تصوری وجود دارد که می‌گوید افراد با گذشت زمان در روابط طولانی‌مدت بیشتر به یکدیگر شباهت پیدا می‌کنند. این موضوع در واقع ریشه در یک آزمایش علمی دارد که در دهه 1980 انجام شده است. اما آیا این پدیده عجیب واقعا درست است؟!
این ایده عجیب در پژوهش روانشناسی که در سال 1987 منتشر شده است، نشان می‌دهد که زوج‌های متاهلی که 25 سال با هم زندگی کرده‌اند، به دلیل طولانی شدن زندگی مشترک، از نظر جسمی به یکدیگر شبیه می‌شوند.
اما اینکه چنین امری چگونه از نظر جسمی امکان‌پذیر است، نویسندگان به سرپرستی روانشناسی به نام رابرت زاجونک (Robert Zajonc) اظهار داشتند که شباهت در ظاهر جسمانی همسران مانند این است که عاشقان با هم هماهنگ می‌شوند. این افراد در ناخودآگاه خود از یکدیگر تقلید می‌کنند، که به مرور زمان باعث تغییر چهره آن‌ها می‌شود.
محققان این‌چنین بیان می‌کنند:
استفاده معمولی از عضلات صورت ممکن است به طور دائمی بر ویژگی‌های جسمی صورت تأثیر بگذارد. این مفهوم بیشتر نشانه این است که زوجینی که برای مدت‌زمان طولانی‌تری با یکدیگر زندگی می‌کنند، به دلیل تقلید مکرر، از لحاظ ظاهری بیشتر به همدیگر شباهت پیدا می‌کنند.
اما تاکنون این نظریه‌ها هم در روانشناسی و هم در فرهنگ روزانه جا افتاده است. برخی از افراد تا آنجا پیش می‌روند و ادعا می‌کنند این پدیده از نظر علمی ثابت شده است. اما آیا واقعا ثابت شده است؟
طبق تجزیه و تحلیل جدید محققان دانشگاه استنفورد، این فرضیه تاکنون ثابت نشده است. نویسندگان پژوهش جدیدی، به سرپرستی دانشجوی دکترای مهندسی برق پین‌پین تی مکرون (Pin Pin Tea makorn)، در مقاله خود این‌چنین توضیح می‌دهند:
با نگاهی دقیق به ادبیات مشخص می‌شود که گرچه این فرضیه یکی از اصول علم روانشناسی است و از طریق کتب درسی، کتاب‌ها و مقالات برجسته به طور گسترده منتشر شده است، اما عملاً از نظر تجربی تایید نشده است.
آزمایش سال 1987 گرچه با دقت طراحی شده است، اما براساس نمونه بسیار کوچکی از دوازده زوج غیرهم‌جنس‌گرا ساخته شده است. علاوه بر این، نتایج بدست آمده نیز هرگز تکرار نشده است.
تی مکرون و همکارش، میکال کوسینسکی (Michal Kosinski)، این بار با نمونه‌ای بسیار بزرگتر و با استفاده از فناوری‌های قرن بیست و یکم مجددا آزمایشی برای بررسی این شباهت‌های ظاهری صورت انجام دادند.
در حالی که پژوهش سال 1987، عکس 12 زوج را از زمان ازدواج اول و 25 سال بعد بررسی کرده بود، تحقیقات جدید تصاویر 517 زوج متاهل را از منابع آنلاین جمع‌آوری کردند و سپس چهره آن‌ها را بلافاصله پس از ازدواج با تصاویر 20 تا 69 سال بعد مقایسه کردند. (همه زوج‌ها سفیدپوست و غیرهم‌جنس‌گرا بودند. محققان نتوانستند تصاویر کافی از زوج‌های همجنسگرای غیر سفیدپوست را برای تجزیه و تحلیل پیدا کنند.)
علاوه بر این، تی مکرون و کوسینسکی نه تنها نمونه‌های انسانی برای مقایسه داشتند (153 نفر به صورت آنلاین جذب شدند)، بلکه از یک الگوریتم تشخیص چهره به نام VGGFace2 که در قضاوت شباهت چهره از انسان‌ها پیشی می‌گیرد، استفاده کرده بودند.
به عبارت دیگر، این آزمایش قوی‌تری برای این فرضیه بود که پس از دهه‌ها سرانجام تأیید شد. اما متاسفانه محققان نتوانستند چیزی پیدا کنند که نشان دهد زوجین با گذشت سال‌ها شروع به شباهت بیشتر به یکدیگر می‌کنند و اعتراف می‌کنند که حتی از نتایج نیز تعجب‌زده شدند.
تی مکرون این‌چنین گفته است:
ما وقتی این پروژه را شروع کرده بودیم، باور داشتم که می‌توانیم به راحتی شواهدی برای شباهت در صورت پیدا کنیم. این یکی از نظریه‌هایی است که همه دانشجویان دوره کارشناسی آن را می‌آموزند.
با این حال، بر اساس این آزمایشات برای شباهت‌های صورت زوجین، چهره همسران با گذشت زمان به هم شبیه نمی‌شود. (این تجربه نشان می‌دهد چهره زوجین در واقع ممکن است کمتر به هم شبیه شود، اگرچه تفاوت مشاهده شده نیز بسیار کم بود).
در حالی که تیم هیچ مدرکی در رابطه با شباهت تدریجی زوجین به یکدیگر پیدا نکرده بود، نتایج نشان داد که به نظر می‌رسد افراد شریک زندگی انتخاب می‌کنند که بسیار شبیه به آن‌ها باشد.
نویسندگان این پژوهش گفته‌اند:
براساس مطالعات قبلی، ما توانستیم شواهدی از تمایل همسران به داشتن چهره‌های مشابه به یکدیگر پیدا کنیم. چهره همسران به هم شبیه است اما به گذشت زمان مربوط نیست. این باعث می‌شود که چهره افراد با ویژگی‌های دیگرشان مانند علایق، شخصیت، هوش، نگرش‌ها، ارزش‌ها و رفاه مطابقت داشته باشد. این مسئله شباهت اولیه را نشان می‌دهد اما این‌طور نیست که بگوییم با گذشت زمان چهره زوج‌ها شبیه یکدیگر می‌شود.
