فولکسواگن برای نخستینبار در تاریخ ۸۸ سالهاش، یک کارخانه در خاک آلمان را رسماً تعطیل کرد؛ خبری که برای طرفداران صنعت خودرو در اروپا، فقط یک تغییر مدیریتی نیست و بیشتر شبیه یک «نقطه عطف» در مسیر گذار خودروسازان سنتی به عصر هوش مصنوعی و خودروهای نرمافزارمحور است.
پایان تولید در درسدن؛ آغاز یک مأموریت تازه
کارخانه درسدن (Dresden) که از سال ۲۰۰۱ فعالیت میکرد، حالا به ایستگاه بعدی فولکسواگن در رقابت فناوری تبدیل میشود. برنامه این است که از اواسط سال ۲۰۲۶ این سایت با هویت جدید بازگردد: مرکز پژوهشی برای هوش مصنوعی، رباتیک و طراحی تراشه (Chip Design).
این پروژه بهصورت مشترک با دولت ایالت زاکسن و دانشگاه فنی درسدن (TU Dresden) پیش میرود؛ دانشگاه قرار است نزدیک به نیمی از فضای کارخانه را در اختیار بگیرد. چنین ترکیبی—صنعت + دولت محلی + دانشگاه—برای آلمان معنای مشخصی دارد: ساختن یک اکوسیستم نوآوری برای آینده حملونقل.
نقلقول رسمی فولکسواگن
توماس شِفِر، مدیرعامل فولکسواگن، در بیانیهای تأکید کرد تصمیم توقف تولید در «کارخانه شفاف» (Transparent Factory) ساده نبوده است:
- «پس از بیش از ۲۰ سال، پایان تولید خودرو تصمیم کوچکی نبود؛ اما از منظر اقتصادی کاملاً ضروری بود.»
- «همراه با TU Dresden کارخانه را به جایی تبدیل میکنیم که موبیلیتی، فناوری و علم در آن به هم میرسند.»
چرا فولکسواگن ناچار به چنین تصمیمی شد؟
پشت این تغییر، یک واقعیت سخت اقتصادی قرار دارد. فولکسواگن در ماههای اخیر زیر فشار چند عامل همزمان قرار گرفته است: تعرفهها، افت حاشیه سود، رقابت سنگین در چین و نیاز فوری به سرمایهگذاری در فناوریهای آینده مانند سیستمهای کمکراننده پیشرفته (ADAS) و اتوماسیون.
یکی از ضربههای اصلی، اثر تعرفههای جدید آمریکا بود. فولکسواگن در گزارش مالی اخیر خود از اولین زیان فصلی طی پنج سال گذشته خبر داد و هشدار داد جنگ تجاری آمریکا میتواند سالانه حدود ۵ میلیارد یورو هزینه روی دست کسبوکار بگذارد.
در همین چارچوب، این گروه خودروسازی اعلام کرده است:
- تا سال ۲۰۲۸ ظرفیت فنی تولید در آلمان را بیش از ۷۳۰ هزار دستگاه در سال کاهش میدهد.
- تا سال ۲۰۳۰ حدود ۳۵ هزار شغل در سایتهای آلمانی خود را حذف خواهد کرد.
برای بازاری مثل اروپا که «اشتغال صنعتی» یکی از خطوط قرمز سیاستگذاری است، این اعداد پیام روشنی دارند: دوران رقابت فقط بر پایه تیراژ و موتور و گیربکس گذشته؛ حالا نرمافزار، تراشه و الگوریتم تعیینکنندهاند.
چین؛ جایی که بازی خودروهای برقی بیرحمانهتر شده است
رقابت در بازار چین نیز به فشارهای فولکسواگن اضافه کرده؛ بازاری که ستون مهمی برای فروش جهانی این برند محسوب میشود. خودروسازان چینی با تکیه بر مزیت مقیاس و حمایتهای صنعتی، خودروهای برقی را با فناوریهای پیشرفتهتر—مثل پارک خودکار، مجموعه سنسورهای گسترده، و قابلیتهای رانندگی نیمهخودران—با قیمتهایی پایینتر از رقبای خارجی عرضه میکنند.
این شرایط، بازی «جایگاهیابی محصول» را هم تغییر داده است. اگر زمانی طراحی کابین، کیفیت مونتاژ یا پلتفرم موتور معیار اصلی بود، امروز تجربه نرمافزاری، آپدیتهای OTA، قدرت پردازش، و سرعت توسعه قابلیتهای هوشمند، برگ برنده محسوب میشود.
سرمایهگذاری بزرگ فولکسواگن روی AI: «هیچ فرایندی بدون هوش مصنوعی»
فولکسواگن پیشتر اعلام کرده بود تا سال ۲۰۳۰ تا سقف یک میلیارد یورو در حوزه هوش مصنوعی سرمایهگذاری میکند؛ با هدفی مشخص: کوتاهکردن زمان توسعه محصول، بهینهسازی زنجیره تأمین، و ارتقای فناوریهای داخل خودرو.
هاوکه اشتارس، عضو هیئتمدیره فولکسواگن در حوزه IT، جملهای کلیدی مطرح کرد که به نوعی شعار تحول دیجیتال این گروه است:
- «هدف ما: هیچ فرایندی بدون AI.»
اگر این نگاه را به زبان خودرو ترجمه کنیم، یعنی AI از طراحی و شبیهسازی مهندسی تا کنترل کیفیت، مدیریت تولید، توسعه نرمافزار خودرو، و حتی تجربه کاربری سیستم اطلاعات و سرگرمی (Infotainment) نقش پررنگتری خواهد داشت.
تراشهها؛ پاشنه آشیل خودروسازان مدرن
کارخانه درسدن قرار است در طراحی چیپ نیز نقش داشته باشد؛ موضوعی که بیدلیل نیست. فولکسواگن امسال یک هشدار جدی درباره ریسک کمبود تراشه را تجربه کرد؛ زمانی که با تشدید تنشهای تجاری، دولت هلند کنترل یک تراشهساز مستقر در هلند اما تحت مالکیت چین (Nexperia) را در دست گرفت و در ادامه، پکن صادرات برخی تراشهها را مسدود کرد.
از آنجا که صنعت خودرو—بهویژه خودروهای برقی و مدلهای مجهز به سیستمهای کمکراننده—به نیمههادیها وابستگی بالایی دارد، چنین رخدادهایی میتواند مستقیماً به توقف خط تولید منجر شود. فولکسواگن نیز در مقطعی از احتمال توقف تولید سخن گفت؛ تا اینکه با بازگشت جریان تأمین در ماه نوامبر، بحران موقتاً آرام شد.
فولکسواگن تنها نیست؛ رقابت جهانی برای «خودروی هوشمند»
این موج، محدود به فولکسواگن نیست. جنرال موتورز اعلام کرده طی سه سال آینده AI را به چندین محصول خود تزریق میکند؛ از قابلیتهای رانندگی «بدون نگاه» (eyes-off) در سناریوهای خاص تا چتباتهای مکالمهای داخل کابین.
در سوی دیگر، ریویان (Rivian) که بهتازگی وارد یک سرمایهگذاری مشترک ۵.۸ میلیارد دلاری با فولکسواگن شده، از برنامههای جدید خود برای رانندگی هندزفری در سال آینده خبر داده و گفته قدم بعدی در آینده، حرکت به سمت eyes-off خواهد بود. البته طبق گفته مدیرعامل ریویان، پلتفرم خودمختاری و AI این شرکت بخشی از قرارداد با فولکسواگن نیست، اما اشاره کرده این فناوریها از ابتدا با نگاه «قابل استفاده برای سایر شرکتها» توسعه یافتهاند.
تعطیلی یک کارخانه در آلمان برای فولکسواگن اتفاقی نمادین و سنگین است؛ اما در عین حال، میتواند نشانهای از تغییر استراتژی باشد: از تولیدمحوری سنتی به سمت رقابت در فناوریهای کلیدی مثل هوش مصنوعی، رباتیک و طراحی تراشه. آینده بازار خودرو—بهویژه در خودروهای برقی و خودروهای متصل—به شرکتهایی تعلق دارد که زودتر این گذار را جدی بگیرند.