آیا شما هم به طور مکرر از مولتیویتامینها به عنوان مکمل در برنامه غذایی خود استفاده می‌کنید؟ خب، ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که از هر سه نفر یک نفر به طور مرتب از مولتی‌ویتامین استفاده می‌کند. اما واقعا این مکمل‌ها چیستند و آیا نقشی در سلامتی افراد دارند؟
مکمل مولتی‌ویتامین چیست؟
از دیدگاه علمی، اصطلاح «مولتی‌ویتامین» کمی مبهم بنظر می‌رسد. این مکمل‌ها باید حاوی بیشتر ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز روزانه باشند، اما برخی از افراد این مکمل‌ها را فقط با سه ویتامین و مواد معدنی مختلف تعریف می‌کنند.
هیچ تعریف دقیقی از اینکه این مواد باید چه مقدار مواد مغذی داشته باشند، وجود ندارد. این مسئله، شناختن مزایای آن‌ها را دشوار می‌کند، زیرا مکمل‌ها برای افراد مختلف مانند کودکان، بزرگسالان، مردان، زنان، زنان باردار و سالمندان به صورت متفاوت تجویز می‌شود.
آیا تاثیری روی سلامتی دارد؟
علم نشان داده است که افرادی که از مولتیویتامینها استفاده می‌کنند، مواد مغذی و ترکیبات اصلی بیشتری را نسبت به افرادی که از این مکمل‌ها استفاده نمی‌کنند، دریافت می‌کنند. این افراد تمایل بیشتری به تحصیلات بالا، درآمد عالی، شاخص توده بدنی پایین‌تر و سطح بالای فعالیت‌های بدنی دارند؛ تمام این عوامل به سلامت بهتر مرتبط است.
بنابراین آیا مولتیویتامینها علاوه بر تقویت رژیم و سبک زندگی، به سلامتی افراد نیز کمک می‌کنند؟! بیشتر مطالعات اخیر نتوانسته ثابت کند که آیا مصرف این مکمل‌ها فوایدی برای سلامتی دارند یا خیر. مشکل این است که افرادی که از این مکمل‌ها استفاده می‌کنند بیشتر رژیم‌های غذایی سالم و سبک زندگی خوبی دارند.
برخی از مطالعات فایده این مکمل‌ها را نشان می‌دهند و برخی دیگر حاکی از مشکلاتی برای سلامتی است که در کل نتایج کاملا گیج‌کننده‌ای بدست آمده است.
نتایج بدست آمده از مزایای این مکمل‌ها کاملا متفاوت است!
یکی از بزرگترین مطالعاتی که روی مولتیویتامینها و سلامتی انجام شده است از بیش از صد و شصت هزار زن یائسه 50 تا 79 ساله در این پژوهش استفاده کرده است تا نتایج خوبی را نشان دهد. همه این افراد بخشی از مطالعات ابتکاری بهداشت زنان بودند که به بررسی سلامتی و خطر سرطان، بیماری‌های قلبی و پوکی استخوان می‌پرداختند.
بیشتر از چهل درصد زنان از مکمل مولتی‌ویتامین استفاده می‌کردند، با این وجود در طی هشت سال پژوهش، هیچ ارتباطی بین مصرف این مکمل‌ها با خطر ابتلا به سرطان، بیماری‌های قلبی-عروقی یا مرگ زودرس وجود نداشت.
هجده پژوهش با بیش از 2 میلیون شرکت کننده نیز هیچ‌گونه ارتباطی بین مکمل مولتی‌ویتامین و نتایج بیماری‌های قلبی-عروقی از جمله مرگ و میر نشان نداد.
آزمایش‌های تصادفی کنترل‌شده نسبت به بررسی‌های مشاهده‌ای برای بررسی هرگونه تأثیر مستقیم مولتیویتامینها بر سلامتی بهتر هستند. اما در سال 2006، بررسی جامعی نشان داد که افرادی که مولتی‌ویتامین مصرف می‌کنند در مقایسه با افرادی که فقط قرص مصرف می‌کنند، در برابر بیماری‌های مزمن در امان نیستند.
اخیرا مقاله‌ای که در سال 2012 منتشر شده است، مزایای مولتیویتامینها را نشان داده است. در این مطالعه از چهارده هزار پزشک مرد در ایالات متحده با سن 50 سال به بالا استفاده شد تا فایده مکمل‌ها را نشان دهد، اما هیچ فایده‌ای از مصرف مولتیویتامینها در کاهش خطر حمله قلبی، سکته مغزی یا مرگ ناشی از یک واقعه مرتبط با قلب و عروق مشاهده نشد.
مردانی که از مولتی‌ویتامین استفاده می‌کنند در مقایسه با افرادی که از قرص دارونما کمک می‌گرفتند، هیچ‌گونه امنیتی در برابر مرگ زودرس نداشتند. با تجزیه و تحلیل بیشتر داده‌ها از همین گروه از مردان مشخص شد که مصرف مولتی ویتامین با هشت درصد کاهش خطر ابتلا به سرطان ارتباط دارد. اما در همین گروه نیز خطر مرگ ناشی از سرطان کاهش نیافته است.
با در دسترس داشتن جدیدترین تحقیق، یک بررسی مهم در سال 2015 با به کار گیری مطالعات مشاهده‌ای و آزمایشات کنترل شده، اثر مولتیویتامینها را در کاهش خطر بیماری‌های مزمن بررسی کرد.
خب نتیجه چه بود؟! بیشتر مطالعات علمی در مورد استفاده از مکمل‌ها در کاهش خطر بیماری مزمن هیچ اثر خوبی را گزارش نکردند. در این بررسی، به تحقیقات قبلی اشاره شده است که درباره کاهش خطر ابتلا به سرطان در مردان با استفاده از مکمل‌ها مربوط بود، اما هنوز هیچ شواهد محکمی وجود ندارد که نشان دهد این ادعا برای زنان نیز ممکن است صدق کند.
ارزیابی جامعی توسط صندوق تحقیقات جهانی سرطان و موسسه تحقیقات سرطان آمریکا درباره خطر سرطان روی مکمل‌های غذایی انجام شده است.
برخی شواهد نشان می‌دهد که مولتی ویتامین‌هایی که حاوی مقدار بالایی از آنتی اکسیدان‌ها هستند ممکن است به کاهش خطر آب‌مروارید و دژنراسیون ماکولا (یا لکه زرد که شایع‌ترین خطر کوری در سنین بالا است) وابسته به افزایش سن کمک کنند، اما هنوز هم برای تایید این موضوع باید منتظر مطالعات با کیفیت بالاتر باشیم. استفاده از آنتی اکسیدان‌ها به مقدار زیاد مسلما با خطراتی همراه است، بنابراین هر فایده‌ای که برای سلامت چشم داشته باشد، را خنثی می‌کند.
نظر متخصصان در این باره چیست؟
از پنج متخصص درباره فایده مولتی ویتامین‌ها روی سلامت سوال شده است. آن‌ها تقریبا این ادعا را تایید کرده‌اند.
دکتر کورنلی نینابر روسو (Cornelie Nienaber-Rousseau)، متخصص تغذیه از دانشگاه شمال شرقی، در این باره اینچنین اظهار نظر کرده است که در بررسی جدیدی که از گروه ویژه خدمات پیشگیری ایالات متحده بدست آمد، اینچنین نتیجه گرفته شد که شواهد کافی برای استفاده از ویتامین‌های A ،C یا E، مولتی ویتامین با اسید فولیک، ترکیبات آنتی اکسیدانی برای پیشگیری از سرطان یا بیماری‌های قلبی-عروقی وجود ندارد.
در حقیقت، برخی مکمل‌ها نیز ممکن است مضر هم باشند. مکمل‌های بتاکاروتن که به تنهایی یا با سایر ویتامین‌ها مصرف می‌شوند، خطر سرطان ریه را در افراد سیگاری افزایش می‌دهد. در حقیقت، بررسی که در سال 2010 از مکمل‌های آنتی اکسیدانی برای کمک به جلوگیری از سرطان استفاده کرده بود، هیچ مدرکی برای حمایت از مزایای مکمل‌های آنتی اکسیدانی حاوی ویتامین A، ویتامین C، ویتامین E، بتاکاروتن یا سلنیوم ارائه نداد.
دکتر گیدئون مایروویتس-کاتز (Gideon Meyerowitz-Katz)، متخصص اپیدمیولوژیستی در استرالیا، همچنین شواهد مربوط به مولتیویتامینها را مورد ارزیابی قرار داده است؛ او اینچنین گفت که شواهدی قوی مبنی بر اینکه مولتی ویتامین‌ها بتواند در افرادی که بدون استفاده از مولتیویتامینها نیز سالم و دارای رژیم غذایی متعادل هستند، سلامت را بهبود ببخشد، وجود ندارد.
روابط مثبت بین مکمل‌ها و سلامتی که اکنون وجود دارد، به احتمال زیاد توسط افراد سالمی که از آن‌ها بیشتر استفاده می‌کنند، اشتباه گرفته شده است.
مولتیویتامینها می‌توانند در رفع کمبودهای بدن کمک کنند
این‌گونه نیست که مولتیویتامینها بدون فایده باشند. مصرف یک مکمل مولتی ویتامین به افراد کمک می‌کند میزان دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی را که نمی‌توانند فقط از طریق غذا تأمین کنند، به دست آورند. و شرایط بسیاری مانند این نیز وجود دارد:
- افرادی که غذاهایی با ارزش کم مصرف می‌کنند، مانند سالمندان یا افرادی که رژیم‌های غذایی سخت می‌گیرند.
- زنان بارداری که از اسیدفولیک و سایر مواد مغذی مانند ید، آهن و ویتامین دی قبل و حین بارداری استفاده می‌کنند.
- افرادی که گیاه‌خواری می‌کنند، چون کمبود ویتامین B12 در آن‌ها مشکل‌ساز است.
- افرادی که به طور مداوم از الکل استفاده می‌کنند.
- افرادی که برای کاهش وزن تحت جراحی قرار گرفته‌اند.
- افرادی که دچار مشکلات سوجذب مانند بیماری سلیاک، بیماری کرون، فیبروز کیستیک یا پانکراتیت هستند.
دکتر گیدئون مایروویتس-کاتز اظهار کرد که معمولا در هنگام کمبود بدن شخص منطقی برای مصرف مولتی ویتامین وجود دارد. به عنوان مثال، مکمل‌های حاوی آهن می‌توانند به زنانی که در طی سال‌های باروری به دلیل از دست دادن آهن در قاعدگی در معرض کمبود آهن هستند، کمک کنند.
وی از تجزیه و تحلیل دکتر کورنلی نینابر روسو، گیاه‌خوران را به عنوان مثال عالی برای کاندیداهای مولتی ویتامین ذکر کرد، چون آن‌ها اغلب مواد مغذی زیادی را از دست می‌دهند.
غذای بیشتری نسبت به ویتامین‌ها و مواد معدنی وجود دارد
انسان‌ها غذا می‌خورند و غذا منبع پیچیده‌ای از ویتامین‌ها، مواد معدنی و مواد شیمیایی گیاهی است که همه با هم کار می‌کنند. مکمل‌ها به طور جداگانه کار می‌کنند و فقط کمبودی که در مواد مغذی وجود دارد را می‌توان در یک رژیم غذایی متنوع جبران کنند. غذا نیز حاوی ویتامین‌ها در اشکال مختلف است. به عنوان مثال، ویتامین E به طور طبیعی در هشت شکل مختلف وجود دارد، اما مکمل‌ها معمولا فقط حاوی یکی از این اشکال هستند. هر یک از این اشکال ویتامین E دارای سطوح مختلف دسترسی‌زیستی و حتی فعالیت هستند.
این مزایا را می‌توان از خوردن غذای کامل گیاهی بدست آورد و بسیاری از مطالعات نیز حاکی از این نیستند که مولتیویتامینها مزایای زیادی برای سلامتی دارند. غذا ارزش بیشتری نسبت به ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری دارد.
به دنبال چه نوع مکملی باشیم؟!
اگر تصمیم دارید یک مکمل مولتی ویتامین مصرف کنید، باید به دنبال چه چیزی باشید؟
در قدم اول، باید اکثر ویتامین‌ها و مواد معدنی به مقدار توصیه شده در روز را مصرف کنید. 75 درصد برای شروع مناسب است. اما یک قرص مولتی ویتامین نمی‌تواند همه مواد مغذی را در خود جای دهد. کلسیم نمونه خوبی است، زیرا مقدار مورد نیاز ما که حدود یک گرم در روز است، بسیار زیاد است.
شما باید یک مولتی‌ویتامین متناسب با سن، جنسیت و سایر خصوصیات در صورت بارداری انتخاب کنید. مولتیویتامینها برای خانم‌ها معمولا حاوی آهن اضافی هستند، در حالی که این مکمل‌ها برای افراد سالخورده دارای کلسیم و ویتامین‌های دی و B12 بیشتری است.
مصرف یک مولتی‌ویتامین اساسی که مواد مغذی را تقریباً به مقدار توصیه شده تأمین می‌کند، به نظر می‌رسد خطر کمتری برای افراد سالم داشته باشد. با این حال، توجه داشته باشید که خوردن غذاهایی حاوی مواد غنی شده ممکن است به معنای مصرف برخی از مواد مغذی در سطوح بالاتر از سطح مصرف باشد.
مولتیویتامینها برای افرادی که کمبود ویتامین و مواد معدنی دارند استفاده می‌شود، اما به نظر می‌رسد این مکمل‌ها فواید زیادی برای سلامتی افراد ندارند. اگر کمبودی در برخی از مواد مغذی دارید، بهتر است به جای تغییر مکمل به دنبال تغییر رژیم غذایی خود باشید. در صورت نیاز به کمک نیز می‌توانید به پزشک یا یک متخصص تغذیه مراجعه کنید.
