اگر زیاد پیگیر موزیک ویدیو و موسیقی‌های مختلف باشید، آنگاه به احتمال زیاد اسم صدای 8 بعدی به گوشتان خورده است. حال سؤال اینجاست که صدا چگونه می‌تواند 8 بعد داشته باشد و چرا همیشه گفته می‌شود که جهت تجربه چنین صداهایی باید از هدفون استفاده کرد؟
صدا چگونه می‌تواند 8 بعد داشته باشد؟
بیایید همین اول مقاله به شما بگوییم که صدا نمی‌تواند 8 بعد، 9 بعد و یا 100 بعد داشته باشد. در حقیقت صدا اصلا نمی‌تواند هیچ بعدی را اختیار کند. هر چند که برخی از ویدیوهای یوتیوب چنین ادعایی را دارند، اما در هر صورت این موضوع پایه و اساس علمی ندارد.
مغر ما سازوکار جالبی دارد و در هر صورت می‌تواند صداهای رسیده به گوش‌های ما را در سه بعد (جهت) تفسیر کند. در اینجا منظور همان سه جهتی است که ما در زندگی روزمره با آن‌ها سروکار داریم؛ یعنی ارتفاع، عرض و عمق. ما به همین طریق می‌توانیم تفاوت صداهای پشت سر و پیش‌رو را احساس کنیم.
پس تا به اینجا فهمیدیم که صدای 8 بعدی در واقع 8 بعد نداشته و در عوض می‌توان این اصطلاح را یک برچسب بازاریابی برای نوعی خاص از ضبط صدا دانست.
صدای 8 بعدی چیست؟
صدای 8 بعدی از اصول ضبط دو-گوشی (با استفاده از دو میکروفن) استفاده کرده و بدین ترتیب سعی می‌کند تا این‌گونه به ما تلقین کند که صدا در فضای سه بعدی و از نقاط مختلف منتشر می‌شود. در هنگام گوش دادن به یک موسیقی سه بعدی این‌گونه فکر می‌کنیم که انگار در وسط یک اتاق یا کنسرت ایستاده و موزیسین‌ها و خواننده‌ها نیز در اطراف ما حرکت می‌کنند.
البته این فناوری خیلی وقت است که مورد استفاده قرار می‌گیرد (مخصوصا در دوران اوج ضبط استودیویی در دهه 70 میلادی). مسئله‌ای که در این بین وجود دارد این است که تهیه‌کنندگان حرفه‌ای، خیلی کم و به ندرت از این تکنیک استفاده می‌کنند. از طرفی دیگر، صدای 8 بعدی این تکنیک را به‌عنوان مشخصه اصلی خود انتخاب کرده است. در واقع موسیقی‌های 8 بعدی همیشه در فضا در حال حرکت هستند. ایده پشت این موضوع، ایجاد یک حس تسکین دهنده است، هر چند که شاید این موضوع به تفکر خود شخص نیز وابسته باشد. از این جهت، صدای 8 بعدی شبیه به ASMR (نوعی تحریک حسی که طرفداران آن معتقدند می‌تواند منجر به آرامش، خواب بهتر و مواردی از این دست می‌شود) است. هر چند که برخی دیگر، این نوع موسیقی را یک تجربه ناخوشایند تلقی می‌کنند.
همانند هر هنر دیگری، استفاده استادانه از صدای 8 بعدی می‌تواند تجربه‌ای حیرت‌انگیز را به ارمغان آورد. در بهترین حالت، این تکنیک باعث می‌شود تا تجربه‌ای جدید را از آهنگ مورد علاقه خود به دست آورده و در بدترین حالت نیز این شیوه باعث سرگیجه و حالت تهوع می‌شود.
از کجا می‌توانم صدای 8 بعدی تهیه کنم؟
احتمالا یوتیوب آسان‌ترین مکان جهت پیدا کردن چنین صداهایی باشد، هر چند که در گوگل نیز حدود 11 میلیون نتیجه مشابه وجود دارند. انتخاب روش به خودتان بستگی دارد. یوتیوب معمولا مکانی است که در آن می‌توانید آهنگ‌های 8 بعدی خواننده مورد علاقه خود را پیدا کنید. البته در این بین، سر زدن به سرویس‌هایی همانند Apple Music و Spotify نیز خالی از لطف نخواهد بود. در هر صورت، انتشار نسخه‌های 8 بعدی آهنگ‌ها، به خواننده و آهنگساز موردنظر بستگی داشته و البته شاید در این بین، طرفداران نیز دست به چنین اقدامی بزنند.
صدای 8 بعدی چگونه کار می‌کند؟
مغز از طریق چندین نشانه می‌تواند جهت انتشار صدا را تشخیص دهد. اختلافاتی در سرعت دریافت صدا توسط گوش انسان وجود دارند. صدایی که در سمت راست ما پخش می‌شود، کمی زودتر به گوش راست ما می‌رسد، این یکی از نشانه‌ها است. همچنین پژواک و بازتاب صدا نیز که ناشی از برخورد با عناصر محیطی بوده، در این موضوع دخیل هستند. در نهایت نیز فیلتر کردن وارد عمل می‌شود. منظور از این موضوع این است که شکل سر ما می‌تواند کیفیت واقعی صدا را از یک گوش به گوش دیگر تغییر دهد.
ما جهت درک عمق بصری پدیده‌ها نیز از نشانه‌های مشابهی استفاده می‌کنیم که مهم‌ترین آن‌ها، مربوط به تفاوت دید هر کدام از چشمان ما است. بنابراین اگر بتوانید با جعل این نشانه‌ها، شنیده‌های هر گوش را دستکاری کنید، آنگاه می‌توانید مغز را وادار کنید که فکر کند صدایی را از نقطه مشخصی می‌شنود. صدای دو-گوشی از این تکنیک بهره می‌برد، اما جهت پیاده‌سازی آن مخاطب باید از هدفون استفاده کند تا بدین ترتیب بتوان صدای دریافتی دو گوش را از یکدیگر تفکیک کرد. علم صدای دو-گوشی حدود 100 سال است که وجود دارد.
در ضبط دو-گوشی آنالوگ، منبع صدا را به‌صورت فیزیکی در اطراف چندین میکروفن می‌چرخانند. بدین ترتیب عملکرد گوش‌های انسان شبیه‌سازی شده و می‌توان افکت موردنظر را اعمال کرد. اما اکنون به لطف نرم‌افزارهای صدای سه بعدی می‌توان تمام این کار را بدون نیاز به استودیو و میکروفنهای مخصوص، و فقط با استفاده از یک کامپیوتر انجام داد.
چرا جهت تجربه صدای 8 بعدی به هدفون نیاز داریم؟
هدفون‌ها در واقع وجود دو اسپیکر استریو را که قرار است در دو طرف سر شما قرار گیرند، شبیه‌سازی می‌کنند. اما این دو از جهتی نیز با یکدیگر بسیار متفاوت هستند: صدای هر کدام از گوشی‌ها به گوش دیگر نمی‌رسد. اگر از دو عدد اسپیکر استفاده کنید، آنگاه هر دو گوش شما تقریبا به‌صورت همزمان صدای هر دو اسپیکر را خواهند شنید؛ این موضوع همشنوایی (Crosstalk) نام دارد. این پدیده باعث می‌شود تا مغز نتواند منشأ دقیق صداها را تشخیص دهد.
به همین دلیل است که سیستم‌های صدای فراگیر 5.1، 7.1 و حتی 5.1.2 وجود دارند. تنها راه ایجاد حس عمیق شنوایی (با استفاده از اسپیکرها) این است که بلندگوها را در جلو، کناره‌‌ها، پشت سر و بالای مخاطب قرار داده و سپس به دقت صدای خروجی هرکدام را کنترل کرد.
خب، منظور از صدای 9، 16، 24، 48 و 100 بعدی چیست؟
هر زمان که امکان گوش دادن به چنین صداهایی را داشته باشید، خواهید فهمید که هیچ تفاوت واقعی‌ای بین سیستم‌های یاد شده در بالا وجود نداشته و در واقع همگی سعی دارند تا عناصر صدا را در یک محیط سه بعدی شبیه‌سازی شده، حرکت دهند. برخی فقط صدای خواننده را حرکت داده و برخی دیگر نیز سعی دارند تا این کار را به تمامی آلات موسیقی نیز تعمیم دهند.
آیا آینده بزرگی در انتظار صدای 8 بعدی است؟
هر چند که استفاده از این ایده قدیمی می‌تواند در برخی از مواقع جالب به نظر برسد، اما به احتمال زیاد، این سیستم صدا فراتر از یک ترفند نخواهد رفت. صدای 8 بعدی بدون هدفون معنی نداشته و چه بسا پس از مدتی نیز خسته کننده شود.
در اینجا مسئله‌ای قانونی نیز پیش آمده و آن این است که ظاهرا هیچ کدام از آهنگ‌های 8 بعدی موجود در سرویسی همانند یوتیوب، با هماهنگی هنرمند اصلی خود منتشر نشده‌اند. بنابراین اگر صاحبان حقوق چنین اثرهایی در این موضوع دخیل نباشند، آنگاه نباید از حذف شدن آهنگ‌های 8 بعدی تعجب کرد.
صداهای فضایی واقعی و یا سیستم‌های موسیقی سه بعدی همانند Dolby Atmos Music و Sony 360 Reality Audio نیز در اوایل راه خود هستند، اما ظاهرا این فناوری‌ها همان‌هایی بوده که طرفداران به دنبال آن‌ها می‌گردند. چنین فرمت‌هایی در استودیوها مهندسی شده و تحت لیبل نیز منتشر می‌شوند. این فرمت‌ها در هدفون‌ها، سیستم‌های سینمای خانگی و حتی اسپیکرهای تکی سه بعدی همانند Amazon Echo Studio نیز عملکرد قابل قبولی دارند.
به جای اینکه آلت‌های موسیقی و صدای خواننده به مغز شما نزدیک شوند، اکثر آهنگ‌های سه بعدی سعی می‌کنند تا صحنه صدا را گسترش داده و اجازه دهند که موسیقی، شما را احاطه کند. در نهایت اینکه گاهی اوقات برخی از صداهای 8 بعدی می‌توانند همان چیزی باشند که به نظر می‌آیند. خبر خوب این است که جهت تحقیق بیشتر در این زمینه، تنها به یک هدفون و تعدادی آهنگ 8 بعدی نیاز دارید.
