت در Veo ظاهراً برای مدتی شلتر شده و محتوای «نقضکننده یا مرزی» بهسرعت زیاد شده است. اگر چنین فضایی واقعاً رخ داده باشد، دیزنی برای دفاع از حقوق خود—بهخصوص درباره مارول—تقریباً دست بالا را دارد.
میکیماوس؛ وقتی «دامنه عمومی» همهچیز را ساده نمیکند
اما وقتی پای میکیماوس وسط میآید، داستان کمی پیچیدهتر میشود. بخشی از نسخههای اولیه میکیماوس وارد دامنه عمومی شدهاند؛ یعنی از منظر کپیرایت، دیگر صرفاً متعلق به دیزنی نیستند و استفاده از آنها در برخی چارچوبها برای عموم آزاد است. با این حال، دیزنی همچنان روی بخشهایی از استفاده، علائم تجاری (Trademark) دارد—مکانیسمی که بیشتر برای جلوگیری از «گمراهی مصرفکننده» طراحی شده تا بازگرداندن کپیرایت.
ضمن اینکه همه نسخهها و همه دورانهای میکیماوس دامنه عمومی نشدهاند. بسیاری از عناصر تصویری، روایتها، طراحیها یا اجراهای بعدی هنوز میتوانند تحت پوشش حقوق دیزنی باشند. بنابراین اگر یک ویدیوی AI از میکیماوس به شکلی ساخته شود که با علائم تجاری دیزنی قاطی شود، یا بر پایه آثاری باشد که هنوز مشمول کپیرایتاند، همچنان میتواند هدف شکایت یا درخواست حذف قرار بگیرد.
در عمل هم مرزها همیشه روشن نیستند: یک ویدیوی کوتاه و «واقعنما» که کاراکتر میکیماوس را در فضایی شبیه پارک دیزنی نشان میدهد، میتواند هم ریسک Trademark داشته باشد (القای ارتباط رسمی با دیزنی) و هم ریسک کپیرایت (استفاده از عناصر طراحی و اجراهای غیرعمومی).
همکاری دیزنی با OpenAI: مجوز رسمی برای ویدیوهای AI
طبق اعلام OpenAI، قرارداد لایسنس با دیزنی سهساله است و اجازه میدهد کاربران ویدیوهای هوش مصنوعی بر اساس «بیش از ۲۰۰ کاراکتر از دیزنی، مارول، پیکسار و جنگ ستارگان» تولید کنند؛ حتی گفته شده بخشی از این خروجیها ممکن است بهعنوان محتوا روی Disney+ هم استفاده شود. دیزنی همچنین سرمایهگذاری بزرگی—حدود ۱ میلیارد دلار—در OpenAI انجام میدهد و عملاً استفاده از کاراکترها در خروجیهای خانواده مدلهای ویدیویی Sora را «تأیید» میکند.
این تضاد ظاهری—حذف محتوای مشابه در گوگل و مجوز دادن به OpenAI—یک پیام روشن برای بازار دارد: در عصر تولید محتوا با هوش مصنوعی، مسئله فقط «توانایی ساخت» نیست؛ مسئله این است که چه کسی مجوز دارد و چه کسی ندارد. و برای غولهایی مثل دیزنی، همین تفاوت میتواند مرز بین یک ویدیو سرگرمکننده و یک پرونده حقوقی باشد.
حالا باید دید گوگل در پاسخ چه میکند: سختگیری بیشتر روی Veo؟ شفافتر کردن سیاستهای کپیرایت؟ یا شاید حرکت به سمت قراردادهای لایسنس مشابه با استودیوها. یک چیز قطعی است: جنگ آینده هوش مصنوعی فقط در کیفیت مدلها نیست؛ در حقوق، مجوزها و مالکیت فکری هم هست.
