دیپ سیک را یادتان هست؟ همان استارتاپ چینی که اوایل امسال ناگهان در اپاستور بالا رفت و حتی برای مدتی جای چت جیپیتی را در صدر دانلودهای رایگان گرفت. اما دلیل اصلی جنجال، رتبه اپ نبود؛ عددی بود که همه را شوکه کرد: گفته میشد آموزش مدلش فقط حدود ۶ میلیون دلار هزینه داشته—رقمی که در مقایسه با بودجههای سنگین مدلهایی مثل GPT-4 یا Claude 3، چیزی بین ۱ تا ۱۰ درصد برآورد میشد.
با این حال، هرچه تب اولیه خوابید، سؤالهای جدیتری مطرح شد: این مدل دقیقاً چقدر قابل اعتماد است؟ و اگر واقعاً با چنین هزینهای آموزش داده شده، پشت صحنه چه خبر بوده است؟
چند گزارش آزمایشی که همان زمان منتشر شد، تصویر دلگرمکنندهای ارائه نمیداد. در یکی از ارزیابیها، دقت پاسخهای DeepSeek فقط حدود ۱۷٪ اعلام شد؛ عددی که آن را در بین ۱۱ چتبات، به رتبه ۱۰ رساند. بدتر اینکه گفته میشد در ۳۹٪ موارد، پاسخها حاوی ادعاهای ساختگی بودهاند. در پرسشهای مرتبط با اخبار هم، طبق همان تستها ۵۳٪ پاسخها مبهم یا کمفایده توصیف شد. و یک نکته حساستر: در مواجهه با برخی ادعاهای نادرست آنلاین، DeepSeek ظاهراً مواضعی نزدیک به روایت پکن میگرفت—حتی وقتی در سؤال اشارهای به چین نشده بود.
حالا، داستان وارد فاز تازهای شده است؛ فازی که پای سختافزار و محدودیتهای صادراتی آمریکا را وسط میکشد.
اتهام تازه: آموزش مدل بعدی با GPUهای «بلکول» قاچاقی
بهتازگی رسانه The Information در گزارشی مدعی شده دیپسیک برای آموزش نسل بعدی مدل زبانی بزرگ (LLM) خود از چند هزار تراشه هوش مصنوعی انویدیا استفاده میکند؛ تراشههایی مبتنی بر معماری جدید Blackwell که طبق محدودیتهای صادراتی ایالات متحده، نباید به چین ارسال شوند.
در این گزارش ادعا شده تعداد این GPUها چیزی حدود ۲۰۰۰ تا ۲۳۰۰ عدد از مدلهای Nvidia B200 و B100 است. روایت گزارش میگوید این تراشهها ابتدا توسط «دیتاسنترهای صوری» در جنوب شرق آسیا سفارش داده شدهاند—مراکزی که بهدلیل موقعیت جغرافیایی امکان خرید داشتهاند—و سپس تجهیزات بهصورت قطعهقطعه و با پوشش کالاهای دیگر به چین منتقل شده است.
اگر این سناریو درست باشد، با یک مسیر دور زدن تحریمها طرف هستیم که هم از نظر لجستیکی پیچیده است و هم از نظر ژئوپلیتیک حساس؛ چون GPUهای پیشرفته، ستون فقرات آموزش مدلهای مدرن هوش مصنوعی هستند.
پاسخ انویدیا: «بعید است» اما پیگیری میکنیم
انویدیا در واکنش رسمی، این ادعاها را چندان محتمل ندانسته است. سخنگوی شرکت گفته هیچ مدرک یا گزارشی مبنی بر ساخت دیتاسنترهای صوری برای فریب انویدیا و شرکای OEM و سپس جمعآوری، قاچاق و بازسازی در جای دیگر دریافت نکردهاند. او البته اضافه کرده که هر سرنخی به دستشان برسد، پیگیری میکنند.
اما ماجرا همینجا تمام نمیشود. چون در ماههای اخیر وزارت دادگستری آمریکا (DOJ) از کشف شبکهای خبر داده بود که بیش از ۱۶۰ میلیون دلار GPUهای H100 و H200 انویدیا را به چین قاچاق کرده است. همین موضوع باعث میشود «بعید بودن» قاچاق، برای بسیاری از تحلیلگران کمی خوشبینانه به نظر برسد.
از طرف دیگر، بعد از بالا گرفتن گزارشهای قاچاق، گفته شد انویدیا مکانیزمی شبیه «قلاده دیجیتال» اضافه کرده تا موقعیت فعلی تراشهها را راستیآزمایی کند. همین اقدام—حتی اگر جزئیاتش عمومی نباشد—نشانهای است که صنعت موضوع را جدیتر از یک شایعه ساده میبیند.
دیپسیک چه میگوید؟ رد اتهام و اشاره به H800 و تراشههای هواوی
DeepSeek استفاده از GPUهای بلکول را رد کرده و میگوید آموزش مدل جدیدش را با Nvidia H800 و همچنین تراشههای Huawei Ascend 910C انجام میدهد. در داخل چین، خانواده Ascend هواوی یکی از گزینههای کلیدی در زنجیره تأمین سختافزار هوش مصنوعی است. نسخه Ascend 910B معمولاً بهعنوان یکی از مهمترین تراشههای داخلی چین مطرح میشود؛ تراشهای که در برخی مقایسهها آن را در کلاس کاری مشابه Nvidia A100 توصیف میکنند—نه لزوماً برابر، اما در نقش «اسب کار» دیتاسنترهای AI.
با این حال، حتی اگر چین روی گزینههای داخلی حساب باز کند، یک محدودیت بزرگ پابرجاست: دسترسی نداشتن به ماشینهای لیتوگرافی پیشرفته که ساخت چیپ در گرههای مدرن را ممکن میکند. این همان گلوگاهی است که پیشتر در داستان تراشههای Kirin هم دیده بودیم.
پای سیاست هم وسط است: مجوز H200 و سهم ۲۵ درصدی دولت آمریکا
در همین فضای پرتنش، گزارشها حاکی است دولت آمریکا در دوره دونالد ترامپ به انویدیا اجازه داده تراشه H200 را به مشتریان «تأییدشده» عرضه کند. ایده جنجالیتر اما این بود که دولت آمریکا قرار است از فروش H200 در چین سهم ۲۵ درصدی دریافت کند؛ مدلی از مشارکت دولتی که در نگاه اول میتواند یک حرکت هوشمندانه برای کسب درآمد و کنترل بیشتر باشد.
اما یک مانع جدی وجود دارد: گفته میشود پکن ممکن است دسترسی شرکتهای چینی به H200 را محدود کند. اگر چنین محدودیتی اعمال شود، انویدیا طبیعی است که در پیشبینی فروش در بازار چین محتاط باشد و آن «سهم ۲۵ درصدی» هم شاید آنطور که روی کاغذ جذاب است، در عمل درآمد بزرگی نسازد.
چرا چین باید خرید H200 را محدود کند؟ پاسخ ساده است: حزب کمونیست چین ترجیح میدهد شرکتهایی مثل هواوی، GPUهای قدرتمند بومی بسازند و وابستگی به انویدیا کمتر شود. مشکل اینجاست که تراشههای Ascend 910B و 910C طبق گزارشها با فرایند ۷ نانومتری (N+2) شرکت SMIC تولید میشوند، در حالی که H200 با گره ۴ نانومتری پیشرفته TSMC ساخته میشود. اختلاف گره ساخت یعنی بهرهوری بهتر، عملکرد بالاتر و معمولاً مزیت رقابتی محسوس؛ چیزی که میتواند H200 را (اگر محدود نشود) به گزینهای بسیار جذاب در بازار چین تبدیل کند.
در نهایت، ماجرای DeepSeek—از هزینه آموزش کمسابقه تا بحث دقت پاسخها و حالا اتهام قاچاق GPU—یک سؤال مشترک را مدام تکرار میکند: در مسابقه جهانی هوش مصنوعی، برنده کسی است که مدل بهتر بسازد یا کسی که زنجیره تأمین سختافزار را بهتر دور بزند و مدیریت کند؟
