اخیرا یک تصویر خیرهکننده توسط رصدخانه ESO منتشر شده که سیاره مشتری را در حالتی که احتمالا قبلا هرگز ندیدهاید، نشان میدهد. تصویری که در آن، هالهای از نور به دور مشتری حلقه زده و روشنایی آن بر روی بیابان آتاکاما در شیلی افتاده است.
این هاله، یک پدیده اپتیکی است که به کرونا (corona) یا تاج معروف است. شما احتمالا آن را در اطراف ماه یا شاید حتی خورشید مشاهده کردهاید، اما به ندرت در اطراف سیارههایی مانند مشتری دیده میشود.
این پدیده، زمانی قابل رویت است که نور ساطعشده از یک شی درخشان، از جو زمین عبور میکند. اگر کریستالهای کوچک یخ یا قطرات آب، در مسیر نور وجود داشته باشند، این ذرات میتوانند نور را پراکنده کرده و یک هاله ایجاد کنند.
این هالهها واقعا تماشایی هستند، اما نباید آن را با سایر انواع کروناها اشتباه گرفت. شما احتمالا اسم تاج خورشیدی را شنیدهاید. این تاج، هالهای از پلاسما است که خورشید را احاطه میکند و در جریان یک خورشیدگرفتکی کامل، قابل رویت است. این هاله، میلیونها کیلومتر در همه جهات خورشید به داخل فضا گسترش مییابد.
هر ستارهای، یکی از این هالهها را دارد. تاج خورشید، پدیدهای کاملا مطالعهشده است و میتواند دینامیک میدان مغناطیسی خورشید، بادهای خورشیدی و حتی فعالیت سطح خورشید را آشکار سازد.
سیارهها هم میتوانند هاله داشته باشند! اما آنها برخلاف کروناهای ستارهای، از پلاسما تشکیل نشدهاند، بلکه در واقع سطوح بالاتر اتمسفر سیارهای هستند که به اگزوسفر (exosphere) معروف است.
برای مثال، به هاله اطراف زمین، ژئوکرونا (geocorona) گفته میشود که به خاطر پراکنده کردن اشعههای خورشیدی از روی اتمهای هیدروژن خنثی، فقط در طیف فرابنفشدور تابیده میشود. سیاره مریخ علاوه بر هیدروژن، اتمهای اکسیژن و کربن هم در هاله خود دارد.
مشتری هم یکی از این هالههای حاوی هیدروژن دارد، اما ما نمیتوانیم آن را با عکسبرداری اپتیکال از روی سطح زمین مشاهده کنیم.
البته کروناهای زمینشناسی هم وجود دارند. این نوع هالهها، اشکال دایرهای یا بیضیشکلی هستند که در سنگهای روی سطح یک سیاره شکل گرفتهاند؛ برای مثال میتوان به کرونای فوتلا (Fotla Corona) بر روی سیاره زهره اشاره کرد. اما مشتری به خاطر اینکه سطح جامدی ندارد، هیچ هالهای از این نوع ندارد.