گوگل آرام و بیسر و صدا مرحله تازهای را در تجارت هوش مصنوعی خود شروع کرده است؛ نمایش تبلیغات در حالت هوش مصنوعی (AI Mode) که بر پایه جمینی کار میکند. حرکتی که شاید در نگاه اول یک «آزمایش محدود» به نظر برسد، اما برای آینده جستوجو و تجربه کاربران پیامهای مهمی دارد.
ماجرا از جایی جدی شد که برودی کلارک، مشاور شناختهشده حوزه سئو، متوجه شد در نتایج تولیدشده توسط حالت هوش مصنوعی گوگل، لینکهایی با برچسب «Sponsored» ظاهر شدهاند. این تبلیغات در پایین پاسخهای تولیدشده توسط جمینی نمایش داده میشوند؛ از نظر ظاهری خیلی شبیه سایر لینکهایی هستند که چتبات پیشنهاد میدهد، با این تفاوت که یک برچسب کوچک آنها را بهعنوان محتوای اسپانسرشده مشخص میکند.
گوگل میگوید «فقط یک تست» است، اما تا کی؟
گوگل تأکید کرده که این قابلیت فعلاً در مرحله آزمایشی است و همه کاربران آن را نمیبینند. همچنین به رسانه 9to5Google گفته که در حال حاضر برنامهای برای ادغام کامل تبلیغات در AI Mode وجود ندارد. روی کاغذ این حرفها اطمینانبخش به نظر میرسند، اما واقعیت ساده است: مدلهای هوش مصنوعی هزینهای سنگین دارند و در نهایت باید درآمدزایی کنند؛ و تبلیغات هنوز مطمئنترین راه برای این کار است.
در نسخههای اولیه این تست، به نظر میرسد گوگل همچنان لینکهای ارگانیک را به لینکهای اسپانسرشده ترجیح میدهد و آنها را بالاتر نمایش میدهد. اما تجربه اینترنت در دو دهه اخیر نشان داده هر وقت در یک سرویس دریچه تبلیغات باز شود، بهتدریج حجم و حضور آنها بیشتر و بیشتر میشود. حالا تصور کنید دستیار هوش مصنوعیای که قرار است مثل یک همراه شخصی عمل کند، کمکم شروع کند به پیشنهادهای تبلیغاتی در پاسخ به هر سؤال شما؛ از خرید لپتاپ گرفته تا رزرو هتل.
وقتی دستیار هوش مصنوعی تبدیل به تابلوی تبلیغاتی میشود
هوش مصنوعی مولد معمولاً بهعنوان یک دستیار شخصی، مشاور همیشهآنلاین یا ابزاری برای صرفهجویی در زمان معرفی میشود. اما اگر این دستیار مدام در لابهلای پیشنهادها و پاسخهایش تبلیغ بگنجاند، خط مرز بین توصیه واقعی و محتوای پولی کمرنگ میشود. آیا کاربر میتواند تشخیص دهد که یک پیشنهاد واقعاً بهترین گزینه است، یا صرفاً تبلیغکننده بیشتر پول داده است؟
نکته نگرانکننده دیگر، نبودن گزینهای برای خاموش کردن این تبلیغات در حالت هوش مصنوعی است. در جستوجوی کلاسیک گوگل، حداقل میتوانید از تبلیغات عبور کنید، اسکرول کنید و سراغ نتایج ارگانیک بروید. اما در AI Mode، تبلیغات بخشی از همان پاسخ تولیدشده توسط سیستم هستند و فعلاً راه رسمی برای مخفی کردن آنها دیده نمیشود. این یعنی کنترل کاربر روی تجربه جستوجو، از همیشه کمتر شده است.
این فقط گوگل نیست؛ مسابقه تبلیغات در هوش مصنوعی
گوگل تنها بازیگر این میدان نیست. شبکه اجتماعی ایکس (Twitter سابق) هم اخیراً اعلام کرده که تبلیغات را عمیقتر در نتایج جستوجوی خود ادغام میکند. در سوی دیگر، گزارشها حاکی از آن است که OpenAI در حال جذب نیرو برای تبدیل ChatGPT به یک پلتفرم تبلیغاتی است؛ حرکتی که اگر عملی شود، گفتوگو با هوش مصنوعی را مستقیماً به کانالی برای نمایش آگهیها تبدیل میکند.
همزمان، پروژههایی مثل Sora – ابزار تولید ویدئوی هوش مصنوعی OpenAI – هزینههای سرسامآوری دارند. گفته میشود سُورا روزانه تا حدود ۱۵ میلیون دلار برای تولید ویدیوهایی هزینه میسوزاند که بعضاً صرفاً برای نمایش قدرت فناوری هستند؛ از سناریوهای فانتزی مثل «سم آلتمن در حال خوردن پیتزا در فضا» گرفته تا هر نوع محتوای نمایشی دیگر. چنین هزینههایی عملاً شرکتها را به سمت مدلهای تجاری تهاجمیتر، از جمله تبلیغات عمیق و هدفمند، هل میدهد.
بسیاری از کاربران احساس میکنند «دوره طلایی» سرویسهای آنلاین، که در آن کیفیت، سادگی و احترام به کاربر در اولویت بود، به سرعت جای خود را به مرحلهای میدهد که بعضیها آن را «فرآیند انحطاط سرویسها» مینامند؛ دورهای که در آن تجربه کاربری قربانی حداکثرسازی درآمد میشود. حالا به نظر میرسد هوش مصنوعی نیز با سرعتی بسیار بالا وارد همین چرخه شده است.
سؤال اصلی این است: آیا میتوانیم در آینده دستیارهای هوش مصنوعی داشته باشیم که واقعاً در خدمت کاربر باشند، نه در خدمت مدلهای تبلیغاتی؟ یا باید کمکم عادت کنیم که حتی هوشمندترین ابزارهای دیجیتال هم در نهایت، یک تابلو تبلیغاتی بسیار پیچیدهاند؟ پاسخ این پرسش، شکل نسل بعدی اینترنت را تعیین خواهد کرد.
