کد شامد چیست و چه کاربردی دارد؟

امروزه با گسترش ضریب نفوذ اینترنت در کشورمان، شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های دیجیتالی بیش از گذشته مورد توجه مخاطبان قرار گرفته‌اند و اکنون بسیاری از مردم به واسطه این کانال‌ها از جدیدترین اخبار و تحولات داخلی و خارجی مطلع می‌شوند. در این میان شورای عالی فضای مجازی مسئولیت تدوین قوانین و سامان‌دهی محتوای دیجیتالی را بر عهده دارد و پلیس فتا نیز به‌عنوان یک مقام قضایی بر فعالیت‌های این حوزه نظارت می‌کند.

در نیمه نخست آذر ماه 96 شورای عالی فضای مجازی از تصویب طرحی برای مدیریت شبکه‌های اجتماعی خبر داد. بر اساس این طرح، احرازهویت مدیران کانال‌های مختلف در شبکه‌های اجتماعی که دارای تعداد اعضای قابل‌توجهی هستند امری ضروری خواهد بود. دلیل چنین الزامی این است که بسیاری از کانال‌های خبری و اطلاع‌رسانی دارای مخاطبان بی‌شماری هستند و انتشار اخبار نادرست یا خلاف واقع توسط این کانال‌ها می‌تواند به تشویش اذهان و سلب اعتماد عمومی جامعه منجر شود. بر این اساس، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تشکیل کمیته‌ای مسئولیت تدوین آئین‌نامه سامان‌دهی شبکه‌های اجتماعی را بر عهده گرفت. مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرده که 44 درصد کل جرائم فضای مجازی به پیام‌رسان تلگرام مربوط می‌شود و این موضوع، ضرورت ثبت و احرازهویت کانال‌های تلگرامی را آشکارتر می‌کند.

این طرح، شامد یا همان تخصیص شناسنامه الکترونیکی محتوای دیجیتال نام‌گذاری شد. در ابتدای امر این طرح به منظور سامان‌دهی پیامک‌های انبوه پیشنهاد شد و اکنون به ابزاری جهت نظارت بر کلیه اشکال محتوای دیجیتال نظیر نرم‌افزار و کانال‌های تلگرامی و اینستاگرامی تبدیل شده است. بر اساس اظهارات مقامات مسئول، هدف دولت از اجرای طرح شامد و احرازهویت مدیران کانال‌های دارای بیش از 5000 کاربر، مسدود نمودن دسترسی به شبکه‌های اجتماعی برون‌مرزی نیست؛ بلکه این سامانه با هدف ارائه کاربری مفید از شبکه‌های اجتماعی، پیشگیری از اشاعه ناهنجاری‌ها و ممانعت از کلاه‌برداری راه‌اندازی شده است.

در واقع شامد یک کد الکترونیکی است که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به هرگونه بستر و محتوای دیجیتالی اعطاء می‌شود. این کد نشان‌دهنده اعتبار وب‌سایت، نرم‌افزار، کانال و اشکال مختلف محصولات دیجیتالی است. در حال حاضر بیش از 17 هزار کانال و صفحه در شبکه‌های اجتماعی، بیش از 70 هزار وب‌سایت اینترنتی و بیش از 130 هزار اپلیکیشن موبایلی دارای شناسه شامد هستند. این کد بسته به نوع محتوا دارای ساختاری متفاوت است. به‌عنوان مثال سایت‌ها از لوگوی هوشمند استفاده نموده و در صورت ارتکاب جرم یا تخلف بلافاصله حذف می‌شوند. با تخصیص کد شامد به اپلیکیشن‌ها، کاربران از گروه سنی مخاطبان برنامه‌ها مطلع شده و شکایات احتمالی آن‌ها نیز قابل رسیدگی خواهد بود.

از مهم‌ترین اهداف راه‌اندازی سامانه شامد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مدیریت قانون‌مند محتوای فضای مجازی همانند کشورهای پیشرفته جهان
• اجرای قانونی جامع برای شناسایی و جرم‌انگاری تخلفات فضای مجازی از سوی دولت
• بهره‌مندی مدیران کانال‌ها و افراد تولیدکننده محتوا از پشتوانه حقوقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
• ملزم نمودن مدیران کانال‌ها و وب‌سایت‌ها به پاسخ‌گویی در قبال محتوای منتشر شده
• اعطای مالکیت مادی و معنوی به افراد با هدف افزایش بازدهی تجاری کانال‌ها و ارتقاء سطح خرید و فروش

مدیران کانال‌ها و وب‌سایت‌ها با مراجعه به آدرس اینترنتی www.samandehi.ir و وارد نمودن شماره تلفن‌همراه، کد ملی، عنوان کانال و شناسه آن می‌توانند نسبت به دریافت کد شامد منحصربه‌فرد اقدام نمایند. در نهایت سامانه کدی موسوم به شاهد را در اختیار کانال‌ها قرار داده و مدیران با استفاده از این لینک می‌توانند خبر ثبت کانال را به اطلاع مخاطبان خود برسانند. این فرآیند تقریبا مشابه روندی است که برای ثبت یک سند در دفاتر اسناد رسمی طی می‌شود و فردی که زودتر از سایرین اقدام به انتشار محتوا نموده در واقع مالک آن تلقی می‌شود و در صورت درخواست ثبت محتوا از سوی فردی دیگر در آینده، پیام عدم امکان ثبت به شکل اتوماتیک برای نام‌برده ارسال خواهد شد.

بدین‌ترتیب بخش عمده‌ای از مسئولین نظارت بر فعالیت‌های رسانه‌های اجتماعی به مردم واگذار می‌شود و کاربران می‌توانند در زمینه شناسایی کانال‌های نامتعارف، کلاه‌بردار و هنجارشکن به دولت کمک کنند.