تقریبا برای همه ثابت شده است که سرپایان (cephalopods) موجودات بسیار باهوشی هستند و این هوش، از سیستم عصبی پیچیده مغز آن‌ها سرچشمه می‌گیرد. حالا یک مطالعه جدید بر روی مغز ماهی مرکب (squid) تایید می‌کند که ارتباطات داخل مغز او تا چه اندازه پیچیده است.
محققان در این مطالعه، با استفاده از فناوری عکس‌برداری MRI و چند تکنیک پیشرفته توانسته‌اند مسیرهای عصبی ناشناخته مغز ماهی مرکب را شناسایی و توضیح دهند.
Wen-Sung Chung، عصب‌شناس از دانشگاه کوئینزلند استرالیا و از اعضای گروه تحقیق می‌گوید: سرپایان امروزی که شامل اختاپوس‌ها، ماهی‌های مرکب و چند گونه دیگر می‌شوند، مغزهای پیچیده‌ای دارند. مغز آن‌ها به‌لحاظ پیچیدگی، تقریبا نزدیک به مغز سگ‌ها بوده و از مغز موش‌ها، دست‌کم در تعداد نورون‌ها، جلوتر است.
برای مثال، برخی از سرپایان بیش از ۵۰۰ میلیون نورون در مغز خود دارند که در مقایسه با ۲۰۰ میلیون نورون مغز یک موش و ۲۰۰۰۰ نورون مغز یک نرم‌تن معمولی، فوق‌العاده زیاد است.
همه ما می‌دانیم که پیچیدگی عصبی، لزوما به معنای هوش بالا نیست؛ اما ما می‌دانیم که سگ‌ها دارای قشر مغز نسبتا متراکمی هستند، بنابراین دیدن اینکه ارتباطات مغزی برخی از سرپایان تا چه‌اندازه مثل مغز سگ‌ها پیچیده است، واقعا حیرت‌انگیز است.
تیم تحقیق، برای به دست آورن نخستین نقشه با رزولوشن بالا از داخل مغز ماهی مرکب، از دو نوع دستگاه MRI استفاده کردند: یک تصویرساز رزنانس مغناطیسی بهبودیافته و یک تصویرساز رزنانس مغناطیسی با وضوح زاویه‌ای بالا.
آن‌ها روی ماهی مرکب موردآزمایش را با رنگ نقره‌ای یا ردیاب‌های عصبی فلورسنت چندرنگی پوشش دادند بتوانند مسیرهای عصبی مغز او را نقشه‌برداری کنند. این تکنیک‌ها به دانشمندان اجازه داد تا بیش از ۹۹ درصد ۲۸۲ مسیر عصبی اصلی قبلا شناسایی‌شده را تایید کنند.
آن‌ها همچنین ۱۴۵ مسیر عصبی جدیدی را کشف کردند که قبلا شناسایی نشده بود؛ مسیرهایی که بیش از ۶۰ درصد آن‌ها به سیستم بینایی و حرکت ماهی مرکب ارتباط داشتند. Chung می‌گوید: ما توانستیم مسیرهای عصبی زیادی را که اختصاص به عمل استتار و ارتباطات بینایی ماهی داشتند شناسایی کنیم. این مسیرها، به ماهی مرکب توانایی‌های منحصربه‌فردی برای شکار کردن، ارتباط با همنوع خود از طریق تغییر رنگ و فرار از حیوانات شکارچی می‌دهد.
اینکه بینایی سرپایان چگونه عمل می‌کند، هنوز راز سربه‌مهری است، اما به نظر می‌رسد که آن‌ها احتمالا با وجود کوررنگی، قادر به دریافت رنگ‌ها از طربق دیگری هستند. ما دیده‌ایم که اختاپوس‌ها چگونه رنگ خود را برای سازگاری با محیط اطراف‌شان تغییر می‌دهند یا ماهی‌های مرکب چگونه از طریق تغییر رنگ با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند.
ظاهرا دانشمندان در مطالعه حاضر توانسته‌اند مسیرهای عصبی مرتبط با این پروسه بینایی و همچنین ساختاری در مغز ماهی مرکب که مسئول هماهنگ کردن بینایی و عمل استتار اوست را پیدا کنند.
Chung می‌گوید: شباهت‌های موجود بین مغز سرپایان و سیستم عصبی مهره‌داران به ما اجازه می‌دهد تا حدس‌های جدیدی را درباره سیستم عصبی این موجودات بزنیم. این مطالعه، چندین شبکه عصبی جدید را نشان می‌دهد که ظاهرا مسئول رفتارهای مرتبط با بینایی حیوان مثل جابه‌جایی و استتار هستند.
مغز سرپایان بسیار متفاوت از مغز ما و سایر مهره‌داران عمل می‌کند و این تحقیق در واقع بخشی از یک پروژه بلندمدت برای دانستن نحوه کار مغز آن‌هاست.
تیم تحقیق در مقاله خود نوشته‌اند: درک اینکه سرپایان چگونه می‌توانند کارهای شناختی ظاهرا پیچیده‌ای را انجام دهند، نیاز به مطالعاتی از این‌دست دارد که شواهد محکمی را درباره ساختار مغز آن‌ها در اختیار ما قرار می‌دهد و منجر به شناخت بهتر ما از این موجودات خارق‌العاده و منحصربه‌فرد می‌شود.
یافته‌های این مطالعه در مجله iScience چاپ شده است.
