هنگامی‌که به تاریخچه ویندوز فکر می‌کنید، چه چیزی در ذهن شما نقش می‌بندد؟ آیکون‌ها، منوی استارت و یا معرفی کاشی‌های زنده؟ تاریخچه ویندوز می‌تواند موارد بیشتری را نیز شامل شود. در طول 35 سال، نسخه‌های مختلف و ابداعات گوناگونی در سیستم‌عامل مایکروسافت به وقوع پیوسته‌اند. در زیر به 14 نسخه از این سیستم‌عامل نگاهی انداخته و البته پیش از پرداختن به این موضوع، به وضعیت رایانه‌ها پیش از ورود این سیستم‌عامل می‌پردازیم.
MS-DOS و پیشینیان
تاریخچه ویندوز در اصل با MS-DOS آغاز می‌شود. شاید تصور کنید که سیستم‌عامل ویندوز از ابتدا وجود داشته، اما این‌گونه نیست. در حقیقت، مایکروسافت در ابتدا سیستم‌عامل MS-DOS را روانه بازارها کرد و از ویژگی‌های آن می‌توان به زمان‌بر بودن، نیاز به ورود دستی دستورات و همچنین عدم امکان مالتی تسکینگ اشاره کرد.
در سال 1985، ویندوز 1.0 به عنوان یک رابط کاربری گرافیکی، بر روی MS-DOS قرار گرفت و کار با این سیستم‌عامل را آسان‌تر کرد. البته پیش‌تر به ترتیب در سال‌های 1981 و 1983، شرکت زیراکس با کامپیوترهای Star و اپل نیز با کامپیوترهای Lisa، توانسته بودند که به این مهم دست یابند. اما در نهایت موفقیت مایکروسافت بیش‌تر از رقبای خود بود.
سیر تکامل ویندوز
ویندوز 1.0
این سیستم‌عامل در سال 1985 به‌عنوان رابط کاربری گرافیکی MS-DOS، روانه بازارها شد. از ویژگی‌های ویندوز 1.0 می‌توان به آیکون، منوی کشویی، کادرهای دیالوگ، توانایی مالتی تسکینگ و انتقال داده‌ها بین برنامه‌ها اشاره کرد. ویندوز 1.0 به همراه ابزار نقاشی، ساعت، فایل منیجر و … و با قیمت 99 دلاری، روانه بازارها شد.
ویندوز 2.0
این رابط کاربری نیز در سال 1987 و با قابلیت‌هایی نظیر پنجره‌های روی‌هم‌افتاده، تغییر اندازه پنجره‌ها، میانبرهای صفحه‌کلید و پشتیبانی از گرافیک VGA به مشتریان عرضه شد. همچنین اولین نسخه‌های ورد و اکسل نیز بر روی ویندوز 2.0 عرضه شدند.
ویندوز 3.0
مایکروسافت با عرضه ویندوز 3.0 توانست محبوبیت جهانی این سیستم‌عامل دسکتاپی را استارت بزند. ویندوز 3.0 در سال 1990 روانه بازارها شد و از قابلیت‌هایی همانند پشتیبانی از طیف رنگی 256 و مالتی تسکینگ برنامه‌های DOS بهره می‌برد. اولین نسخه از بازی Solitaire بر روی این سیستم‌عامل ارائه شد.
ویندوز 3.1
در سال 1992، ویندوز 3.0 به نسخه 3.1 ارتقا داده شد. البته این یک ارتقای کوچک نبود؛ ویندوز 3.1 قابلیت‌های اساسی و جدیدی همانند فونت‌های TrueType، کشیدن و رها کردن آیکون‌ها و نیز اسناد OLE (اسنادی که خروجی چندین برنامه را با یکدیگر ترکیب می‌کنند) را در بر می‌گرفت. این سیستم‌عامل اولین نسخه از ویندوز بود که از طریق سی‌دی رام توزیع میشد.
ویندوز 95
شاید نمادین‌ترین نسخه ویندوز، همین ویندوز 95 باشد. این سیستم‌عامل در سال 1995 و با پشتیبانی از طیف رنگی 32 بیتی روانه بازارها شد (نسخه‌های پیشین ویندوز از طیف رنگ 16 بیتی برخوردار بودند). ویژگی‌های تاریخی این نسخه شامل: نوار وظیفه، منوی استارت، نام-فایل‌های طولانی و پشتیبانی از plug-and-play (نصب سخت‌افزارها و استفاده بلافاصله از آن‌ها) می‌شوند. اولین نسخه مرورگر اینترنت اکسپلورر نیز در ویندوز 95 معرفی شد. برای اولین بار با استفاده از ویندوز 95 نیازی نبود که رایانه‌ها ابتدا سیستم‌عامل DOS را بارگذاری کنند.
ویندوز 98
در سال 1998، ویندوز 98 رونمایی شد و طی آن نیز اینترنت اکسپلورر 4.01 و برخی دیگر از ابزارها و برنامه‌های مبتنی بر اینترنت همانند Outlook Express ،Microsoft Chat و Web Publishing Wizard نیز به مشتریان عرضه شدند. ویندوز 98 همچنین به‌صورت گسترده‌تری از دستگاه‌های USB و پخش‌کننده‌های Macromedia نیز پشتیبانی می‌کرد.
ویندوز 2000
ویندوز 2000 توجه ویژه‌ای به راحتی و دسترسی‌پذیری داشت و به همین دلیل لیستی بلند از قابلیت‌هایی همانند StickyKeys، مضمون‌های با کنتراست بالا، Microsoft Magnifier ،on-screen keyboard و Microsoft Narrator را به کاربران ارائه می‌داد. همچنین برای اولین بار، امکان انتخاب زبان رابط کاربری نیز در این سیستم‌عامل فراهم شد.
ویندوز ME
واژه «ME» به معنای «ویرایش هزاره» بود و همچنین به «ویرایش اشتباه» نیز شناخته شده بود. این نام‌های مستعار بدین دلیل بودند که کاربران در هنگام کار با این سیستم‌عامل در سال 2000، در هنگام نصب، اجرا، هماهنگی با سایر نرم‌افزارها و سخت‌افزارها و … با مشکلات متعددی مواجه شده بودند.
علی‌رغم شروع سخت این سیستم‌عامل، قابلیت مفید System Restore اولین بار در این نسخه معرفی شد که طی آن کاربران می‌توانستند به‌روزرسانی‌ها و نرم‌افزارها را حذف کرده و در واقع به زمان‌های پیش‌تر بازگردند. البته System Restore در ابتدا مشکلاتی داشت و مثلا گاهی اوقات، بدافزارهایی را که حذف شده بودند، دوباره به سیستم بازمی‌گرداند!
ویندوز XP
ویندوز XP در سال 2001 روانه بازارها شد و توانست که تبدیل به یکی از بهترین نسخه‌های ویندوز شود. دو نسخه از این سیستم‌عامل موجود بود: Home و Professional. اولی برای کاربران خانگی و دومی نیز در محیط‌های کاری مورداستفاده قرار می‌گرفت. بخش اعظم موفقیت ویندوز XP به دلیل افزایش ناگهانی فروش رایانه‌های شخصی بود. همان‌طور که بسیاری از ما با ویندوز XP کار خود را آغاز کرده‌ایم.
رابط کاربری این سیستم‌عامل بسیار کاربر پسند بود و رنگ‌های روشن و شخصی‌سازی‌های گوناگون، قابلیت داخلی رایت سی‌دی، جست‌و‌جوی دسکتاپی، بهبود امنیت و … نقش پررنگی در محبوبیت ویندوز XP داشتند. در نهایت مایکروسافت در سال 2014، پشتیبانی از این سیستم‌عامل را خاتمه داد.
ویندوز ویستا
ویندوز ویستا در سال 2007 روانه بازارها شد. این سیستم‌عامل از رابط کاربری جدیدی (Aero Glass) بهره می‌برد، اما با سخت‌افزارهای قدیمی و برخی از درایورهای رایانه‌های جدید چندان سازگار نبود. از دیگر مشکلات این سیستم‌عامل می‌توان به سرعت کم، قیمت بالا، استفاده نامناسب از منابع سیستم و همچنین کادرهای دیالوگ ثابت و مزاحم اشاره کرد. البته از ویژگی‌های مفید ویندوز ویستا می‌توان به Windows Defender ،DirectX 10، تشخیص صدا و Windows DVD Maker اشاره کرد.
ویندوز 7
در ادامه تاریخچه ویندور، باید به سال 2009 و عرضه ویندوز 7 بازگردیم. هدف مایکروسافت از عرضه ویندوز 7، برطرف کردن نواقص ویندوز ویستا بود. ویندوز 7 رابط کاربری ساده‌تری داشت و برخی از برنامه‌های ویندوز ویستا همانند Windows Photo Gallery ،Windows Calendar ،Windows Movie Maker و Windows Mail در ویندوز 7 وجود نداشتند. ویندوز 7 از تشخیص دست‌خط، بهبود کلی عملکرد، پیش‌نمایش‌های بندانگشتی تعاملی پنجره‌های کمینه شده، ویژگی اسلایدشوی دسکتاپ، اینترنت اکسپلورر 9 و Windows Media Player 12 بهره می‌برد.
ویندوز 8
در تاریخچه ویندوز می‌توان ویندوز 8 را بزرگ‌ترین شکست مایکروسافت پس از ویندوز ویستا دانست. این سیستم‌عامل در سال 2012 معرفی شد و نسبت به پیشینیان خود، بسیار متفاوت بود. کاشی‌های زنده برای اولین بار در این نسخه و در منوی استارت معرفی شدند. البته محیط دسکتاپ همچنان همانند سابق بود. هر چند استقبال چندانی از رویکرد تبلت-محور ویندوز 8 نشد، اما در هر صورت ویژگی‌هایی از قبیل قابلیت ورود با استفاده از حساب مایکروسافت، پشتیبانی از USB 3.0، صفحه قفل واقعی (مشابه گوشی‌های هوشمند) و یکپارچگی با Xbox Live از مزیت‌های این سیستم‌عامل بودند.
ویندوز 8.1
حذف منوی سنتی استارت و نیز رویکرد تبلت گرایانه ویندوز 8، بسیاری از کاربران را ناامید کرد. به همین دلیل در سال 2013 به‌روزرسانی رایگان این سیستم‌عامل تحت عنوان ویندوز 8.1 جهت برطرف این‌گونه نواقص، به کاربران ارائه شد.
یکی از اصلاحات مایکروسافت در ویندوز 8.1 این بود که پس از ورود کاربران به محیط این سیستم‌عامل، ابتدا محیط دسکتاپ نمایش داده میشد، نه منوی استارت پر از کاشی زنده. همچنین کلید استارت نیز مجددا در نوار وظیفه ظاهر شد. برطرف کردن این نواقص برای مایکروسافت، تنها یک سال زمان نیاز داشت.
ویندوز 10
در ادامه تاریخچه ویندوز 10، در نهایت به آخرین نسخه این سیستم‌عامل یعنی ویندوز 10 می‌رسیم؛ یعنی همان نسخه‌ای که اکثر رایانه‌های امروزی از آن استفاده می‌کنند. در هنگام انتشار این سیستم‌عامل در سال 2015، به نظر می‌رسید که مایکروسافت به جای حذف کامل کاشی‌های زنده، قصد تعدیل آن‌ها را دارد. در ویندوز 10، منوی استارت بزرگ‌تر شد تا بتواند کاشی‌های زنده را نیز در خود جای دهد.
از دیگر ویژگی‌های جدید نسخه 2015 ویندوز 10 می‌توان به کورتانا (دستیار دیجیتال مایکروسافت)، قابلیت تعویض حالت بین دسکتاپ و تبلت و همچنین معرفی مرورگر جدید اینترنت تحت عنوان Microsoft Edge اشاره کرد. ویندوز 10 از آن زمان به بعد، مرتبا هر 6 ماه یک‌بار به‌روزرسانی‌هایی تحت عنوان «Feature Updates» را دریافت می‌کند.
آینده سیستم‌عامل ویندوز
پس از مرور تاریخچه ویندوز، می‌توان به آینده این سیستم‌عامل پرداخت. 5 سال از زمان عرضه ویندوز 10 می‌گذرد و در این مدت مایکروسافت فقط به‌روزرسانی‌هایی را برای این سیستم‌عامل منتشر کرده است. این به‌روزرسانی‌ها باعث می‌شوند تا کاربران این سیستم‌عامل از دسترسی به ویژگی‌های جدید، عاجز نمانند.
فقط به این دلیل که شاید ویندوز 11 روانه بازارها نشود، نمی‌توان گفت که نوآوری‌ها و ابداعات مایکروسافت نیز در این زمینه به پایان خود رسیده‌اند. ویندوز در چند سال اخیر چیزی فراتر از یک سیستم‌عامل دسکتاپی بوده است. به‌عنوان‌مثال در این زمینه می‌توان به Windows Core OS اشاره کرد. شاید آینده برند ویندوز در همین Core OS نهفته باشد. قرار است که Core OS، خود یک سیستم‌عامل جداگانه باشد، نه فقط یک ارتقا برای ویندوز 10. احتمالا هدف اصلی این سیستم‌عامل، دستگاه‌های سبک همانند گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها و لپ‌تاپ‌های کروم‌بوک مانند بوده و برای هرکدام از آن‌ها نیز، نسخه‌ای متفاوت از این سیستم‌عامل طراحی خواهد شد. احتمال دارد که آینده ویندوز به سمت توسعه نسخه‌های متفاوت (همچنان به هم پیوسته) این سیستم‌عامل جهت پاسخگویی به نیازهای دنیای موبایلی سوق داده شود.
