در حالیکه تعداد افراد مبتلا به بیماری ویروس کرونا یا کووید۱۹ از مرز ۷۵۰ هزار نفر گذشته و بیش از یک میلیارد نفر در خانه‌هایشان قرنطینه شده‌اند، پرسشی که بیش از همه ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده این است که آیا کسانی که از این بیماری جان سالم به در برده‌اند، در برابر آن ایمن می‌شوند؟
پاسخ این سوال، یک “بله مشروط” است و از چند جهت اهمیت دارد. برای مثال افرادی که ایمنی آن‌ها در برابر بیماری تایید شده می‌توانند تا زمان در دسترس قرار گرفتن یک واکسن، جرات خارج شدن از خانه‌هایشان را پیدا بکنند و به تقویت نیروی کار کمک کنند. به‌ویژه افرادی که در بخش مراقبت‌های بهداشتی کار می‌کنند و مصونیت‌شان تایید شده، می‌توانند به مراقبت از بیماران حاد ادامه دهند.
ضمنا، افزایش ایمنی در جامعه راهی است که به اپیدمی پایان می‌دهد: هرچه تعداد افرادی که می‌توانند آلوده شوند کمتر شود، ویروس کرونا قدرت نفوذ خود را از دست خواهد داد و حتی شهروندانی که بیشترین آسیب‌پذیری را دارند، در برابر آن مصون خواهند ماند.
مصونیت در برابر ویروس همچنین ممکن است منجر به پیدا کردن روشی برای درمان زودهنگام بیماری شود. آنتی‌بادی‌های جمع‌آوری‌شده از بدن کسانی که بهبود یافته‌اند می‌تواند برای کمک به افرادی که با بیماری کووید۱۹ دست‌وپنجه نرم می‌کنند استفاده شود.
روز پنجشنبه، سازمان غذا و داروی آمریکا استفاده از پلاسمای بیماران بهبودیافته برای درمان تعدادی از موارد حاد را تایید کرد. روز قبل از آن، اندرو کومو (Andrew Cuomo) فرماندار نیویورک اعلام کرد که نیویورک اولین ایالتی خواهد بود که آزمایش سِرم به‌دست‌آمده از افراد بهبودیافته را برای درمان بیماران حاد کووید۱۹ آغاز می‌کند. او گفت: “این تست در مورد افراد با علایم حاد انجام خواهد شد، اما اداره بهداشت نیویورک با تعدادی از بهترین سازمان‌های مراقبت بهداشتی این ایالت در حال کار روی این موضوع هستند و ما فکر می‌کنیم که نتایج این کار امیدوارکننده خواهد بود.”
اولین خط دفاعی بدن برای مقابله با ویروس مهاجم، یک آنتی‌بادی به نام ایمونوگلوبولین M است که وظیفه آن هشیار ماندن در بدن و هشداد دادن به بقیه سیستم ایمنی در مورد مهاجمانی مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها است.
با آلوده شدن بدن به ویروس، سیستم ایمنی، این آنتی‌بادی را به نوع دوم آنتی‌بادی به نام ایمونوگلوبولین G که برای شناسایی و خنثی کردن یک ویروس خاص طراحی شده است تغییر می‌دهد.
پروسه تغییر ممکن است یک هفته طول بکشد؛ هم خود این پروسه و هم قدرت آنتی‌بادی‌های نهایی می‌تواند متغیر باشد. برخی از افراد، آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده قوی‌تری می‌سازند، در حالیکه پاسخ آنتی‌بادی‌های سایر افراد ممکن است ملایم‌تر باشد.
آنتی‌بادی‌های تولیدشده در پاسخ به برخی از ویروس‌ها مانند فلج‌اطفال یا سرخک باعث یک عمر مصونیت در برابر آن‌ها می‌شوند. اما آنتی‌بادی‌های ایجادشده برای مبارزه با ویروس‌های کرونایی که عامل سرماخوردگی معمولی هستند، فقط به مدت یک تا سه سال دوام می‌آورند و این موضوع ممکن است درباره ویروس کرونای جدید هم صادق باشد.
مطالعه‌ای که اخیرا بر روی میمون‌های آلوده به ویروس کرونای جدید انجام شده نشان می‌دهد که بدن آن‌ها به‌محض آلوده‌شدن، آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده تولید می‌کند تا در برابر آلودگیِ بیشتر، مقاومت کند. اما در حال حاضر مشخص نیست که میمون‌ها یا افراد مبتلا به این ویروس، تا چه مدتی از ابتلای مجدد به آن مصون خواهند ماند.
دکتر وینت مناچری (Vineet Menachery)، ویروس‌شناس از دانشگاه تگزاس می‌گوید اکثر کسانی که در طول اپیدمی سارس (از خانواده ویروس کرونای جدید) آلوده شدند، مصونیتی به مدت ۸ تا ۱۰ سال به دست آوردند. به گفته این ویروس‌شناس، کسانی که از بیماری مرس (MERS) که یکی دیگر از ویروس‌های کرونا بود بهبود یافتند، ایمنی بسیار کوتاه‌مدت‌تری داشتند؛ اما افرادی که آلوده به ویروس کرونای جدید شده‌اند، ممکن است مصونیتی به مدت حداقل یک تا دو سال داشته باشند و بیشتر از آن را نمی‌توان پیش‌بینی کرد.
دکتر فلوریان کرامر (Florian Krammer)، میکروب‌شناس از مدرسه پزشکی آیکان در نیویورک می‌گوید حتی اگر طول مدت مصونیت آنتی‌بادی در برابر ویروس کرونا کوتاه‌مدت باشد و مردم مجددا به آن آلوده شوند، دور دوم آلودگی به این ویروس احتمالا بسیار خفیف‌تر از دور اول خواهد بود. به گفته او، حتی بعد از اینکه بدن ما تولید آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده را متوقف می‌کند، زیرمجموعه‌ای از سلول‌های حافظه ایمنی مجددا می‌توانند یک پاسخ موثر را فعال کنند. دکتر کرامر گفت: “شما احتمالا قبل از آنکه دوباره دچار بیماری شوید، پاسخ ایمنی خوبی ایجاد خواهید کرد و این کار می‌تواند سرعت شیوع بیماری را کند سازد.”
اما سوال مهمی که پیش می‌آید این است که آیا کودکان و بزرگسالانی که فقط دارای علایم خفیف هستند می‌توانند پاسخی به‌اندازه کافی قوی ایجاد کنند که تا زمان در دسترس قرار گرفتن یک واکسن، در برابر ویروس مصون باقی بمانند؟
در یک مطالعه جدید، دکتر ماریون کوپمانس (Marion Koopmans)، ویروس‌شناس از دانشگاه اراسموس و همکارانش، پاسخ‌های آنتی‌بادی ۱۵ بیمار آلوده و کارکنان مراقبت‌های بهداشتی را مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها همچنین در مطالعه خود از نمونه‌های خون ۱۰۰ نفر از افرادی که قبلا با یکی از چهار ویروس کرونا که به‌عنوان عامل سرماخوردگی معمولی شناخته‌شده‌اند آلوده شده بودند، استفاده کردند.
دکتر ﮐﻮﻣﭙﺎﻧﺲ می‌گوید اگر این نمونه‌ها بتوانند در برابر ویروس کرونای جدید، پاسخ‌های ایمنی نشان دهند، شاید بتوان توضیح داد که چرا برخی از افراد (برای مثال، کودکان) فقط دارای علایم خفیف هستند. آن‌ها ممکن است آنتی‌بادی‌های ویروس‌های کرونای مرتبط با ویروس جدید را داشته باشند که تاحدودی در برابر ویروس جدید موثر هستند.
سریع‌ترین راه برای ارزیابی ایمنی بدن، نوعی آزمایش خون است که آنتی‌بادی‌های محافظ را در خون افراد بهبودیافته جستجو می‌کند. اما شما ابتدا باید کیت تست آن را داشته باشید. این کیت‌های تست آنتی‌بادی، در سنگاپور، چین و کشورهای دیگر استفاده شده‌اند و به‌تازگی در حال وارد شدن به بازارهای کشورهای غربی هستند.
هفته‌ی گذشته، دکتر کرامر و همکارانش یکی از این کیت‌های تست آنتی‌بادی را توسعه دادند. آن‌ها، آزمایش خود را بر روی پلاسمای خون سه بیمار مبتلا به کووید۱۹ راست‌آزمایی کردند و حالا به دنبال تایید آن توسط سازمان غذا و دارو هستند. آزمایشگاه‌های دیگری نیز مشغول کار روی این نوع تست‌ها هستند؛ هرچند که این کارها عمدتا بر پایه داده‌های محدودی انجام می‌گیرد که هنوز توسط سایر دانشمندان مورد بررسی قرار نگرفته‌اند.
دکتر کرامر گفت: “مهم نیست که چه کسی این کیت‌های تست را می‌سازد، تا زمانی که قابل اعتماد باشند، ابزار بسیار خوبی هستند. از آنجاییکه ما با یک ویروس کرونای جدید مواجه هستیم، آزمایش مذکور باید مانند تست ایدز، یک پاسخ بله یا خیر به ما بدهد تا بتوانیم متوجه شویم چه کسی به ویروس آلوده شده و چه کسی نشده است.”
روز چهارشنبه، مقامات رسمی بهداشت عمومی انگلیس گفتند که آن‌ها میلیون‌ها کیت جدیدا توسه‌یافته تست آنتی‌بادی خریداری کرده‌اند و در حال بررسی امکان استفاده آن‌ها توسط بیماران در داخل خانه هستند. این مقامات گفتند آن‌دسته از شهروندانی که دچار بیماری ویروس کرونا شده‌اند و حالا در برابر آن کمی ایمنی پیدا کرده‌اند، ممکن است بتوانند دوباره به زندگی عادی بازگردند. این موضوع به‌ویژه برای کارکنان مراقبت‌های بهداشتی مفید خواهد بود. این افراد با دانستن اینکه تاحدودی در برابر ویروس ایمنی دارند می‌توانند در خط مقدم مراقبت‌های اورژانسی انجام وظیفه کنند.
آنجلا راسموسن (Angela Rasmussen) ویروس‌شناس از دانشگاه کلمبیا در نیویورک گفت: “اگر مصونیت در برابر ویروس کرونا برای چند ماه ادامه داشته باشد، مثلا به مدت ۱۸ ماه، آن‌طور که برخی‌ها پیش‌بینی کرده‌اند، در این صورت داشتن کارکنان مراقبت‌های بهداشتی که در برابر ویروس مصون هستند، واقعا می‌تواند بسیار مفید باشد.”
اما مساله‌ای که وجود دارد این است که این تست‌ها ممکن است در تشخیص ویروس کرونا، کارآیی چندانی نداشته باشند، چراکه تولید آنتی‌بادی‌ها در بدن کمی زمان‌بر است. در تست دکتر کرامر، پاسخ آنتی‌بادی‌ها، سه روز پس از ظهور علایم مشاهده شدند. با توجه به اینکه افراد ممکن است تا ۱۴ روز پس از آلودگی به ویروس علایمی از خود نشان ندهند، این مدت‌زمان برای اینکه تست مذکور بتواند به‌عنوان یک ابزار تشخیصی، مفید واقع شود بسیار دیر است.
با این‌حال، پیدا کردن افرادی با پاسخ‌های ایمنی قوی ممکن است به یافتن درمان‌های جدید کمک کند. در اصل، آنتی‌بادی‌های استخراج‌شده از خون بیماران بهبودیافته، به خون افرادی که بیمار هستند تزریق می‌شود.
در حال‌حاضر، به‌دنبال گزارش‌های اولیه از چین درباره موفقیت‌آمیز بودن این روش، تیم‌های مختلفی روی این موضوع کار می‌کنند. شرکت AnyGo Technology که در پکن مستقر است، ۵۰ هزار کیت تست آنتی‌بادی را در اختیار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های چین و بیمارستان‌هایی در ووهان، پکن و شانگهای قرار داده است.
دکتر شنگن ژنگ (Shangen Zheng)، از پزشکان ارتش چین می‌گوید که تیم او با استفاده از این روش توانسته است بیش از ۱۰ بیمار را درمان کند و داده‌های بیمارانی که در استان هوبای با استفاده از پلاسما درمان شده‌اند در حال ارزیابی است.
دکتر کرامر گفت: “این راهکار در واقع یک روش بسیار قدیمی است. این روش قبلا برای نجات جان سربازان آمریکایی که در جریان جنگ کره مبتلا به ویروس هانتان (Hantaan) شده بودند و همچنین برای درمان بیماران مبتلا به ویروس جونین (Junin) در آرژانتین مورد استفاده قرار گرفته بود.”
با این‌حال، قبل از به‌کارگیری این روش، دانشمندان باید روی مسایل ایمنی کار کنند؛ برای مثال، آن‌ها باید مطمئن شوند که پلاسمای گرفته‌شده از بیماران بهبودیافته، حاوی ویروس‌های دیگر نیست. شرکت‌های دارویی مانند Takeda و Regeneron امیدوار هستند که با توسعه آنتی‌بادی‌های ویروس کرونا در آزمایشگاه، به برخی از این نگرانی‌ها پاسخ دهند.
در آخر باید بگوییم که تنها با انجام این آزمایش‌ها است که دانشمندان می‌توانند بگویند که چه زمانی تعداد کافی از جمعیت یک منطقه به ویروس آلوده شده‌اند و ایمنی لازم را به دست آورده‌اند.
