هنگامی که می‌خواهید از اسکیت لذت ببرید یا یک لیوان نوشیدنی را سرد کنید، یخ خیلی مفید است؛ اما برعکس، اگر در یک روز سرد زمستانی باعث لیز خوردن از پله‌ها و افتادن شما بشود اصلا خوب نیست. عجیب این که تاکنون دانش بشر در کشف دلیل لغزنده بودن یخ کاملا موفق نبوده و این راز همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است.
دلیل این موضوع به پیروی نکردن یخ از قوانین فیزیک بر‌می‌گردد؛ یقینا یخ همان آب است که به علت سرما به حالت جامد تبدیل شده اما این فقط یک تغییر حالت ساده نیست و در اینجا یخ طبیعت سرکش خود را نشان می‌دهد! سایر مواد، هنگامی که جامد می‌شوند لغزنده نیستند؛ ماگما سرد شده و از حالت مایع به سنگ جامد تبدیل می‌شود در حالی که سنگ اصلا لغزنده نیست، بنابراین چیزی فراتر از سرد شدن، عامل لغزندگی یخ است. شما می‌توانید تمام روز روی بتن سفت شده قدم بزنید، بدون این که نگران لیز خوردن باشید، اما چرا آب، پس از انجماد لغزنده می‌شود؟ دانشمندان در این مورد اطمینان ندارند، ولی گمان می‌کنند لغزندگی یخ ارتباط زیادی با جامد بودن آن ندارد، برعکس ممکن است به این دلیل باشد که سطح یخ به سرعت به حالت مایع تبدیل می‌شود؛ یعنی سر خوردن روی یک برکه یخ زده و سر خوردن روی کف سرامیکی تازه شسته شده، دلیل یکسانی دارند.
چرا در سطح یخ مایع وجود دارد و چرا سطح یخ مانند لایه‌های زیرین به جامد تبدیل نشده؟
ابتدا لازم است بدانید کارشناسان معتقدند تمام آن چه که برای ده‌ها سال در کتاب‌های درسی شیمی و فیزیک در این مورد گفته شده، اشتباه است! آنها می‌گویند لغزندگی یخ ناشی از خاصیت “ذوب فشاری” آن است؛ یعنی هنگامی که روی یخ قدم می‌زنید، لایه سطحی یخ در اثر فشار به آب تبدیل می‌شود؛ هر چند که این سنگینی برای ذوب شدن تمام لایه‌های یخ موجود روی یک پله یخ زده کافی نیست.
با این حال، در اینجا مشکل دیگری وجود دارد: ما روی یخی لیز می‌خوریم که دمای آن ۱۵ درجه کمتر از دمای انجماد آب است و در این دما ذوب فشاری معنایی ندارد؛ بنابراین دو نظریه دیگر مطرح می‌شود:
یک نظریه می‌گوید که یخ به دلیل سایش سطح خود توسط جسم جامد دیگر خاصیت لغزندگی دارد؛ بنابراین وقتی که اسکیت روی یخ می‌لغزد اصطکاک موجود بین یخ و اسکیت، موحب تولید حرارت و ذوب شدن یک لایه نازک یخ و در نتیجه لغزندگی سطح آن می‌شود.
نظریه دیگر، لغزندگی یخ را ذاتی می‌داند. دانشمندان می‌گویند: مولکول‌های آب آن طور که ما گمان می‌کنیم آرام و بی‌حرکت نیستند؛ حداقل در مقیاس میکروسکوپی به این صورت است! هرچند با چشم غیر مسلح قابل رویت نیست، اما یک قطعه آب جامد با یک لایه واضح از مولکول‌های نیمه مایع بی‌ثبات پوشیده شده و این مولکول‌های بی‌ثبات به ساختمان زنجیره‌ای شش ضلعی کریستال زیرین خود متصل نمی‌شوند؛ پس در واقع لایه نیمه مایع، عامل اصلی لغزندگی یخ است.
خاصیت لغزندگی یخ ناشی از هر کدام از نظریه‌ها یا ترکیبی از همه آنها باشد فرقی ندارد و مانع لیز خوردن و افتادن شما نخواهد شد؛ پس در روزهای سرد زمستانی بیشتر مراقب خود و دیگران باشید!
