یک شرکت دانشبنیان ایرانی موفق شده است در حوزه فناوریهای فوقسرد و شبیهسازهای فضایی محصولی توسعه دهد که در سطح جهانی نایاب محسوب میشود؛ دستگاهی که همزمان خلأ، دماهای بسیار پایین و دماهای بسیار بالا را در یک سامانه واحد شبیهسازی میکند. این نوآوری میتواند مسیر آزمایش قطعات ماهوارهای و پژوهشهای پیشرفته فیزیک را در کشور متحول کند.
شبیهساز فضایی: ترکیب سه عملکرد در یک دستگاه
شرکت «مهریسسازان پیشتاز» در نمایشگاه ایرانساخت سه محصول فناورانه معرفی کرد که دو مورد از آنها تازه رونمایی شده و در سطح منطقه و حتی جهان جزو محصولات کمیاب به شمار میروند. مهمترین محصول، یک شبیهساز فضایی است که برخلاف نمونههای خارجی، بهطور همزمان سه قابلیت ایجاد خلأ، تولید دماهای پایینتر از منفی ۲۰۰ درجه سانتیگراد و تولید دماهای بالاتر از مثبت ۲۰۰ درجه سانتیگراد را در یک دستگاه ارائه میدهد.
در نمونههای وارداتی معمولاً تنها دو قابلیت از این سه مورد وجود دارد یا اینکه ترکیب این سه قابلیت در نمونههای خارجی در ابعاد بزرگ و غیرکاربردی ارائه میشود. اما این شبیهساز بومی امکان تست قطعات ماهوارهای در شرایط واقعی فضا را با هزینهای بسیار کمتر فراهم میآورد.
مزیت اقتصادی این شبیهساز نیز قابل توجه است: توسعه داخلی این سامانه باعث صرفهجویی ارزی قابلتوجهی شده است و هر دستگاه در حدود ۲۰۰ هزار دلار ارزانتر از نمونههای خارجی قیمتگذاری میشود؛ رقابتی که میتواند به گسترش تحقیقات فضایی و تولید داخلی قطعات کمک کند.
سرمایش میلیکلوین و کاربردهای تخصصی آن
محصول دوم این شرکت یک دستگاه سرمایش فوقسرد در مقیاس میلیکلوین است. این تجهیز قادر است به دماهایی در بازه ۸۰۰ تا ۹۰۰ میلیکلوین برسد؛ یعنی کسری از یک کلوین و معادل دماهایی بسیار نزدیک به صفر مطلق (کمتر از منفی ۲۷۲ درجه سانتیگراد). چنین تواناییای برای پروژههایی در حوزه کامپیوترهای کوانتومی، آزمایشهای پایه در فیزیک ذرات و اپلیکیشنهای هوافضا حیاتی است.
سرمایش میلیکلوین و فناوریهای کرایوژنیک که به طور تخصصی با دماهای پایینتر از منفی ۱۵۰ درجه سانتیگراد سروکار دارند، زیرساخت مهمی برای پژوهشهای پیشرفته فراهم میکنند. تولید داخلی این دستگاهها نشاندهنده پیشرفت فنی و بومیسازی دانش در حوزههای حساس و نوآورانه است.
کرایوپمپ خلأ: جایگزینی برای پمپهای مکانیکی
محصول سوم، کرایوپمپ خلأ است که کاربردهای عمومیتری دارد و در بیمارستانها، بهویژه برای تقویت عملکرد دستگاههای MRI، در آزمایشگاههای فیزیک و در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی استفاده میشود. این کرایوپمپ با اتکا به سرمای فوقسرد، خلأ لازم را ایجاد میکند و میتواند جایگزین مناسبی برای پمپهای مکانیکی و هیدرولیکی باشد.
در عمل، کرایوپمپها مزایایی چون کاهش نویز مکانیکی، افزایش عمر مفید سیستم و کاهش نیاز به نگهداری پیوسته ارائه میدهند؛ عواملی که در محیطهای پزشکی و تحقیقاتی اهمیت زیادی دارند. فروش مستمر این محصول طی ده تا پانزده سال گذشته نشاندهنده پذیرش بازار و پایداری عملکرد آن است.
بومیسازی، رقابتپذیری و چشمانداز تجاری
مشاور مدیرعامل شرکت تأکید کرده که توسعه کامل طراحی، مهندسی و ساخت این محصولات بهطور صددرصد توسط متخصصان داخلی انجام شده است؛ بدون اتکا به سرمایهگذاری خارجی. این نوع بومیسازی نه تنها استقلال فناورانه را تقویت میکند، بلکه هزینههای تحقیق و توسعه و واردات را نیز کاهش میدهد.
از منظر رقابتی، قیمت تمامشده و ارائه خدمات پس از فروش محلی میتواند نقطه تمایز مهمی در برابر نمونههای آلمانی، ایتالیایی و آمریکایی باشد. بهعلاوه، وجود این تجهیزات در داخل کشور فرصتهایی را برای همکاریهای پژوهشی، تست و توسعه قطعات ماهوارهای و تقویت اکوسیستم استارتآپی در حوزه کرایوژنیک فراهم میآورد.
- کاربردها: تست قطعات ماهوارهای، تحقیق در فیزیک بنیادی، کامپیوترهای کوانتومی، تجهیزات پزشکی مانند MRI.
- مزایا: کاهش هزینه ارزی، جایگزینی برای پمپهای مکانیکی، کاهش نیاز به واردات و تقویت ظرفیت تحقیقاتی داخلی.
- رقابت جهانی: عملکردی در سطح نمونههای آمریکا، آلمان و ایتالیا بههمراه مزیت قیمت و خدمات بومی.
در مجموع، توسعه این سه محصول—شبیهساز فضایی چندمنظوره، دستگاه سرمایش میلیکلوین و کرایوپمپ خلأ—نمونهای از جهش فنی در حوزه کرایوژنیک و فناوری فوقسرد در ایران است. این نوآوریها میتوانند پایهای برای رشد اکوسیستم پژوهشی و صنعتی در حوزههای حساس و پیشرفته باشند و ایران را در جمع کشورهای محدود توسعهدهنده این فناوریها قرار دهند.
