برخلاف یافته‌هایی که می‌گویند مارها عامل انتقال ویروس کرونای جدید از خفاش‌ها به انسان بوده‌اند، یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که پانگولینها (Pangolin) این نقش را بر عهده داشته‌اند.
بیماری کووید۱۹ از زمان شیوع در بازار فروش غذاهای دریایی هوانان در شهر ووهان چین، بیش از یک میلیون نفر را در سراسر دنیا آلوده کرده و جان هزاران نفر را گرفته است. دانشمندان برای دانستن روش انتقال و کنترل آن، در حال مطالعه ویروس کرونای عامل این بیماری یعنی SARS-CoV-2 هستند.
تقریبا ثابت شده است که SARS-CoV-2 از حیوان به انسان منتقل شده است، اما سوالی مهمی که در این بین وجود دارد این است که چه حیوانی عامل انتقال آن به انسان‌ها بوده است.
پژوهشگران دانشکده پزشکی دانشگاه میشیگان، براساس تحقیقاتی که در آزمایشگاه انجام داده‌اند به این نتیجه رسیده‌اند که احتمالا پانگولینها و نه مارها به‌عنوان عامل انتقال ویروس کرونا به انسان‌ها عمل کرده‌اند. پانگولین که با نام مورچه‌خوار پوست‌پولکی نیز شناخته می‌شود، تنها پستاندار پولک‌دار روی زمین است و در آسیا و آفریقا یافت می‌شود.
راز انتقال ویروس کرونای جدید از حیوان به انسان
دانشمندان از ماه ژانویه امسال، روی این موضوع به توافق رسیده‌اند که منشا SARS-CoV-2 خفاش‌ها بوده‌اند؛ با این‌حال، براساس آنچه که ما از انتقال ویروس‌های کرونای قبلی می‌دانیم، بعید است که خفاش‌ها مستقیما عامل انتقال ویروس به انسان‌ها بوده باشند.
دانشمندان حدس می‌زنند که ویروس کرونای خفاش، ابتدا حیوان دیگری را که به آن «میزبان واسط» گفته می‌شود آلوده کرده و در مرحله بعدی این حیوان ویروس را به انسان‌ها منتقل کرده است.
برای مثال، اکنون مشخص شده است که ویروس کرونای SARS-CoV که عامل بیماری سندروم حاد تنفسی یا همان سارس در سال 2003 بود و رابطه نزدیکی نیز با ویروس SARS-CoV-2 دارد، ابتدا از خفاش‌ها به یک زباد نخلی نقاب‌دار (masked palm civet) انتقال یافته و سپس انسان‌ها را آلوده کرده است.
به نحو مشابهی، ویروس کرونای MERS-CoV که عامل بیماری سندروم تنفسی خاورمیانه یا همان مرس در سال 2012 بود، قبل از آلوده کردن انسان‌ها، ابتدا از خفاش‌ها به شترها به عنوان میزبان واسط انتقال یافته بود.
اما هویت میزبان واسط SARS-CoV-2 هنوز معلوم نیست و خیلی از محققان امیدوارند که این مساله را حل کنند؛ چراکه دانستن آن می‌تواند در جلوگیری از شیوع بیشتر بیماری بسیار کمک‌کننده باشد.
یک مطالعه اولیه ادعا کرده بود که احتمالا مارهایی مانند مار کبری چینی میزبان‌های واسط SARS-CoV-2 بوده‌اند. اما این نتیجه‌گیری بلافاصله با تردیدهایی مواجه شد، چراکه هیچ مدرکی دال بر اینکه ویروس‌های کرونا بتوانند از یک حیوان خون‌سرد (cold-blooded) مانند مارها به انسان‌ها منتقل شوند وجود نداشت.
مارها میزبان‌های نامحتملی هستند
ادعای اولیه انتقال SARS-CoV-2 از مارها به انسان‌ها، مبتنی بر بررسی توالی ژنتیکی ویروس بود. سلول‌های حیوان و ویروس‌ها برای اینکه بتوانند به وظیفه خود عمل کنند، باید توالی‌های ژنتیکی (RNA یا DNA) آن‌ها به صورت پروتئین‌ها ترجمه شوند که این پروتئین‌ها بعدا همه کارهای ویروس و سلول را انجام می‌دهند.
خود این پروتئین‌ها، از زنجیره به‌هم‌پیوسته‌ای از آمینواسیدها تشکیل شده‌اند. هر آمینواسید پروتئین هم توسط گروهی متشکل از سه نوکلئوتید رمزگذاری می‌شود که یک کدون (codon) نامیده می‌شود.
از آنجاییکه احتمال وجود ۶۴ کدون مختلف و فقط ۲۰ آمینواسید در یک پروتئین وجود دارد، چندین کدون می‌توانند به یک آمینواسید مربوط شوند. به همین‌خاطر، ارگانیسم‌های مختلف، ترجیح‌های متفاوتی برای اینکه کدام کدون با یک آمینواسید استفاده گردد دارند.
فرضیه مطالعه اولیه این بود که برای اینکه ویروس کرونا بتواند به‌نحو موثری در داخل یک سلول حیوان رشد کند، باید ترجیحات استفاده کدون آن ویروس با ترجیحات سلول میزبان مطابقت داشته باشد.
محققان آن مطالعه، استفاده کدون ویروس SARS-CoV-2 را با سلول‌های هشت حیوان در بازار غذاهای دریایی شهر ووهان مقایسه کردند و متوجه شدند که مارها شبیه‌ترین الگوی استفاده کدون را به SARS-CoV-2 دارند. بر این اساس، مارها محتمل‌ترین میزبانان واسط این ویروس بودند.
با این‌حال، فرضیه اصلی مطالعه اولیه که ویروس‌های کرونا و میزبان‌های حیوانی آن‌ها استفاده کدون مشابهی دارند، هرگز به اثبات نرسیده است. اما محققان دانشگاه میشیگان سعی کردند این فرضیه را با انجام آنالیزهای بیشتر دوباره مورد بررسی قرار دهند.
آن‌ها استفاده کدون سه ویروس کرونای SARS-CoV-2 ،SARS-CoV و MERS-CoV را با استفاده کدون سلول‌های بیش از ۱۰ هزار نوع حیوان مقایسه کردند.
موضوع تعجب‌برانگیزی که آن‌ها متوجه شدند این بود که استفاده کدون یک ویروس کرونا، توسط میزبانان آن تعیین نمی‌شود. برای مثال، استفاده کدون SARS-CoV و MERS-CoV بسیار نزدیکتر به قورباغه‌ها و میمون‌ها بود تا میزبانان واقعی آن‌ها یعنی زبادها و شترها.
این یافته نشان می‌دهد که تنها با بررسی استفاده کدون سلول‌های حیوانات نمی‌توان پی به میزبانان ویروس‌های کرونا برد. بنابراین ادعای اولیه مبنی بر انتقال ویروس SARS-CoV-2 از مارها احتمالا نادرست است.
بررسی پانگولینها به‌عنوان حلقه مفقوده احتمالی
محققان دانشگاه میشیگان همچنین متوجه شدند که توالی ژنتیکی یک ویروس کرونا که در ریه پانگولین‌های مالایی کشف شده بود، شباهت بسیار زیادی به SARS-CoV-2 دارد. این دو ویروس تقریبا ۹۱ درصد توالی ژنتیکی مشابهی داشتند.
همچنین شباهت زیادی بین پروتئین‌های اسپایک این دو ویروس وجود داشت. پروتئین اسپایک، روی سطح یک ویروس کرونا قرار دارد و برای وارد شدن به داخل سلول حیوان استفاده می‌شود.
ویروس کرونای خفاش که جد SARS-CoV-2 محسوب می‌شود، ۱۹ آمینواسید در پروتئین اسپایک خود دارد که متفاوت از SARS-CoV-2 است؛ ویروس کرونای پانگولین فقط ۵ آمینواسید دارد که متفاوت از SARS-CoV-2 است.
البته چندین گروه تحقیقاتی دیگر نیز موفق به یافتن شواهدی درباره آلوده شدن پانگولینها توسط ویروس‌های کرونایی بسیار شبیه به SARS-CoV-2 شده‌اند.
با اینکه پانگولینها حالا کاندیدای اصلی میزبان واسط ویروس کرونای جدید هستند، مطالعه دانشمندان دانشگاه میشیگان می‌گوید که میزبانان واسط احتمالی دیگری نیز باید در نظر گرفته شوند.
یک ویروس کرونا می‌تواند از بیش از یک حیوان برای آلوده کردن انسان استفاده کند: برای مثال، در حالیکه زبادها به‌عنوان عامل انتقال بیماری سارس شناخته شده‌اند، سایر حیوانات مانند سگ‌های راکون و گورکن‌ها هم قادر به حمل سارس هستند.
به‌نحو مشابهی، گربه‌ها و راسوها نیز می‌توانند توسط SARS-CoV-2 آلوده شوند؛ با این‌حال هنوز معلوم نیست که آیا این حیوانات می‌توانند ویروس کرونا را به انسان منتقل کنند یا نه.
