اکنون میانه شب است و شما فردا کار یا مدرسه یا دانشگاه دارید، از این رو، باید هرچه زودتر سر به بالش بگذارید و بخوابید — ولی این کار را نمی‌کنید. به جای آن، گوشی خود را به شارژر پیوند می‌زنید و یک بازی آنلاین را باز می‌کنید و به دنبال دستاوری جم و سکه و دفاع کردن از پایگاه‌های خود در برابر یورش‌های دشمنان تا صبح پای آن می‌نشینید تا زمانی که چشمان‌تان سرخود بسته شوند یا دستان‌تان از کار بی‌افتند یا شاید روزی به یک تک‌سلولی دگرگون شوید!
این وضعیتی است که بسیاری از ما با آن روبه‌رو شده‌ایم به دور از آنکه در چه سن و سالی باشیم. بسیاری از ما اگر به این گام از اعتیاد به بازی رسیده باشیم، با سختی فراوانی برای ترک کردن آن روبه‌رو خواهیم شد. ولی اگر تنها یک هفته از آن دور باشیم، در خواهیم یافت که سازندگان آن بازی‌ها به گونه‌ای سازمان‌یافته از چه الگوها و ترفندهایی برای نگهداری روزانه ما در بازی بهره برده‌اند.
برای آنکه بدانید اعتیاد به بازی چگونه پدیدار می‌شود و چه کاری می‌تواند با شما بکند، از این رو، به دنبال این نوشته با ما همراه باشید.
خوی‌آوری یا اعتیاد چیست؟
واژه‌نامه مریم وبمستر از اعتیاد اینگونه می‌گوید: واکنش ناخواسته به چیزی، ریشه‌دار، نیاز تنکردی (فیزیولوژی) یا روانی (سایکولوژی) به چیزی، رفتاری، یا کنشی خوی‌آور. یک انسان نه تنها به دخانیات و الکل، بلکه به کنش‌ها و فعالیت‌هایی به مانند شرط‌بندی، خرید کردن، یا دزدیدن نیز می‌تواند خوی پیدا کند.
به هر رو، آن چیزها و رفتارها نیاز سیستم پاداش مغز را بیش از اندازه گسترش می‌دهند، که با خوردن، بوییدن، چشیدن، دیدن، شنیدن، یا انجام دادن آن‌ها، این سبب آزاد شدن هرمون‌های لذت، و واکنشی نو و درخور پسند می‌شوند، به گونه‌ای که دوری از این لذت برای‌تان سخت می‌شود، چه زمانی که بخواهید آن را ترک کنید، چه زمانی که به دنبال تن دادن به آن‌ها با پیامدهای ناسازگار و نخواسته روبه‌رو شوید.
آیا می‌توان به بازی‌های کامپیوتری خوی آورد؟
بر پایه گفته سازمان جهانی بهداشت، خوی آوردن و اعتیاد به بازی حقیقت دارد. این سازمان در بازبینی شماره ۱۱ دسته‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها این گونه از خوی‌آوری به بازی گفتار کرده است: الگویی از رفتار سرزده از بازی (بازی دیجیتالی یا بازی کامپیوتری) که به اختلال در بازی شناخته می‌شود، و سبب افزایش برتری بازی در برابر کنش‌های دیگر شده، تا به اندازه‌ای که بازی کردن در برابر دلبستگی‌ها و کنش‌های روزانه دیگر پیشتاز می‌شود، تا جایی که با در میان بودن پیامدهای ناسازگار و ناخواسته، این همچنان به دنباله یا به پیاپی رسیدن بازی می‌انجامد.
اگرچه میان اعتیاد به بازی و بازی کردن تنها برای خوشگذرانی، ناهمگونی و تفاوت دیده می‌شود. شما می‌توانید هر روز فورتنایت بازی کنید ولی با آن خوی نگیرید. درست است که با این شیوه نمی‌توانید زمان زیادی را برای آن بگذارید، ولی تا هنگامی که روزانه بدانید که در چه ساعتی به کار و کلاس و خوراک و تندرستی خود برسید، و انجام آن را برتر در برابر کارهای زندگی خود ندانید، با دردسر روبه‌رو نخواهید شد. ولی اگر به روزی برسید که از پاکیزگی و کار و پول و زندگی خود برای خرید ارز مجازی بگذرید، پس بی‌گمان به کمک نیاز دارید.
بازی‌ها چگونه ما را ناچار به بازی کردن بیش از اندازه می‌کنند؟
اگر چشمان خود را ببندید و یک کازینو را در اندیشه بنگرید، شاید یک رولت خوشگل پرنور و میزهای کارت‌بازی، روی‌هم‌خوردن ژتون‌های رنگارنگ، نورانی شدن و صدا خوردن دستگاه‌های سکه‌خور ببینید. در این گمان نیست که کازینوها به گونه‌ای ساخته و طراحی شده‌اند تا بتوانند به خوبی حواس‌برانگیز باشند.
این‌ها همگی انگیزه‌ای در آزاد شدن هرمون‌ها به میان می‌آورند، تا شرط‌بندان را ناچار به شرط‌بندی در تجارت کنند.
یک بازی کامپیوتری نیز می‌تواند نقش یک تجارت درخور پسند و بسیار سودآور را داشته باشد. کمپانی بازی‌ساز سوپرسل با بازی کلش آف کلنز (Clash of Clans)، کلش رویال (Clash Royale)، و براول استارز (Brawl Stars) خود شناخته شده است، که تنها در سال ۲۰۱۸ بیش از ۱.۷ میلیارد دلار سود به دست آورد. این بازی‌ها به رایگان دریافت می‌شوند، ولی بازیکنان این گزینه را دارند تا برای برخوردار شدن از ویژگی‌های برتر در درازای زمانی کوتاه، برای آن پول واقعی بپردازند. این یک گونه از تجارت و کسب‌وکار جان‌یافته از سوی بازی‌های موبایلی امروزی است.
از آنجایی که خریدهای درون‌برنامه‌ای، سرچشمه بنیادین درآمدزایی برای بازی‌های رایگان نامبرده در بالا است، این تنها به خواست و پایداری سازنده بستگی دارد که تا چه زمانی بازیکنان به بازی بپردازند.
ساخت یک بازی برجسته، نیازمند به یک آغاز برجسته است. با هزاران بازی که اکنون در فروشگاه‌های آنلاین آماده برای دریافت هستند، یک سازنده ناچار به بهره‌وری از روش‌ها و ترفندهایی است تا بتواند محصول خود را در میان مردم و در برابر همه آن بازی‌ها، ویژه نشان دهد.
شیوه نگاره‌سازی
برخی از بازیکن‌ها — چه دیروزی چه امروزی — گیرایش بالایی به دم‌دستی‌ترین ترفند بسیاری از سازندگان در راستای به پیروزی رسانیدن یک بازی دارند، که آن چیزی نیست جز روی کار بودن و به نمایش گذاشتن یک زن یا مرد برهنه یا نیمه‌برهنه با پوششی گیرا در بازی، که سبب برانگیخته شدن بازیکن‌ها می‌شود.
پژوهشگران به داده‌هایی تازه درباره پیوند میان رنگ و احساسات انسان دست یافتند — به این گونه که رنگ‌های روشن می‌توانند واکنش‌های سازگارتری در برابر رنگ‌های تیره در بر داشته باشند.
سطح دشواری
بسیاری از بازی‌های آنلاین در آغاز با بهره‌گیری از جلوه‌ها و صداهای خیره‌کننده، می‌کوشند تا بازیکن را در وضعیتی بگذارند تا به آسانی به یک یا چند سطح برتر در بازی برسند، از این رو، به بازی و ساختار آن ناخودآگاه گرایش پیدا می‌کنند، با آنکه کار دشواری را به انجام نرسانیده‌اند، یا پیش از آغاز بازی از آن خوش‌شان نمی‌آمده است.
برای نمونه، در بازی Mario Kart Tour، شما بی‌آنکه به گوشی دست بزنید، می‌توانید برنده چند مسابقه آغازین آن بشوید. نه نیازی به برکشی نیرو دارید، نه دانشی در رانندگی — اگر باور ندارید، خود بازی کنید!
پس از کمی سرخوشی، با گذر زمان، یک بازی دشوارتر می‌شود، و از آنجا شما ناچار به پرداخت هزینه برای آن می‌شوید — به دور از این، روند بازی برای‌تان بسیار کند می‌شود. همانگونه که پیشتر گفتیم، این یک روند سازمان‌یافته برای دریافت پول از بازیکنان از سوی سازنده است.
خریدهای درون‌برنامه‌ای
خریدهای درون‌برنامه‌ای به گونه‌ای عرضه شده‌اند که خرده‌فروشان سال‌ها از آن سود برده‌اند. بسیار دیده‌ایم که گاهی یک صندوق پر از جم ۱۰ دلاری، روزی به نیمی از بهای آن کاهش یافته و بازیکنان به سبب این پیش‌آوری از سوی سازنده، به خرید آن پرداخته‌اند.
به دنبال بهره‌وری از سکه و طلا و جم برای نیرو بخشیدن به خود در بازی، خریدهای کوچک شما بیش از پیش می‌شوند. کسانی هستند که صدها دلار برای بازی‌های موبایلی پرداخته‌اند، و گفته‌اند که هرچه بیشتر هزینه می‌کنند، به سختی می‌توانند بازی را فراموش کنند. این رفته‌رفته بازی را به یک سرمایه‌گذاری دگرگون می‌کند، که بازیکنان را ناچار به نگهداری‌اش کرده است.
شکست در آستانه برد
اگر بازی‌هایی به مانند کندی کراش ساگا (Candy Crush Saga) را به خوبی بشناسید، پس می‌دانید که گاهی تنها یک گام از رسیدن به سطح بعدی دور هستید، ولی با شکست روبه‌رو می‌شوید.
در این هنگام، برخی از بازی‌ها سطح یا مرحله کنونی را از نو آغاز می‌کنند، ولی برخی از آنان از شما درخواست پیش‌آوری سکه یا هر چیز دیگری می‌کنند (که برای آنان هزینه پرداخته‌اید یا در پی بازی به دست آورده‌اید)، تا بتوانید روند بازی را از همان نقطه‌ای که شکست خورده‌اید، از پیش بگیرید. این نه تنها افتخارآفرین نیست، بلکه سبب آسودگی بازیکنان می‌شود، از این رو، کسی هزینه پرداخت کند، در برابر آنکه کوشش کند، برتری پیدا می‌کند.
هرچند که سازندگان تنها چند بار به کسی که شکست خورده است، پیشنهاد پرداخت هزینه برای از پیش گرفتن دوباره بازی از نقطه کنونی می‌دهند، ولی اگر این یک هنجار پایدار باشد، از این رو، “کوشش کردن” زیر پرسش می‌رود.
احساس نادرست نظارت داشتن
یکی از ترفندهای دیگری که کازینوها سال‌ها از آن بهره می‌بردند، این بود که در دستگاه‌های شرط‌بندی، به بازیکنان حس نظارت بر برآورد هر چرخش می‌دادند. این دستگاه‌ها دارای دستگیره‌هایی برای کشیدن، و دکمه‌هایی برای فشار دادن بودند. در حقیقت، برد و باخت شما تنها از سوی پیکربندی درونی این دستگاه‌ها تعیین می‌شود.
در بازی‌ها نیز چنین است — برای نمونه، در بازی ساکر استارز (Soccer Stars)، فرقی نمی‌کند که در چه زمانی گردونه جایزه‌ها را بچرخانید، از سویی، چیزی به نام “گزینش خودکار” درکار نیست، زیرا این سیستم پشت‌پرده است که می‌گوید به چه کسی در چه زمانی چه چیزی به چه سبب داده شود.
برآورد
بازی‌های کامپیوتری می‌توانند به دور از اثرهای ناسازگار برای مغز، بدن ما را نیز نشانه بگیرند. کسانی هستند که دست کم نیمی از روز خود را در یکجا می‌نشینند، و تنها تمرکز خود را بر روی مانیتور کامپیوتر یا گوشی خود اندوخته‌اند. این به دور از آنکه به چشم و بدن شما آسیب می‌رساند، برای انجام کارهای روزانه دیگر، مغزتان را بسیار خسته می‌کند، و هربار که چشمان خود را می‌بندید، تنها نماها و صداهای بازی را می‌بینید و می‌شنوید.
می‌دانیم که بازی‌های “باحال” بسیاری آن بیرون در چشمداشت شما هستند، ولی پیش از آنکه به سراغ آنان بروید، نخست به یک پایداری در زندگی خود برسید، سپس بازه زمانی ویژه‌ای را برای آن تعیین کنید، و هرگز زندگی حقیقی خود را برتر از زندگی درون بازی نکنید تا ناچار به پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای نشوید. شاید این هزینه‌ها کوچک باشند، ولی رفته‌رفته شمار آن‌ها افزایش می‌یابد، و علاقه شما به بازی، و ترس‌تان برای از دست دادن آنچه که ساخته‌اید، با گذر زمان بیشتر می‌شود.
درست است که اعتیاد به بازی در حالت عادی نمی‌تواند با الکل و دخانیاتی که یک جامعه را نشانه گرفته‌اند برابری کند، ولی به مانند هر چیز، زیاده‌روی در آن می‌تواند دست کم برای شخص، و دست زیاد برای خانواده او دردسرساز باشد.
شما می‌توانید از یک بازی آنلاین بهره ببرید و به زندگی خود نیز بپردازید، مادامی که اثر ناشایستی در کارهای روزانه شما نگذارد، و پسرفت نکنید. همیشه بکوشید آنچه نیک که در جهان مجازی به دست آورده‌اید را در جهان حقیقی برای خود بسازید.
